Cuộc cách mạng thầm lặng của TSMC - đế chế chip định hình lại trật tự công nghệ thế giới

Bắt đầu từ tuổi… nghỉ hưu

Không nhiều người dám khởi nghiệp ở tuổi 55. Nhưng Morris Chang lại là ngoại lệ. Sau khi rời vị trí điều hành tại các tập đoàn công nghệ lớn ở Mỹ như Texas Instruments, ông quay về Đài Loan với một khát vọng đơn giản nhưng đầy tham vọng: xây dựng một công ty bán dẫn vĩ đại. Và TSMC ra đời từ đó, một quyết định mang tính bước ngoặt không chỉ với ông mà còn với cả ngành công nghiệp toàn cầu.

Điều đặc biệt là ông Chang không cố gắng lặp lại những mô hình quen thuộc của Thung lũng Silicon. Ông hiểu rõ giới hạn về nguồn lực của Đài Loan khi đó và từ chối cuộc đua thiết kế hay tiếp thị chip, những “sân chơi” vốn đã bị các ông lớn như Intel hay AMD thống trị. Thay vào đó, ông định hình TSMC theo mô hình pure-play foundry là một nhà máy đúc chuyên biệt chỉ tập trung sản xuất chip theo đơn đặt hàng. Chính cách tiếp cận tưởng chừng “phụ trợ” này lại trở thành nền tảng cho một cuộc cách mạng.

Ngày nay, không một chiếc điện thoại thông minh, ô tô điện, hay hệ thống AI hiện đại nào có thể vận hành trơn tru mà không có sự hiện diện của TSMC. Từ Apple, Nvidia, Qualcomm đến các startup AI non trẻ, tất cả đều phụ thuộc vào năng lực sản xuất của công ty này.

Trong quý IV/2024, TSMC ghi nhận doanh thu 26,88 tỷ USD - tăng tới 37% so với cùng kỳ năm trước. Bất chấp những yếu tố mùa vụ trong quý I/2025 có thể ảnh hưởng ngắn hạn, các chuyên gia vẫn đánh giá đà tăng trưởng dài hạn là vững chắc, nhất là khi TSMC tuyên bố sẽ bắt đầu sản xuất chip 2nm trong năm nay, và hướng đến chip 1.6nm vào năm 2026.

Giáo sư Teck-Seng Low, Phó Chủ tịch cấp cao Đại học Quốc gia Singapore, nhận định: “Việc sở hữu công nghệ 2nm không chỉ là một bước tiến công nghệ mà còn là quyền lực. Hiện tại, chỉ có TSMC đủ quy mô để hiện thực hóa điều này. Samsung có thể đang ở rất gần, nhưng vẫn chưa thể đáp ứng mức độ ổn định và hiệu quả như TSMC”.

Nhà sản xuất chip theo hợp đồng lớn nhất thế giơi TSMC của Đài Loan (Trung Quốc)

Sức mạnh đến từ mô hình khác biệt

Mô hình pure-play foundry mà ông Morris Chang lựa chọn giờ đây trở thành chuẩn mực mà các công ty khác học theo. TSMC không bị xung đột lợi ích với khách hàng như các nhà sản xuất vừa thiết kế vừa sản xuất chip. Nhờ đó, họ thu hút được danh sách khách hàng "vàng" gồm Apple, AMD, Intel (ở một số mảng), Google và nhiều công ty đang phát triển AI trên toàn cầu.

Bên cạnh đó, TSMC không ngừng mở rộng mạng lưới sản xuất. Tại Mỹ, nhà máy trị giá 40 tỷ USD ở Arizona đã được xây dựng nhằm tăng cường tự chủ bán dẫn cho nền kinh tế số một thế giới. Tại Nhật Bản, hợp tác với Sony, Denso và Renesas để xây dựng nhà máy ở Kumamoto giúp công ty bám sát thị trường nội địa là nơi có nhu cầu cao về chip công nghiệp.

Ông Takatoshi Yoshimoto, Thị trưởng thị trấn Kikuyo - nơi đặt nhà máy của TSMC tại Nhật, chia sẻ: “Sự xuất hiện của TSMC là một tia sáng bất ngờ. Kikuyo giống như từ một đứa bé bỗng trở thành người trưởng thành. Sự phát triển lan tỏa không chỉ về kinh tế mà còn là niềm tin mới cho cộng đồng”.

Sinh năm 1931, Morris Chang có một hành trình rất khác biệt. Ông từng theo học ngành văn học trước khi rẽ hướng sang kỹ thuật cơ khí tại MIT, lấy bằng thạc sĩ và tiến sĩ tại Stanford. Ông từng lãnh đạo bộ phận bán dẫn của Texas Instruments là một trong những tên tuổi tiên phong ngành chip tại Mỹ.

Tuy nhiên, chính sự ngắt quãng trong sự nghiệp, cùng quyết định trở về Đài Loan theo lời mời của chính phủ, đã mở ra một chương mới. Ông thành lập TSMC không phải để “phá vỡ giới hạn”, mà để thực hiện một sứ mệnh là xây dựng năng lực sản xuất bán dẫn tiên tiến cho châu Á và thế giới.

PGS.TS. Nguyễn Văn Thủy, chuyên gia kinh tế số đánh giá: “TSMC là ví dụ điển hình về chiến lược cạnh tranh từ đặc thù đến dẫn dắt. Họ không lao vào chỗ đông người, mà chọn lối đi riêng rồi xây dựng tiêu chuẩn mới. Đây cũng là bài học cho các quốc gia đang phát triển: chọn đúng vị trí trong chuỗi giá trị toàn cầu quan trọng hơn là cố gắng làm mọi thứ”.

Trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị, chuỗi cung ứng công nghệ toàn cầu chịu nhiều tác động. Và chính trong bối cảnh đó, TSMC lại nổi lên như một điểm tựa chiến lược. Không chỉ là nhà sản xuất chip, công ty này đang nắm giữ quyền kiểm soát phần nào chuỗi cung ứng bán dẫn là một trong những “huyết mạch” quan trọng nhất của nền kinh tế thế giới.

Phan Hà