Đại biểu Quốc hội băn khoăn đề xuất thu hẹp quyền chất vấn của Hội đồng nhân dân

Thẩm quyền giám sát cơ quan tư pháp ở mức nào?

Sáng 14/5, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 cùng một số nội dung quan trọng khác. Tại phiên thảo luận, đại biểu Nguyễn Kim Thúy (Đà Nẵng) trao đổi về việc thu hẹp quyền chất vấn của đại biểu HĐND quy định tại dự thảo.

Về nội dung này, bà Thúy viện dẫn giải thích của ban soạn thảo, do sắp tới kết thúc hoạt động của đơn vị hành chính cấp huyện, sẽ không tổ chức tòa án nhân dân và viện kiểm sát nhân dân cấp huyện, mà thay thế bằng các tòa án nhân dân, viện kiểm sát nhân dân khu vực không gắn với đơn vị hành chính cụ thể, nên không có HĐND ngang cấp để thực hiện quyền chất vấn.

Đại biểu Nguyễn Kim Thúy. Ảnh: Như Ý

Lý do thứ hai, tuy Hiến pháp không quy định thẩm quyền chất vấn, HĐND vẫn thực hiện được thẩm quyền giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật ở địa phương và HĐND vẫn có quyền kiến nghị với các cơ quan, tổ chức hữu quan.

Không đồng tình với cả hai lý do trên, theo bà Thúy, trong đổi mới cơ cấu sắp tới, bên cạnh tòa án nhân dân, viện kiểm sát nhân dân khu vực, vẫn còn tòa án, viện kiểm sát cấp tỉnh thì rất khó thuyết phục đại biểu HĐND cấp tỉnh và cử tri.

“Không lẽ tòa án nhân dân, viện kiểm sát nhân dân khu vực sẽ là những cơ quan tư pháp duy nhất ở nước ta nằm ngoài sự giám sát bằng hình thức chất vấn của đại biểu HĐND? Nếu vậy thì dân bị oan sai sẽ nhờ cậy ai chất vấn để bảo vệ quyền lợi của họ? Và nếu vậy thì trước khi thông qua mô hình tòa án nhân dân, viện kiểm sát nhân dân khu vực, đề nghị Quốc hội xem xét kĩ về việc tổ chức thực hiện giám sát đối với các cơ quan này”, đại biểu đoàn Đà Nẵng nêu.

Ngoài ra, bà Thúy cũng cho rằng, lý do thứ hai còn mâu thuẫn với lý do thứ nhất. Nếu đã cho rằng tòa án nhân dân, viện kiểm sát nhân dân khu vực không gắn với đơn vị hành chính cụ thể, nên không có HĐND ngang cấp để thực hiện quyền chất vấn thì thẩm quyền giám sát việc tuân theo Hiến pháp và pháp luật của HĐND đối với những cơ quan tư pháp đó ở mức nào?

“Phải chăng thẩm quyền ấy chỉ ngang với thẩm quyền giám sát đối với các doanh nghiệp trung ương đóng trên địa bàn? Nhưng ở đây, điều đáng quan ngại nhất là lập luận của ban soạn thảo đã đánh đồng các hình thức giám sát khác nhau, trong khi chúng có ý nghĩa, vai trò và hiệu lực pháp lý rất khác nhau”, bà Thúy bày tỏ.

"Chất vấn là cơ chế hiệu quả hiếm hoi"

Đại biểu đoàn Đà Nẵng cho rằng, giám sát việc tuân thủ Hiến pháp, pháp luật và quyền kiến nghị hoàn toàn không thể thay thế cho quyền chất vấn - vốn là hình thức giám sát trực tiếp, công khai, buộc người bị chất vấn phải trả lời trực tiếp và chịu trách nhiệm về lời trả lời của mình.

“Không có quyền chất vấn, đại biểu HĐND sẽ khó có thể yêu cầu chánh án hoặc viện trưởng ra trước kỳ họp HĐND để trả lời cụ thể từng vấn đề, đối thoại công khai với đại biểu và cử tri”, bà Thúy nêu rõ.

Cũng theo đại biểu, trong điều kiện hiện nay, chất vấn là cơ chế hiệu quả hiếm hoi để đại biểu HĐND và rộng hơn là cử tri, nhân dân địa phương yêu cầu thông tin, trao đổi trực tiếp với chánh án tòa án nhân dân, viện trưởng viện kiểm sát nhân dân. Do đó, nhận định rằng “HĐND vẫn giám sát được” là chưa phản ánh đúng thực tiễn hoạt động giám sát...

Với những lập luận trên, đại biểu Thúy đề nghị Quốc hội giữ lại quy định về thẩm quyền chất vấn của đại biểu HĐND đối với chánh án tòa án nhân dân, viện trưởng viện kiểm sát nhân dân trong Hiến pháp.

Trên cơ sở đó luật chuyên ngành quy định cụ thể, phù hợp với mô hình tổ chức mới. “Đây chính là cơ chế kiểm soát quyền lực Nhà nước và nội dung này hiện chưa phát sinh vướng mắc”, bà Thúy cho hay.

Luân Dũng