Cuộc đua thuế quan có làm leo thang chiến tranh thương mại Mỹ-Trung?

Kể từ khi nhậm chức, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã công bố các mức thuế quan áp lên hàng hóa Trung Quốc với lý do Bắc Kinh “chưa thực hiện các bước đầy đủ” để ngăn chặn cuộc khủng hoảng ma túy và ngăn dòng chảy fentanyl vào Mỹ.

Động thái của ông Trump vấp phải phản ứng mạnh mẽ từ Trung Quốc và khiến giới quan sát lo ngại về một kịch bản thương chiến Mỹ - Trung sẽ tái diễn.

Cuộc chiến thuế quan

Ngày 20-1, ngày đầu tiên nhậm chức tổng thống Mỹ, ông Trump đã ký một bản ghi nhớ kêu gọi các thành viên nội các “đánh giá tình trạng di cư bất hợp pháp và dòng chảy fentanyl” từ Canada, Mexico và Trung Quốc vào Mỹ. Văn bản yêu cầu các quan chức phải “đề xuất các biện pháp thương mại và an ninh quốc gia phù hợp để giải quyết tình trạng khẩn cấp này”, theo đài ABC News.

Sang ngày 1-2, cùng với lệnh áp thuế 25% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Mexico và Canada, ông Trump ra lệnh áp mức thuế 10% đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc từ ngày 4-2.

Ngay khi mức thuế 10% có hiệu lực, Bộ Tài chính Trung Quốc cho biết nước này sẽ đáp trả bằng cách áp thuế 15% đối với than và khí đốt tự nhiên hóa lỏng nhập khẩu từ Mỹ và mức thuế 10% đối với dầu thô, thiết bị nông nghiệp và một số loại ô tô, bắt đầu từ ngày 10-2.

Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết Trung Quốc đã đưa vụ việc lên cơ chế giải quyết tranh chấp của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO).

“Hành động của Mỹ làm suy yếu nghiêm trọng hệ thống thương mại đa phương dựa trên luật lệ, làm suy yếu nền tảng hợp tác kinh tế và thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ, đồng thời phá vỡ sự ổn định của chuỗi công nghiệp và chuỗi cung ứng toàn cầu” - Bộ Thương mại Trung Quốc tuyên bố.

Ngoài ra, bộ này cũng công bố danh sách các biện pháp kiểm soát xuất khẩu mới, bao gồm các vật liệu liên quan đến vonfram và teluri.

Tổng thống Mỹ Donald Trump (trái) và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Ảnh: THE GUARDIAN

Ngày 26-2, Tổng thống Trump tuyên bố áp thêm 10% thuế với hàng nhập khẩu Trung Quốc. Phát biểu tại Nhà Trắng, ông Trump nói rằng mức thuế mới sẽ được cộng dồn với mức thuế 10% mà ông đã áp đặt vào ngày 4-2 để đối phó với cuộc khủng hoảng opioid fentanyl, nâng tổng thuế mà Bắc Kinh phải chịu lên 20%. Mức thuế này chính thức có hiệu lực từ ngày 4-3.

Đáp trả, ngày 4-3, Bộ Tài chính Trung Quốc cho biết nước này sẽ áp thuế 15% đối với các mặt hàng nhập khẩu từ Mỹ như thịt gà, lúa mì, ngô và bông, đồng thời áp thuế 10% đối với các loại thực phẩm khác, từ đậu nành đến các sản phẩm sữa. Các mức thuế mới sẽ có hiệu lực vào ngày 10-3.

Ngoài ra, bộ này cũng thông báo rằng 15 công ty Mỹ sẽ không còn được phép mua sản phẩm từ Trung Quốc trừ khi có sự cho phép đặc biệt. Trong danh sách này có Skydio, công ty sản xuất máy bay không người lái lớn nhất của Mỹ và là nhà cung cấp thiết bị cho quân đội cũng như các dịch vụ khẩn cấp của Washington.

Cũng trong ngày 4-3, Bộ Ngoại giao Trung Quốc tuyên bố sẽ “chiến đấu đến cùng” với Mỹ trong “chiến tranh thuế quan, chiến tranh thương mại hay bất kỳ cuộc chiến nào khác”, đánh dấu tuyên bố mạnh mẽ nhất của Trung Quốc về vấn đề thuế quan.

“Gây áp lực cực đoan lên Trung Quốc là một tính toán sai lầm. Nếu Mỹ có ý đồ khác và khăng khăng theo đuổi chiến tranh thuế quan, chiến tranh thương mại hay bất kỳ cuộc chiến nào khác, Trung Quốc sẽ chiến đấu đến cùng. Chúng tôi khuyên Mỹ nên từ bỏ thái độ bắt nạt và sớm quay trở lại con đường đối thoại, hợp tác đúng đắn” - người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lâm Kiến viết trên mạng xã hội X.

Vẫn còn chỗ cho đối thoại

Ngày 6-3, phát biểu bên lề kỳ họp thường niên của quốc hội Trung Quốc, Bộ trưởng Thương mại Trung Quốc Vương Văn Đào mô tả việc Mỹ áp thuế bổ sung là hành động đơn phương và mang tính bắt nạt điển hình, nhưng nhấn mạnh rằng Bắc Kinh vẫn sẵn sàng giải quyết bất đồng thương mại, theo tờ China Daily.

“Hai bên có thể gặp nhau vào thời điểm thích hợp, và các nhóm đàm phán cũng có thể bắt đầu trao đổi càng sớm càng tốt” - ông Vương nói, lưu ý rằng “không ai chiến thắng” trong cuộc chiến thương mại.

Bộ trưởng Thương mại Trung Quốc Vương Văn Đào (giữa) tại cuộc họp báo ở thủ đô Bắc Kinh (Trung Quốc) ngày 6-3. Ảnh: CHINA DAILY

Ông Vương kêu gọi Mỹ thể hiện trách nhiệm của một cường quốc và áp dụng cách tiếp cận phù hợp trong việc xây dựng quan hệ nếu thực sự muốn giải quyết vấn đề. Ngoài ra, vị bộ trưởng cho biết ông sẵn sàng gặp Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick và Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer vào thời điểm thích hợp.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lâm Kiến hôm 5-3 cũng cho rằng điều cần thiết hiện nay không phải là các biện pháp thuế quan đơn phương mà là một cuộc đối thoại bình đẳng và tôn trọng lẫn nhau.

Ông Lâm không đề cập đến thời điểm cụ thể cho cuộc điện đàm giữa Tổng thống Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, song một số nguồn tin từ Mỹ cho biết cuộc gọi này dự kiến sẽ diễn ra trong thời gian tới, theo đài NHK.

Trước đó, ngày 21-2, Phó Thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong đã có cuộc điện đàm với Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent.

Phía Trung Quốc cho biết hai bên đã trao đổi sâu về việc thực hiện nhận thức chung giữa hai nguyên thủ quốc gia, cũng như về những vấn đề quan trọng trong lĩnh vực kinh tế giữa Trung Quốc và Mỹ. Cả hai bên đều công nhận tầm quan trọng của quan hệ kinh tế và thương mại Trung - Mỹ và đồng ý tiếp tục duy trì liên lạc về các vấn đề hai nước cùng quan tâm.

Diễn ra sau đòn áp thuế đầu tiên của ông Trump cũng như đòn trả đũa từ Bắc Kinh, cuộc điện đàm trên được các chuyên gia Trung Quốc đánh giá là một tín hiệu tích cực, cho thấy hai bên vẫn đang duy trì đối thoại – yếu tố thiết yếu để giải quyết khác biệt.

“Cuộc điện đàm đã gửi đi một tín hiệu tích cực rằng hai bên vẫn mong muốn duy trì đối thoại và trao đổi trong lĩnh vực kinh tế - thương mại ở cấp chính phủ, bất chấp những khác biệt và tranh chấp hiện tại” - ông Hà Vệ Văn, chuyên gia cấp cao tại Trung tâm Toàn cầu hóa Trung Quốc, nhận định.

Vị chuyên gia cũng nhấn mạnh rằng các tranh chấp thương mại không thể giải quyết bằng thuế quan. Theo ông Hà, Mỹ và Trung Quốc nên tăng cường trao đổi và mở rộng hợp tác đầu tư, thay vì có những động thái đơn phương gây căng thẳng.

THẢO VY