Cuộc chiến của Harvard sẽ kiểm tra giới hạn quyền lực của chính quyền Mỹ

Trường đại học đầu tiên thách thức Chính quyền

Hôm 14.4, Harvard đã trở thành trường đại học đầu tiên công khai thách thức chính quyền Donald Trump khi từ chối tuân thủ các yêu cầu từ chính quyền Tổng thống Donald Trump về thay đổi chính sách. Trường đại học này coi những yêu cầu của chính phủ là mối đe dọa không chỉ đối với trường Liên đoàn Ivy mà còn đối với quyền tự chủ mà Tòa án Tối cao đã trao cho các trường đại học Hoa Kỳ từ lâu.

Sinh viên Harvard cắm trại trong khuôn viên của trường để phản đối yêu sách của Chính quyền Tổng thống Donald Trump. Ảnh: AP

Quyết định trên được đưa ra sau khi Hiệu trưởng Đại học Harvard Alan Garber viết trong một bức thư hôm 14.4 rằng trường "sẽ không từ bỏ quyền độc lập hoặc từ bỏ các quyền hiến định" của mình bằng cách đồng ý với một loạt các điều khoản do chính quyền Trump đề xuất. Việc Harvard từ chối các yêu cầu mà Nhà Trắng cho là nhằm trấn áp tình trạng bài Do Thái trong các khu học xá đánh dấu lần đầu tiên một trường đại học lớn phản đối các đe dọa cắt tài trợ do chính quyền Trump đưa ra.

Chiến dịch của ông Donald Trump đã nhắm vào các trường bị cáo buộc dung túng cho chủ nghĩa bài Do Thái trong bối cảnh làn sóng biểu tình ủng hộ người Palestine lan rộng tại các trường đại học Hoa Kỳ. Một số yêu cầu của chính phủ liên quan trực tiếp đến hoạt động này, kêu gọi Harvard áp dụng kỷ luật nghiêm khắc hơn đối với những người biểu tình và sàng lọc sinh viên quốc tế để phát hiện những người "thù địch với các giá trị của Mỹ".

Ngoài ra, Chính quyền cũng yêu cầu Harvard phải ngừng mọi chương trình đa dạng, công bằng và hòa nhập và chấm dứt các hoạt động tuyển sinh hoặc tuyển dụng có xem xét đến “chủng tộc, màu da, quốc tịch hoặc lý do tương tự”.

Ngay sau khi Harvard từ chối chấp nhận yêu cầu, Chính phủ liên bang cho biết họ đang đóng băng hơn 2,2 tỷ USD tiền tài trợ và 60 triệu USD tiền hợp đồng cho Harvard. Việc giữ lại tiền tài trợ đánh dấu lần thứ bảy chính quyền Trump thực hiện động thái như vậy tại một trong những trường đại học ưu tú nhất của quốc gia, nhằm buộc tuân thủ chương trình nghị sự chính trị của Trump. Sáu trong số bảy trường thuộc Liên đoàn Ivy.

Cái thế của Harvard

Không có trường đại học nào có vị thế tốt hơn Harvard để thách thức Chính quyền. Trường này hiện đang sở hữu quỹ tài trợ 53 tỷ USD, được cho là lớn nhất cả nước. Nhưng giống như các trường đại học lớn khác, Harvard cũng phụ thuộc vào nguồn tài trợ liên bang thúc đẩy nghiên cứu khoa học và y tế của mình. Không rõ Harvard có thể tiếp tục hoạt động trong bao lâu nếu các khoản tài trợ này bị đóng băng.

Phản ứng của Harvard trước những yêu cầu của Nhà Trắng hoàn toàn trái ngược với cách tiếp cận của Đại học Columbia, tâm điểm của các cuộc biểu tình ủng hộ người Palestine vào năm ngoái ở Mỹ.

Chính quyền Trump đã cắt giảm 400 triệu USD tiền tài trợ cho Đại học Columbia, cáo buộc trường không bảo vệ được sinh viên Do Thái khỏi bị quấy rối khi những người biểu tình tập hợp phản đối cuộc tấn công Gaza của Israel. Đại học Columbia đã phản ứng bằng cách đồng ý cải cách các thủ tục kỷ luật sinh viên và tuyển dụng 36 người để mở rộng đội ngũ an ninh của mình. Columbia từng được coi là ứng cử viên sáng giá để thách thức các yêu cầu của chính quyền. Và việc ban giám hiệu nhà trường đồng ý nhượng bộ đã vấp phải sự phản đối từ các giảng viên và nhóm tự do ngôn luận.

Song thái độ không khoan nhượng của Harvard dường như đang khích lệ các các trường khác. Quyền chủ tịch của Đại học Columbia đã có giọng điệu thách thức hơn trong một thông điệp gửi đến trường vào 14.4, nói rằng một số yêu cầu "không thể thương lượng". Trong tuyên bố của mình, bà Claire Shipman cho biết bà đặc biệt cảm thấy hứng thú trước lời từ chối của Harvard.

“Harvard rõ ràng là một tổ chức đặc biệt mạnh mẽ. Và quyết định của trường có khả năng thúc đẩy các trường đại học khác vào một số loại phản kháng tập thể”, David Pozen, một giáo sư luật tại Columbia, người lập luận rằng các yêu cầu của chính phủ là bất hợp pháp, cho biết.

Cuộc chiến pháp lý đi xa đến đâu?

Hôm 15.4, Tổng thống Donald Trump đã đe dọa trên mạng xã hội rằng Harvard có thể sẽ không được miễn thuế "nếu trường này tiếp tục thúc đẩy “những bệnh dịch ủng hộ khủng bố".

Cuộc chiến hiện nay câu hỏi về việc chính quyền sẵn sàng đi xa đến đâu. Bất kể diễn biến thế nào, một cuộc chiến pháp lý có khả năng xảy ra. Một nhóm giảng viên đã đệ đơn kiện lên tòa án chống lại các yêu cầu này, và nhiều người trong giới học thuật mong đợi Harvard sẽ đệ đơn kiện riêng.

Trong thư từ chối, Harvard cho biết yêu cầu của chính phủ vi phạm quyền Tu chính án thứ nhất và các luật dân quyền khác.

Đối với chính quyền Donald Trump, Harvard là thách thức lớn đầu tiên trong nỗ lực thúc đẩy sự thay đổi tại các trường đại học mà đảng Cộng hòa cho rằng đã trở thành ổ chứa chủ nghĩa tự do và bài Do Thái.

Xung đột đang làm căng thẳng mối quan hệ lâu dài giữa chính quyền liên bang và các trường đại học sử dụng ngân sách liên bang để thúc đẩy các đột phá khoa học. Chính quyền Donald Trump đã sử dụng nguồn tiền này để gây sức ép. “Ngân sách liên bang là khoản đầu tư chứ không phải quyền lợi”, các viên chức trong chính quyền của Tổng thống đã viết trong một lá thư gửi Harvard tuần trước, cáo buộc trường này không đáp ứng các nghĩa vụ về quyền công dân, một điều kiện để được hỗ trợ của liên bang. Họ lập luận rằng Harvard đã cho phép hệ tư tưởng chính trị kìm hãm sự sáng tạo về mặt trí tuệ.

Trong khi đó, rất nhiều quan chức Nhà Trắng, những người đang ủng hộ cuộc tấn công chính trị vào các trường đại học tinh hoa của nước Mỹ chính là sản phẩm của những trường đó. Tổng thống Donald Trump tốt nghiệp Đại học Pennsylvania, trong khi Phó Tổng thống JD Vance có bằng từ Trường Luật Yale. Ít nhất hai thành viên Nội các - Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth và Bộ trưởng Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Robert F. Kennedy - đã lấy bằng từ Harvard.

Sự can thiệp vượt quá thẩm quyền?

Hiệu trưởng Harvard Alan Garber cho biết sự can thiệp của Chính quyền vào hoạt động của trường đã vượt quá thẩm quyền của chính phủ. Hiến pháp trao cho những trường này tính độc lập. Trong một thông điệp, ông viết rằng "không có chính phủ nào - bất kể đảng nào nắm quyền - có thể ra lệnh cho họ dạy cái gì, tuyển dụng ai và theo đuổi các lĩnh vực nghiên cứu nào”.

Một số người bảo thủ đã gợi ý rằng nếu Harvard muốn độc lập, họ nên noi gương các trường đại học từ bỏ nguồn tài trợ của liên bang để thoát khỏi ảnh hưởng của chính phủ. Nhà trường cho biết: "Bước tiếp theo của Harvard nên là không sử dụng tiền đóng thuế của người dân".

Đây là một kịch bản không thể xảy ra, nhưng Harvard có thể phải tìm cách khác để vượt qua quyết định cắt giảm tài trợ của chính phủ. Harvard thường dành khoảng 5% giá trị quỹ tài trợ của mình cho các hoạt động của trường đại học mỗi năm, chiếm khoảng một phần ba tổng ngân sách, theo các tài liệu của trường đại học.

Trường đại học có thể rút nhiều hơn từ quỹ tài trợ của mình, nhưng các trường đại học thường cố gắng tránh chi tiêu quá 5% để bảo vệ lợi nhuận đầu tư. Giống như các trường khác, Harvard bị hạn chế trong cách chi tiêu tiền quỹ tài trợ, phần lớn đến từ các nhà tài trợ chỉ định cách họ muốn sử dụng.

Chính phủ chưa công khai nói rõ khoản tài trợ và hợp đồng nào sẽ bị đóng băng, nhưng nếu trường đại học phải tồn tại với nguồn tài trợ liên bang ít ỏi trong một thời gian dài, thì có khả năng sẽ cần phải cắt giảm.

Các chuyên gia cho rằng, tất cả các trường đại học cần phải lập kế hoạch cho tình huống này và suy nghĩ về cách họ có thể tồn tại dưới hình thức tinh gọn hơn trong những năm tới, nếu cần thiết.

Trong số những người hoan nghênh quyết định của Harvard có cựu Tổng thống Barack Obama, người gọi đây là sự phản đối "nỗ lực vụng về của chính phủ nhằm kìm hãm quyền tự do học thuật". “Chúng ta hãy hy vọng các trường đại học khác cũng làm theo”, ông chia sẻ trên mạng xã hội.

Một tuyên bố từ Câu lạc bộ Cộng hòa của Harvard đã kêu gọi trường đại học này đạt được một giải pháp với chính phủ và “quay trở lại với các nguyên tắc của người Mỹ đã hình thành nên những con người vĩ đại của quốc gia này”.

Quỳnh Vũ