Cuộc duyệt binh đầu tiên vào ngày đầu năm mới cách đây 70 năm

Cách đây tròn 70 năm, ngày 1/1/1955, buổi lễ chào mừng Hồ Chủ tịch, Trung ương Đảng và Chính phủ trở về Thủ đô sau 9 năm kháng chiến đã diễn ra tại quảng trường Ba Đình. Sau khi Bác Hồ chúc mừng năm mới và đọc diễn văn là phần lễ duyệt binh và lễ diễu hành.

Chủ tịch Hồ Chí Minh (giữa), Đại tướng Võ Nguyên Giáp (thứ 2 từ trái sang) cùng các vị lãnh đạo Đảng và Nhà nước ra mắt quốc dân đồng bào trong buổi lễ tại quảng trường Ba Đình ngày 1/1/1955. (Ảnh: TTXVN)

Đây là lần đầu tiên Quân đội nhân dân Việt Nam tổ chức duyệt binh lớn tại Hà Nội và cũng là lần đầu tiên truyền thông thế giới ghi nhận Việt Nam tổ chức duyệt binh. Trên quảng trường Ba Đình, đoàn quân làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ không chỉ ra mắt trước đồng bào mà còn trước các đại biểu và nhà báo quốc tế. Đây cũng là lần đầu tiên và duy nhất từ trước đến nay, Việt Nam tổ chức duyệt binh vào ngày đầu năm mới.

Lễ duyệt binh ngày 1/1/1955 đánh dấu bước trưởng thành về sức mạnh quân sự của Việt Nam. Từ những người chiến sĩ chân trần, mang gậy tầm vông, số lượng súng đạn ít ỏi thời kỳ đầu chống Pháp, đoàn quân diễu qua quảng trường Ba Đình ngày 1/1/1955 được tổ chức chính quy với trang bị, vũ khí đa dạng.

Lễ duyệt binh ngày 1/1/1955 còn là lời khẳng định về năng lực của Quân đội nhân dân Việt Nam trong bối cảnh Hiệp định Geneve vừa ký kết và đất nước vẫn đang mong ngày thống nhất. Khi đọc nhật lệnh ở lễ duyệt binh, Đại tướng Võ Nguyên Giáp nêu: “Hỡi toàn thể đồng bào, quân đội nhân dân chúng ta nhất định hoàn thành nhiệm vụ vinh quang, đảm bảo thi hành đúng hiệp định đình chiến, làm hậu phương vững chắc cho cuộc đấu tranh chính trị của toàn dân để củng cố hòa bình, thực hiện thống nhất, hoàn thành độc lập và dân chủ trong toàn quốc”.

Bức ảnh với chú thích "Chủ tịch Hồ Chí Minh duyệt đội xe thiết giáp trước lễ duyệt binh mừng Đảng, Chính phủ về tiếp quản Thủ đô Hà Nội, ngày 1/1/1955" trưng bày tại Bảo tàng Lực lượng Tăng - Thiết giáp

Sự kiện lịch sử này được Đại tướng Võ Nguyên Giáp lựa chọn làm điểm nhấn trong phần kết của hồi ký Điện Biên Phủ - Điểm hẹn lịch sử, với những dòng đầy cảm xúc: “Ngày 1 tháng 1 năm 1955, Chính phủ và Trung ương Đảng trở về Hà Nội, Bác Hồ gặp lại đồng bào ở quảng trường Ba Đình, nơi chín năm trước Người đọc bản Tuyên ngôn độc lập lịch sử. Nụ cười của Bác Hồ trên lễ đài sẽ sáng mãi trong trang sử mới của Hà Nội nối tiếp Đông Đô, Thăng Long xưa.

Chúng ta đã tổ chức cuộc duyệt binh lớn đầu tiên ở Hà Nội, một cuộc duyệt binh bộ đội, dân quân du kích chỉ mang theo toàn vũ khí của Pháp và Mỹ, từ vũ khí hạng nhẹ, vũ khí hạng nặng, đến các phương tiện thông tin đều là chiến lợi phẩm thu được trong chiến đấu”.

Với điều kiện kỹ thuật ở thập niên 1950, bên cạnh những thước phim tư liệu, ngôn từ đã thể hiện sức truyền tải mạnh mẽ để đưa buổi lễ chào mừng Hồ Chủ tịch, Trung ương Đảng và Chính phủ trở về Thủ đô nói chung và lễ duyệt binh nói riêng đến với đông đảo công chúng, đồng thời lưu giữ ký ức về sự kiện cho thế hệ sau này.

Hình ảnh phim tư liệu về lễ duyệt binh ngày 1/1/1955. (Ảnh: Chụp màn hình)

Cách đây 70 năm, người dân ở các khu phố xung quanh quảng trường Ba Đình háo hức đón bộ đội và theo dõi buổi lễ qua loa phóng thanh. Trong khi đó, những trang báo truyền tải sự kiện đến đồng bào qua ngòi bút rực lửa.

“Sau bản nhật lệnh của Đại tướng, từng đơn vị đại biểu cho lực lượng võ trang trong toàn quốc lần lượt diễu qua Chủ tịch đài.

Súng tiểu liên ngắn gọn trước ngực, súng trường cắm lưỡi lê sáng quắc vác trên vai, từng đoàn quân chiến thắng rầm rập tiến bước theo quân kỳ lấp lánh huân chương. Qua Chủ tịch đài, những khuôn mặt kiên quyết lại hướng cả về một phía, trang nghiêm chào các vị lãnh tụ.

Tiến theo các đơn vị anh hùng chiến sĩ toàn quốc và những đơn vị đại biểu cho bộ đội đã chiến thắng trên các chiến trường từ biên giới đến Điện Biên Phủ, các đơn vị đại biểu cho bộ đội Nam bộ diễu qua quảng trường giữa tiếng hoan hô nhiệt liệt” – Báo Lao Động số 286 ngày 6/1/1955 viết.

Báo Lao Động viết về buổi lễ ngày 1/1/1955. (Nguồn: Bộ sưu tập số, Thư viện báo chí, Thư viện Quốc gia Việt Nam

Sau phần lễ duyệt binh là phần lễ diễu hành của đông đảo quần chúng nhân dân, tạo nên khí thế ngút trời. Bài viết của Báo Lao Động cho biết, buổi lễ chào mừng Hồ Chủ tịch, Trung ương Đảng và Chính phủ trở về Thủ đô ngày 1/1/1955 kéo dài tới 5 tiếng đồng hồ, khai mạc lúc 10h và bế mạc lúc 15h.

70 năm trôi qua sau lễ duyệt binh ngày 1/1/1955, Quân đội nhân dân Việt Nam không ngừng lớn mạnh, trưởng thành và lập nhiều chiến công xuất sắc. Lịch sử Việt Nam tiếp tục có thêm những lễ duyệt binh oai hùng, gắn liền với các mốc son của đất nước.

Đáng chú ý, năm 2025 sẽ đánh dấu tròn hàng chục năm của các lễ duyệt binh mang ý nghĩa lịch sử như lễ duyệt binh mừng đất nước thống nhất ngày 15/1/1955, lễ duyệt binh mừng Quốc khánh 2/9/1975, lễ duyệt binh mừng Quốc khánh 2/9/1985.

Bảo Long/VOV.VN