Cựu Thứ trưởng Bộ TNMT và cấp dưới 'bật đèn xanh' cho doanh nghiệp khai thác đất hiếm trái phép

Chưa đủ điều kiện nhưng vẫn ký cấp phép

VKSND Tối cao vừa ban hành cáo trạng đề nghị truy tố 27 bị can trong vụ án Công ty Thái Dương khai thác trái phép đất hiếm ở mỏ Yên Phú (tỉnh Yên Bái), gây thất thoát cho Nhà nước hơn 736 tỷ đồng.

Trong đó, bị can Đoàn Văn Huấn, Chủ tịch Công ty Thái Dương bị cáo buộc 3 tội danh gồm: "Vi phạm quy định về thăm dò, khai thác tài nguyên", "Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng", "Gây ô nhiễm môi trường".

Cựu thứ trưởng Nguyễn Linh Ngọc tại cơ quan điều tra. Ảnh: Bộ Công an.

Nhóm 7 cựu lãnh đạo, nhân viên Bộ Tài nguyên và Môi trường (TNMT) và Sở TNMT tỉnh Yên Bái bị truy tố về tội "Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí", gồm: Nguyễn Linh Ngọc, cựu Thứ trưởng Bộ TNMT; Nguyễn Văn Thuấn, cựu Tổng cục trưởng Tổng cục Địa chất và Khoáng sản; Hoàng Văn Khoa, cựu Vụ trưởng Vụ Khoáng sản; Lê Duy Phương, cựu chuyên viên chính Vụ Khoáng sản; Hồ Đức Hợp, cựu Giám đốc Sở TNMT tỉnh Yên Bái; Lê Công Tiến, cựu Phó giám đốc Sở TNMT tỉnh Yên Bái; Bùi Đoàn Như, cựu Phó chi cục Bảo vệ môi trường, Sở TNMT tỉnh Yên Bái.

Các bị can khác bị truy tố về các hành vi như Buôn lậu; Tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có; Gây ô nhiễm môi trường; Vi phạm quy định kế toán…

Theo cáo trạng, bị can Đoàn Văn Huấn, Chủ tịch Công ty Thái Dương, đã tổ chức khai thác trái phép quặng đất hiếm và quặng sắt tại mỏ Yên Phú từ năm 2019-2023. Tổng giá trị khoáng sản bị khai thác trái phép lên tới hơn 864 tỷ đồng, trong đó số quặng đã tiêu thụ là hơn 763 tỷ đồng.

Ngoài ra, bị can Huấn còn chỉ đạo lập hai hệ thống sổ sách kế toán, gây thiệt hại hơn 9,6 tỷ đồng tiền thuế của Nhà nước.

Cơ quan tố tụng xác định, từ năm 2012, Thứ trưởng Bộ TNMT Nguyễn Linh Ngọc được giao phụ trách lĩnh vực địa chất, khoáng sản, trong đó có nhiệm vụ tiếp nhận, thẩm định hồ sơ cấp phép khai thác khoáng sản.

Trước đó, từ năm 2011, Tổng cục Địa chất và Khoáng sản đã nhận hồ sơ xin cấp phép khai thác đất hiếm tại mỏ Yên Phú của Công ty Thái Dương. Ông Ngọc sau đó ký báo cáo gửi Thủ tướng, xác nhận "hồ sơ đề nghị cấp phép đã đủ điều kiện".

Dựa trên báo cáo này, Văn phòng Chính phủ đã có công văn giao các bộ liên quan chỉ đạo chủ đầu tư lập dự án chế biến sâu đất hiếm, thực hiện đánh giá tác động môi trường theo quy định. Thủ tướng cũng ban hành chỉ thị về việc tăng cường quản lý khai thác và sử dụng khoáng sản.

Theo cáo trạng, đến ngày 14/12/2012, Văn phòng Chính phủ có công văn thông báo ý kiến Thủ tướng, đồng ý về nguyên tắc cho phép khai thác đất hiếm tại Yên Phú, nhưng với điều kiện phải chế biến sâu, không xuất khẩu quặng thô và thực hiện đầy đủ nghĩa vụ pháp lý. Đồng thời, không được chuyển nhượng quyền khai thác cho tổ chức, cá nhân nước ngoài.

Ông Nguyễn Linh Ngọc sau đó chỉ đạo Tổng cục Địa chất và Khoáng sản hoàn tất hồ sơ, cấp phép khai thác cho Công ty Thái Dương, từ đó tạo điều kiện để doanh nghiệp khai thác trái phép đất hiếm với quy mô lớn.

Dự án khai thác chế biến đất hiếm của Công ty Thái Dương đã thay đổi cả về quy mô và tính chất. Thế nhưng hồ sơ xin cấp phép của Công ty Thái Dương chỉ có giấy chứng nhận đầu tư dự án khai thác, tuyển quặng do UBND tỉnh Yên Bái cấp ngày 28/4/2011. Giấy này đã hết hạn trước thời điểm được cấp phép mà chưa được gia hạn hoặc cấp mới.

Gây thiệt hại hơn 736 tỷ đồng

Doanh nghiệp này cũng không có giấy chứng nhận đầu tư dự án nhà máy thủy luyện Yên Bái và dự án nhà máy chiết tách Hải Phòng. Vốn chủ sở hữu của Thái Dương cũng không đảm bảo tỷ lệ vốn chủ sở hữu ít nhất bằng 30% tổng số vốn đầu tư của dự án. Thực tế, doanh nghiệp này chỉ có 200 tỷ đồng trên tổng mức đầu tư là 1.953 tỷ đồng.

Tuy nhiên, nhóm cán bộ tại Tổng cục Địa chất và Khoáng sản vẫn sử dụng kết quả thẩm định cũ từ năm 2011 để trình hồ sơ. Thứ trưởng Nguyễn Linh Ngọc khi đọc và nghiên cứu hồ sơ, biết Công ty Thái Dương chưa đủ điều kiện nhưng vẫn ký chấp nhận cấp giấy phép vào năm 2013.

Sau khi được cấp phép, chủ tịch Thái Dương Đoàn Văn Huấn đã đến cảm ơn Nguyễn Văn Thuấn, cựu Tổng cục trưởng Địa chất và Khoáng sản, 500 triệu đồng "nhân dịp sinh nhật".

Bị can Đoàn Văn Huấn (trái) và Nguyễn Văn Chính, Phó tổng giám đốc Thái Dương. Ảnh: Bộ Công an.

Cáo trạng xác định, hành vi của nhóm lãnh đạo, cán bộ Bộ TNMT như trên góp phần giúp Đoàn Văn Huấn tổ chức khai thác, tiêu thụ trái phép quặng đất hiếm, quặng sắt có tổng trị giá 736 tỷ đồng.

Ngoài hành vi thu lợi bất chính 736 tỷ đồng, ông Đoàn Văn Huấn còn chỉ đạo cấp dưới xuất hóa đơn bán quặng đất hiếm và quặng sắt ghi thấp hơn giá bán thực tế. Qua đó, Thái Dương đã khai man, để ngoài sổ kế toán 27,9 tỷ đồng doanh thu, gây thiệt hại cho Nhà nước 9,6 tỷ đồng thuế.

Quỳnh An