Công trình mới: Phân loại thực phẩm siêu chế biến thành 9 phân nhóm

Việc phân loại chi tiết thực phẩm siêu chế biến thể hiện vai trò quan trọng của ngành thông tin học trong ứng dụng cuộc sống

Nghiên cứu được Regional Health – Europe hợp tác với các chuyên gia tại Đại học Cambridge và Imperial College London công bố trên tạp chí The Lancet, đã điều tra mối quan hệ giữa mức độ chế biến thực phẩm và nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2, bao gồm loại UPF nào có nguy cơ cao nhất.

Tổng quan và Phát hiện của Nghiên cứu

Nhóm nghiên cứu đã phân tích lượng UPF hấp thụ và kết quả sức khỏe của 311.892 cá nhân từ 8 quốc gia châu Âu trong hơn 10 năm. Trong thời gian đó, 14.236 người mắc bệnh tiểu đường loại 2.

Họ phát hiện ra rằng cứ tăng 10% lượng thực phẩm siêu chế biến trong chế độ ăn uống của một người thì nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2 tăng 17%, nhưng nguy cơ này có thể giảm xuống bằng cách thay vào đó tiêu thụ thực phẩm ít chế biến hơn.

Các nhóm UPF có nguy cơ cao nhất là đồ ăn nhẹ mặn, các sản phẩm từ động vật như thịt chế biến, đồ ăn sẵn và đồ uống có đường, gồm cả đường nhân tạo. Điều đó cho thấy cần đặc biệt chú ý đến những thực phẩm này để giúp giải quyết tình trạng sức khỏe kém.

Hệ thống Phân loại Thực phẩm Nova

Hệ thống phân loại Nova, được sử dụng rộng rãi để phân loại chế biến thực phẩm, chia thực phẩm thành 4 nhóm:

Thứ nhất, thực phẩm chưa qua chế biến hoặc chế biến tối thiểu (MPF): Ví dụ bao gồm trứng, sữa và trái cây.

Thứ hai, thành phần ẩm thực đã qua chế biến (PCI): Đây là những chất như muối, bơ và dầu.

Thứ ba, thực phẩm chế biến (PF): Thực phẩm như cá đóng hộp, bia và pho mát.

Thứ tư, thực phẩm siêu chế biến (UPF): Các món ăn chế biến sẵn hoặc hâm nóng, đồ ăn nhẹ mặn, đồ ngọt và món tráng miệng.

Nguyên nhân chính xác của mối liên hệ giữa UPF và bệnh tiểu đường loại 2 vẫn chưa được xác nhận, mặc dù một số yếu tố được cho là có liên quan, chẳng hạn như tiêu thụ quá mức và tăng cân. Trong một nghiên cứu trước đây, lượng mỡ cơ thể tăng chiếm khoảng một nửa mối liên hệ.

Samuel Dicken, tác giả phác thảo nghiên cứu từ Khoa Y của UCL, cho biết: “Chúng tôi biết rằng thực phẩm siêu chế biến có liên quan đến nguy cơ mắc một số bệnh nhất định như bệnh tiểu đường loại 2 cao hơn. Đúng như dự đoán, những phát hiện của chúng tôi xác nhận mối liên hệ này và cho thấy cứ tăng 10% lượng UPF trong chế độ ăn uống sẽ làm tăng đáng kể nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2.

Hầu hết các nghiên cứu cho đến nay chỉ xem xét UPF như một tổng thể, nhưng chúng tôi cũng nghi ngờ rằng có thể có những rủi ro khác nhau liên quan đến từng loại UPF khác nhau và rủi ro của các nhóm chế biến khác vẫn chưa được nghiên cứu kỹ lưỡng. Phân tích của chúng tôi tiến xa hơn một bước so với các nghiên cứu trước đây.

Chúng tôi xem xét tất cả bốn nhóm chế biến trong phân loại Nova để đánh giá tác động đến nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2 khi chúng tôi thay thế UPF bằng thực phẩm ít chế biến hơn, cũng như xem xét 9 phân nhóm UPF. Tin tốt là việc thay thế UPF bằng thực phẩm ít chế biến hơn có liên quan đến việc giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2".

Trong nghiên cứu, các nhà nghiên cứu từ UCL đã phân tích dữ liệu từ nghiên cứu EPIC. Đây là nghiên cứu đã điều tra mối quan hệ giữa chế độ ăn uống, lối sống và các yếu tố môi trường, cũng như tỷ lệ mắc các bệnh mạn tính ở hơn nửa triệu người châu Âu theo thời gian.

Phân tích bổ sung về dữ liệu đã được thực hiện để chia UPF thành chín phân nhóm nhằm hiểu rõ hơn về cách mức độ chế biến ảnh hưởng đến nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2.

Chín phân nhóm là: (1) Bánh mì, bánh quy và ngũ cốc ăn sáng; (2) Nước sốt, đồ phết và gia vị; (3) Đồ ngọt và món tráng miệng; (4) Đồ ăn nhẹ mặn; (5) Các lựa chọn thay thế từ thực vật; (6) Các sản phẩm từ động vật; (7) Các món ăn chế biến sẵn/đã hâm nóng; (8) Đồ uống có đường, gồm đường nhân tạo; (9) Đồ uống có cồn.

Ý nghĩa của việc phân nhóm

Bên cạnh việc phân tích cách ăn UPF ảnh hưởng đến nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2 của một người, các nhà nghiên cứu đã thực hiện mô hình thay thế trên dữ liệu. Việc này có thể giúp họ xem xét về mặt lý thuyết, việc thay thế một nhóm thực phẩm Nova bằng một nhóm thực phẩm khác sẽ ảnh hưởng đến nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2 như thế nào.

Kết quả cho thấy việc thay thế 10% UPF trong chế độ ăn bằng 10% MPF/PCI làm giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2 xuống 14%.

Thay thế 10% UPF trong chế độ ăn bằng 10% PF làm giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường xuống 18%. Các tác giả cho biết điều này có thể là do thực tế là 30-50% lượng PF tiêu thụ trong nghiên cứu này đến từ bia và rượu vang, vốn có liên quan đến nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2 thấp hơn trong một nghiên cứu EPIC trước đây. PF cũng gồm các loại hạt có muối, bánh mì thủ công và trái cây và rau quả bảo quản.

Phân tích 9 phân nhóm UPF cho thấy đồ ăn nhẹ mặn, sản phẩm từ động vật, bữa ăn chế biến sẵn và đồ uống có đường, gồm cả đường nhân tạo có liên quan đến tỷ lệ mắc bệnh tiểu đường loại 2 cao hơn.

Tỷ lệ cao các loại thực phẩm kém lành mạnh này góp phần làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2 nói chung. Trong số 25% người tiêu thụ UPF hàng đầu, thì UPF chiếm 23,5% tổng chế độ ăn uống của họ, riêng đồ uống có đường chiếm gần 40% lượng UPF tiêu thụ và 9% tổng chế độ ăn uống của họ.

Tuy nhiên, bánh mì, bánh quy và ngũ cốc ăn sáng UPF, đồ ngọt và món tráng miệng, và các lựa chọn thay thế từ thực vật có liên quan đến tỷ lệ mắc bệnh tiểu đường loại 2 thấp hơn.

Giáo sư Rachel Batterham, tác giả chính của nghiên cứu từ Khoa Y của UCL, cho biết: “Phân tích các phân nhóm trong nhóm UPF trong nghiên cứu này đã tiết lộ và xác nhận rằng không phải tất cả các loại thực phẩm được phân loại là UPF đều có độ rủi ro sức khỏe như nhau.

Ví dụ, bánh mì và ngũ cốc là thực phẩm chính trong chế độ ăn uống của nhiều người. Dựa trên kết quả của chúng tôi, tôi nghĩ rằng khi nêu lời khuyên về chế độ ăn uống, chúng ta nên xử lý chúng khác với đồ ăn nhẹ mặn hoặc đồ uống có đường”.

Thực phẩm siêu chế biến gây ra các nguy cơ khác

Các tác giả cho biết, do bản chất quan sát của nghiên cứu, nghiên cứu này chỉ có thể đo lường mối liên hệ chứ không phải tác động nhân quả. Nhóm nghiên cứu UCL hiện đang tiến hành thử nghiệm để đánh giá tác động của chế độ ăn UPF so với MPF để xây dựng hướng dẫn về chế độ ăn uống lành mạnh. Điều đó sẽ làm rõ hơn kết quả của nghiên cứu này. Kết quả của thử nghiệm này dự kiến sẽ được công bố vào năm 2025.

Vào năm 2023, Ủy ban tư vấn khoa học về dinh dưỡng của Vương quốc Anh (SACN) đã xem xét các bằng chứng khoa học có sẵn về UPF và công bố một báo cáo nêu rằng việc tăng tiêu thụ thực phẩm chế biến, đặc biệt là UPF, có liên quan đến việc tăng nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe như béo phì, các bệnh mạn tính như tiểu đường loại 2 và trầm cảm. Báo cáo cũng nhấn mạnh nhu cầu nghiên cứu bổ sung để hiểu nguyên nhân của những mối liên hệ này.

Giáo sư Marc Gunter, tác giả của nghiên cứu từ Đại học Hoàng gia London và là một trong những điều phối viên của nghiên cứu EPIC, cho biết: “Những phát hiện từ nghiên cứu này bổ sung vào khối lượng ngày càng tăng các nghiên cứu về liên kết việc tiêu thụ UPF với nguy cơ mắc một số bệnh mạn tính cao hơn như béo phì, bệnh tim chuyển hóa và một số bệnh ung thư. Mặc dù nghiên cứu như vậy không thể xác định mối quan hệ nhân quả, nhưng nó cho thấy rằng việc giảm tiêu thụ một số UPF và thay thế chúng bằng thực phẩm nguyên chất chưa qua chế biến có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh tiểu đường loại 2. Hiện cần có thêm nghiên cứu để hiểu các cơ chế và tác động nhân quả tiềm ẩn”.

Anh Tú