Cửa khẩu thông minh là 'chìa khóa' thúc đẩy giao thương Việt Nam - Trung Quốc

Chiều 12/3, hội đàm “Đẩy mạnh hợp tác vận tải container đường sắt và kết nối doanh nghiệp Việt - Trung” đã diễn ra tại Hà Nội.

Tại hội đàm, các bên đã thảo luận về việc thúc đẩy hợp tác vận tải container đường sắt liên vận quốc tế Việt - Trung, đặc biệt là cải thiện cơ sở hạ tầng, tối ưu hóa thủ tục thông quan và nâng cao chất lượng dịch vụ logistics.

Duy trì đối tác thương mại lớn nhất 26 năm

Phát biểu khai mạc tại hội đàm, ông Trần Thanh Hải - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho biết sự kiện này là dấu mốc quan trọng trong việc triển khai Bản ghi nhớ (MOU) về thúc đẩy khai thác tuyến vận tải container đường sắt quốc tế Việt Nam - Trung Quốc, được ký kết vào tháng 12/2024 giữa Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương Việt Nam) và Sở Thương mại Quảng Tây (Trung Quốc).

Đây là kết quả của nỗ lực hợp tác bền chặt giữa 2 bên, đồng thời thể hiện quyết tâm chung trong việc phát triển vận tải đường sắt xuyên biên giới, nhằm tối ưu hóa chuỗi cung ứng và thúc đẩy thương mại song phương.

Theo đó, trong những năm qua, hợp tác kinh tế, thương mại giữa Việt Nam và Trung Quốc không ngừng phát triển mạnh mẽ. Năm 2024, kim ngạch thương mại song phương giữa 2 nước đạt 205,2 tỷ USD, tăng 19,3% so với năm trước đó.

Ông Trần Thanh Hải - Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương.

Việt Nam đã trở thành đối tác thương mại lớn nhất của Trung Quốc trong ASEAN từ năm 2016 và là đối tác thương mại lớn thứ 6 trên thế giới của Trung Quốc từ năm 2020.

Đặc biệt, tỉnh Quảng Tây đóng vai trò quan trọng trong quan hệ thương mại giữa 2 nước. Theo thống kê của Hải quan Trung Quốc, năm 2024, kim ngạch xuất nhập khẩu giữa Quảng Tây và Việt Nam đạt 41,6 tỷ USD, tăng 15,4% so với năm 2023.

“Việt Nam đã duy trì vị thế là đối tác thương mại lớn nhất của Quảng Tây trong 26 năm liên tiếp. Kim ngạch xuất nhập khẩu qua các cửa khẩu biên giới đất liền giữa Việt Nam và Quảng Tây chiếm trên 95% tổng kim ngạch trao đổi hàng hóa qua các cửa khẩu biên giới đất liền giữa Việt Nam và Trung Quốc”, ông Hải nhấn mạnh.

Hệ thống logistics đường sắt, với ưu điểm về tính ổn định, chi phí hợp lý và khả năng vận chuyển khối lượng hàng hóa lớn, đang ngày càng khẳng định vai trò quan trọng trong việc kết nối các trung tâm sản xuất và tiêu thụ của 2 nước.

Cùng với đó, Chính phủ Việt Nam đang nỗ lực đầu tư, nâng cấp hạ tầng đường sắt, thúc đẩy kết nối đường sắt liên vận quốc tế để góp phần nâng cao năng lực logistics, hỗ trợ cho hoạt động xuất nhập khẩu.

Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu cũng cho biết năm 2025 là một năm đặc biệt trong quan hệ giữa Việt Nam và Trung Quốc khi 2 nước kỷ niệm 75 năm thiết lập quan hệ ngoại giao (18/1/1950 - 18/1/2025) và cũng là “Năm giao lưu nhân văn Việt Nam - Trung Quốc”.

Với tinh thần đó, hội đàm là tiền đề quan trọng để thúc đẩy hơn nữa sự phát triển của logistics đường sắt giữa Việt Nam và Trung Quốc nói chung, giữa Việt Nam và Quảng Tây nói riêng, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp, mở ra những cơ hội hợp tác mới và bền vững.

Sản lượng chuyến tàu Trung - Việt cao kỷ lục

Cũng trong buổi làm việc, ông Lý Kiến Lương – Phó Giám đốc Sở Thương mại Quảng Tây (Trung Quốc) nhấn mạnh rằng mối quan hệ hợp tác kinh tế - thương mại với Việt Nam đã đạt được những bước tiến mới.

Cụ thể, trong năm 2024, Quảng Tây đã tận dụng lợi thế địa lý để thúc đẩy hợp tác kinh tế - thương mại với Việt Nam, đạt tổng kim ngạch thương mại song phương 295,58 tỷ Nhân dân tệ (NDT), tăng 16,4%. Các mặt hàng xuất khẩu chính gồm dệt may 31,1 tỷ NDT, máy móc công trình 3,9 tỷ NDT và sản phẩm năng lượng mặt trời 440 triệu NDT. Theo đó, Việt Nam là thị trường lớn nhất của Quảng Tây về kính quang điện và lớn thứ 2 về tấm pin năng lượng mặt trời.

Ngược lại, Việt Nam xuất khẩu nhiều nông sản như trái cây, cao su và dược liệu thuốc Đông y, trong đó nhập khẩu dược liệu đạt 227 triệu NDT, chiếm 8% tổng kim ngạch nhập khẩu dược liệu của Trung Quốc. Tổng lượng xuất nhập khẩu hoa quả giữa hai bên đạt 1.257 tấn, tăng 38,1%; kim ngạch đạt 19,39 tỷ NDT, tăng 11,1%, trong đó riêng nhập khẩu sầu riêng đạt 4,45 tỷ NDT.

Ông Lý Kiến Lương – Phó Giám đốc Sở Thương mại Quảng Tây (Trung Quốc).

Quảng Tây trở thành cửa ngõ trung chuyển trái cây ASEAN vào Trung Quốc, với cửa khẩu Hữu Nghị Quan là điểm nhập khẩu sầu riêng lớn nhất. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa trung gian giữa hai bên đạt 149,97 tỷ NDT, tăng 24,6%, với Việt Nam chiếm 57,7% thị phần quốc tế của Quảng Tây, thể hiện sự hợp tác ngày càng sâu rộng trong chuỗi công nghiệp quốc tế.

Bên cạnh đó, tuyến vận tải đường sắt liên vận quốc tế Việt - Trung ngày càng phát huy vai trò quan trọng trong kết nối giao thương giữa 2 nước, góp phần nâng cao hiệu quả logistics và thúc đẩy hợp tác chuỗi cung ứng.

Năm 2024, các chuyến tàu Trung - Việt từ Quảng Tây vận chuyển 19.700 TEU hàng hóa, tăng gần 12 lần so với cùng kỳ năm trước, với 687 loại hàng xuất khẩu và 264 loại nhập khẩu. Tuyến đường sắt kết nối 25 tỉnh Trung Quốc với các nước ASEAN như Việt Nam, Lào, Thái Lan.

Báo cáo cho thấy, trong 2 tháng đầu năm 2025, số chuyến tàu đạt 145 chuyến, tăng 272%, vận chuyển 5.118 TEU, tăng 753%, tiếp tục duy trì xu thế tăng trưởng mạnh mẽ. Nhờ áp dụng mô hình “đường sắt thông quan nhanh” và mở thêm dịch vụ liên vận quốc tế tại ga Kép và ga Cao Xá, hàng hóa có thể xuất phát, đến nơi và hoàn tất thủ tục hải quan trong cùng một ngày.

Tuyến đường sắt Trung - Việt hiện hoạt động theo mô hình “chuyến tàu hàng ngày”, với thời gian vận chuyển từ ga Nam Ninh Nam (Trung Quốc) đến ga Yên Viên (Việt Nam) nhanh nhất chỉ mất 14 giờ, rút ngắn hơn 80% so với vận tải biển, giúp tối ưu chuỗi cung ứng quốc tế.

Nâng cấp hạ tầng, tối ưu thông quan

Tại buổi làm việc, ông Lý Kiến Lương đã đưa ra một số kiến nghị nhằm nâng cao tuyến vận tải container đường sắt liên vận quốc tế Việt - Trung, tập trung vào việc cải thiện cơ sở hạ tầng, tối ưu hóa thủ tục thông quan và nâng cao chất lượng dịch vụ logistics. Ông cũng bày tỏ mong muốn hai bên tiếp tục mở rộng hợp tác, tận dụng lợi thế hiện có để hướng tới một nền thương mại bền vững và phát triển mạnh mẽ hơn trong tương lai.

Nói về giải pháp thúc đẩy hoạt động xuất nhập khẩu giữa Hà Nội (Việt Nam) - Quảng Tây (Trung Quốc) bằng đường liên vận quốc tế, ông Nguyễn Xuân Hùng - Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Dịch vụ Vận tải đường sắt Ratraco cho rằng, cần tạo cơ hội cho hoạt động vận chuyển liên vận quốc tế đường sắt trong năm 2025 và giai đoạn sau.

Đặc biệt, hiện tại 2 tuyến đường sắt Hải Phòng - Lào Cai - Hà Khẩu và Bằng Tường - Đồng Đăng - Yên Viên được xây dựng mới theo đường tiêu chuẩn 1435mm, thuận lợi cho kết nối thẳng sang thị trường Trung Quốc.

Ông Nguyễn Xuân Hùng, Phó Tổng giám đốc Công ty cổ phần Dịch vụ Vận tải đường sắt Ratraco.

Đồng thời, tỉnh Quảng Tây cần tiếp tục chính sách hỗ trợ cho các đoàn tàu chuyên container từ Nam Ninh đến Yên Viên, tổ chức thêm hành trình tàu mới Nam Ninh (Quảng Tây) - Kép (Bắc Giang) cũng như tổ chức các đoàn tàu chuyên tuyến đi thẳng từ Nam Ninh (Trung Quốc) đến ga đích Đà Nẵng; Sóng Thần (Bình Dương). Đồng thời phối hợp tổ chức vận chuyển nguyên đoàn tàu chở container lạnh hàng trái cây, nông sản tươi từ khu vực Miền Tây, Miền Nam - Việt Nam sang Trung Quốc.

Ông Hùng cũng đề xuất nghiên cứu triển khai xây dựng cửa khẩu thông minh tại các ga đường sắt liên vận quốc tế Đồng Đăng, Lào Cai, rút ngắn thời gian thông quan. Triển khai hoạt động Trung tâm kiểm dịch thực vật tại các ga Bằng Tường; Nam Ninh Nam để giúp tiết giảm chi phí và thời gian cho hàng vận chuyển liên vận quốc tế đường sắt.

“Sử dụng chung kết quả kiểm nghiệm, kiểm dịch với mặt hàng Nông sản của Việt Nam xuất khẩu sang thị trường Quảng Tây. Chấp thuận cho các mặt hàng thủy hải sản Việt Nam được xuất khẩu sang Trung Quốc bằng đường sắt”, Phó Tổng Giám đốc Ratraco nói.

Thanh Loan - Quỳnh Chi