Đa dạng hóa thị trường xuất khẩu gạo: Đơn vị nào định hướng?

Nông dân huyện Châu Phú (An Giang) thu hoạch lúa trong Đề án "1 triệu hecta lúa chất lượng cao". Ảnh: Thanh Sang - TTXVN

Ngành hàng lúa gạo Việt Nam đã đi qua nhiều thăng trầm. Gần đây nhất, hiện tượng lúa gạo Việt Nam bị rớt giá đúng vụ thu hoạch rộ, đã ảnh hưởng đến hoạt động tiêu thụ lúa gạo của nông dân. Mặc dù các thương lái vẫn hoạt động, nhưng lượng thu mua lại phụ thuộc vào hoạt động xuất khẩu của các doanh nghiệp. Khi doanh nghiệp xuất khẩu chậm do giá gạo thế giới xuống thấp, đồng nghĩa với việc chậm thu mua lúa tươi trên đồng. Chính vì vậy, nhiều chuyên gia cho rằng, phải đa dạng thị trường xuất khẩu gạo, tránh tình trạng 1 thị trường đóng cửa nhập khẩu gạo, thì gạo Việt Nam lại rớt giá.

Theo ông Nguyễn Anh Phong, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược Chính sách Nông nghiệp và Môi trường, gạo thương hiệu cao là lựa chọn của các doanh nghiệp. Doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng trong định hướng thị trường, định hướng giá trị trong chuỗi lúa gạo Việt Nam. Chính vì vậy, Bộ Nông nghiệp và Môi trường giao Viện Chiến lược Chính sách Nông nghiệp và Môi trường rà soát thị trường tiềm năng, thị trường mới; trong đó, phân tích loại gạo nào phù hợp với thị trường mới, đối thủ cạnh tranh là ai, làm sao để gạo Việt Nam chiếm được thị phần tốt trong những thị trường đó.

Điển hình như, tại thị trường châu Phi, có một số quốc gia thời gian qua tăng nhập khẩu gạo Việt Nam, mức độ tăng trưởng nhanh với hơn 30% trong 2-3 năm qua. Loại gạo xuất sang thị trường này phù hợp với khả năng cung ứng của Việt Nam, có thể thay thế nếu các thị trường truyền thống gặp vấn đề. Ngoài châu Phi, còn có thị trường ngách đặc thù như Trung Đông, các nước Ả Rập và một số nước khác như Mỹ, Pháp… đó là những nước sử dụng gạo chất lượng cao như gạo thơm, gạo Jasmine, rất nhiều doanh nghiệp đã đột phá đi trước, thử nghiệm thay đổi bao bì, mẫu mã với bao gạo nhỏ 1kg, 2kg, 5kg và chú ý vấn đề môi trường. Đây là những sáng kiến cần nhân rộng để tiếp cận thị trường cao cấp.

TS Trần Ngọc Thạch, Viện trưởng Viện lúa Đồng bằng sông Cửu Long cho biết, viện lưu ý nhiều hơn về phẩm chất gạo. Từ đó, tạm chia giống lúa theo phân khúc gạo gồm: gạo thơm, gạo chất lượng cao, gạo cao sản, gạo nếp, gạo Nhật và gạo có chỉ số đường huyết thấp, có giá trị dinh dưỡng. Nhưng các loại gạo chất lượng này luôn phải được nghiên cứu cải tiến để có nguồn hàng như thị trường yêu cầu. Nếu không tập trung nghiên cứu cải thiện nữa thì giống lúa vốn có vòng đời, 10 năm nữa giống OM5451, OM18 sẽ trở nên thoái hóa. Khi trồng 20-30 vụ liên tục thì giống lúa từ kháng sâu bệnh sẽ bị nhiễm sâu bệnh lại. Hiện nay trong nghiên cứu chọn tạo giống, Viện lúa Đồng bằng sông Cửu Long vẫn lựa chọn những giống phổ biến, tiếp tục cải thiện thêm khả năng chống chịu sâu bệnh bằng cách lai tạo, vẫn giữ được chất lượng gạo và những đặc tính cơ bản của giống đó. Thứ hai ngành hàng lúa gạo Việt Nam cũng đã làm chủ công nghệ, vì vậy tiếp tục ứng dụng những kỹ thuật, công nghệ mới để làm sao tạo ra những chủng loại giống theo các phân khúc để không bị động, thị trường cần gạo gì thì Việt Nam có giống đó.

Hiện nay, với các chính sách về phát triển ngành hàng lúa gạo của Chính phủ và Bộ Nông nghiệp và Môi trường, ngành hàng lúa gạo đang được chú trọng và nhấn mạnh vào các giống chất lượng cao, cách canh tác phát thải thấp và diện tích trồng lúa ở Việt Nam có xu hướng giảm theo định hướng của Chính phủ và ngành nông nghiệp.

Hồng Nhung/TTXVN