Con dao hai lưỡi

Tổng thống Mỹ Donald Trump lý giải đây là biện pháp nhằm bảo hộ ngành thép và nhôm trong nước, với việc nâng mức thuế lên 50%, các nước xuất khẩu thép vào Mỹ sẽ không còn cơ hội để “vượt rào”. Theo Bộ Thương mại Mỹ, nước này là nhà nhập khẩu thép lớn nhất thế giới, không tính Liên minh châu Âu (EU), với tổng cộng 26,2 triệu tấn thép được nhập khẩu năm 2024. Canada là nước xuất khẩu thép lớn nhất vào Mỹ, với 6,6 triệu tấn trong năm ngoái, tiếp đó là Brazil, Mexico, Hàn Quốc và Việt Nam. Trong khi đó, Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) ước tính lượng thép dư thừa có sẵn trên thị trường toàn cầu trong năm 2023 đã đạt 551 triệu tấn, gấp 4 lần so với sản lượng của EU. Nguồn cung dư thừa đó gây sức ép đối với giá toàn cầu, khiến giá ở mức quá thấp để các nhà sản xuất thép Mỹ có thể hoạt động có lãi mà không có sự bảo vệ thuế quan.

Thép thành phẩm tại nhà máy của Công ty sắt thép Shougang Jingtang United ở thị trấn Đường Sơn, tỉnh Hà Bắc, Trung Quốc. Ảnh: THX/TTXVN

Các nhà sản xuất nhôm thép của Mỹ đã bày tỏ hoan nghênh biện pháp thuế quan mới của chính quyền Tổng thống Trump, cho rằng động thái này sẽ ngăn chặn một "làn sóng" hàng nhập khẩu. Chủ tịch Hiệp hội Nhôm nguyên sinh Mỹ Mark Duffy cho hay trong nhiều thập niên qua, các nhà sản xuất nước ngoài được trợ cấp đã làm suy yếu ngành sản xuất trong nước. Tuy vậy, mức thuế cao hơn có thể làm gia tăng căng thẳng giữa Washington và các nước láng giềng Bắc Mỹ, vốn là những nước cung cấp thép nhập khẩu lớn nhất cho Mỹ. Hiệp hội các nhà sản xuất thép Canada (CSPA) cảnh báo mức thuế mới sẽ gây ra sự gián đoạn lớn và hậu quả tiêu cực trên toàn bộ chuỗi cung ứng thép của Canada cũng như khách hàng ở cả hai nước. Trong khi đó, tổ chức công đoàn của người lao động ngành thép khu vực Bắc Mỹ United Steelworkers cho rằng mức tăng thuế là một cuộc tấn công trực tiếp vào các ngành công nghiệp và việc làm của Canada.

EU cũng bày tỏ quan ngại về biện pháp thuế quan mới của Mỹ. Người phát ngôn Ủy ban châu Âu (EC) ngày 31/5 chỉ trích quyết định của chính quyền Tổng thống Trump làm gia tăng sự bất ổn cho nền kinh tế toàn cầu và tăng chi phí cho người tiêu dùng cũng như doanh nghiệp ở cả hai bờ Đại Tây Dương. Bên cạnh đó, EC cảnh báo việc tăng thuế cũng làm suy yếu những nỗ lực hiện nay nhằm đạt được một giải pháp thông qua đàm phán. Người phát ngôn này cũng lưu ý rằng EU hồi tháng 4 vừa qua đã quyết định tạm hoãn áp dụng các biện pháp đáp trả đối với chính sách thuế quan của Mỹ trong 90 ngày, từ ngày 14/4 đến ngày 14/7, nhằm tạo điều kiện cho tiến trình đàm phán giữa EU và Mỹ. Tuy nhiên, trước động thái đơn phương mới nhất từ phía Mỹ, EU sẵn sàng hành động để bảo vệ lợi ích của khối.

Trong khi đó, Bộ Thương mại, Công nghiệp và Năng lượng Hàn Quốc ngày 2/6 đã tổ chức cuộc họp khẩn với các tập đoàn thép lớn của nước này để đánh giá tác động của mức thuế mới, đồng thời tăng cường tham vấn với phía Mỹ nhằm giảm thiểu thiệt hại cho ngành công nghiệp trong nước. Trong nỗ lực giảm bớt tác động từ chính sách thuế của Mỹ, một số công ty Hàn Quốc có kế hoạch tăng sản lượng tại Mỹ. Tập đoàn thép đa quốc gia Hyundai Steel dự kiến đầu tư 5,8 tỷ USD xây dựng nhà máy luyện thép sử dụng lò hồ quang điện tại bang Louisiana (Mỹ) trước năm 2029. Nếu được triển khai, đây sẽ là cơ sở sản xuất đầu tiên ở nước ngoài của tập đoàn này.

Nhận định về việc chính quyền Mỹ tăng thuế nhập khẩu nhôm thép, các chuyên gia cho rằng Tổng thống Trump muốn hỗ trợ và khuyến khích đầu tư vào sản xuất thép và nhôm trong nước bởi cả hai đều là vật liệu quan trọng cho ngành xây dựng, vận tải, ô tô. Giá thép và nhôm cao hơn sẽ tăng lợi nhuận cho các nhà sản xuất của Mỹ. Sau khi thông báo tăng thuế được công bố, cổ phiếu của các công ty sản xuất thép của Mỹ như Nucor và Cleveland-Cliffs đã tăng mạnh. Giá thép cuộn cán nóng cũng tăng từ 780 USD lên 920 USD mỗi tấn, mang lại lợi ích cho các nhà sản xuất trong nước. Tuy nhiên, ngành sản xuất nhôm thép vẫn đối mặt với những khó khăn. Việc xây dựng nhà máy luyện kim có thể mất 5 năm, thậm chí lâu hơn, khi Tổng thống Trump kết thúc nhiệm kỳ hai tại Nhà Trắng. Giá điện cũng là một thách thức khác đối với hoạt động sản xuất nhôm, thép tại Mỹ. Đây là nguyên nhân dẫn đến việc đóng cửa hầu hết các nhà máy luyện kim ở Mỹ do gặp khó khăn trong việc ký kết các hợp đồng mua điện dài hạn có tính cạnh tranh.

Bên cạnh đó, các chuyên gia cũng nhận định biện pháp thuế quan của chính quyền Tổng thống Trump nhằm vào nhôm, thép nhập khẩu giống như con dao hai lưỡi, lợi bất cập hại. Mức thuế cao hơn làm tăng chi phí cho người tiêu dùng tại Mỹ, đồng thời làm suy yếu các ngành sản xuất sử dụng nguyên liệu này. Nhà phân tích Eoin Dinsmore tại Goldman Sachs nhận định giá nhôm và thép cao hơn có khả năng gây thêm áp lực đối với nhu cầu thép của Mỹ từ lĩnh vực sản xuất, vốn được dự báo sẽ suy giảm trong năm nay. Mức phụ phí cho người mua nhôm tại Mỹ đã tăng vọt 54%, trong khi giá thép cuộn cán nóng của Mỹ tăng 7,4%. Trong khi đó, các công ty có chuỗi cung ứng toàn cầu phải đối mặt với sự gián đoạn nghiêm trọng. Việc tăng thuế sẽ làm tăng chi phí và gây khó khăn cho các doanh nghiệp xuất khẩu nhôm, thép vào Mỹ trong việc duy trì hoạt động sản xuất.

Ông Josh Spoores, Trưởng phòng Phân tích Thép châu Mỹ tại công ty tư vấn CRU cho biết Mỹ là nước nhập khẩu ròng thép, vì vậy Mỹ cần nhập khẩu để đáp ứng nhu cầu trong nước. Việc tăng thuế sẽ không ngăn chặn được hàng nhập khẩu, mà chỉ làm tăng giá trong nước với người tiêu dùng thép tại Mỹ. Dữ liệu từ Viện Quản lý Cung ứng (ISM) cho thấy ngành sản xuất của Mỹ, vốn phụ thuộc nhiều vào nguyên liệu thô nhập khẩu, đã giảm trong tháng thứ ba liên tiếp vào tháng 5, xuống mức thấp nhất trong 6 tháng do đối mặt với chi phí tăng cao, ảnh hưởng đến lợi nhuận và việc làm. Các công ty sản xuất ô tô của Mỹ như General Motors và Tesla đã báo cáo giảm doanh số bán hàng do chi phí sản xuất tăng.

Bên cạnh đó, việc thay đổi liên tục về mức thuế quan và thời điểm áp dụng cũng khiến nhiều doanh nghiệp rơi vào tình trạng bất định trong việc lập kế hoạch kinh doanh. Felix Tintelnot, Giáo sư kinh tế tại Đại học Duke, North Carolina, đặt nghi ngờ mức thuế 50% sẽ được duy trì trong bao lâu. Sự bất ổn đang gây ra tác hại cho các doanh nghiệp Mỹ và tác động đến người lao động, bất chấp tuyên bố của ông Trump rằng mức thuế quan sẽ mang lại lợi ích lớn cho ngành thép Mỹ. Theo vị giáo sư này, việc mở rộng năng lực của ngành công nghiệp nặng thường đi kèm với các khoản đầu tư ban đầu đáng kể và không có lãnh đạo doanh nghiệp nào bỏ ra đầu tư ban đầu lớn nếu họ không tin rằng chính sách này vẫn sẽ có hiệu lực trong nhiều năm tới.

Mặc dù ông Tintelnot cho rằng việc tăng thuế sẽ giúp ích cho ngành thép, điều này cũng gây ra khó khăn cho các ngành công nghiệp khác của Mỹ. Ông Tintelnot chỉ trích việc tăng thuế với nhôm, thép là “một chính sách thiếu hiểu biết, không nhất quán về mặt kinh tế, dường như đang ẩn dưới những lý do biện minh cho an ninh quốc gia”.

Nhìn chung, việc Tổng thống Trump tăng thuế thép lên 50% cùng với những biện pháp thuế quan khác đã gây ra những tác động sâu rộng, gây căng thẳng trong quan hệ thương mại giữa Mỹ và các đối tác như Canada, Mexico, EU. Mặc dù đem lại lợi ích ngắn hạn cho ngành thép của Mỹ, nhưng trong dài hạn, quyết định này có thể dẫn đến những hệ quả tiêu cực đối với nền kinh tế toàn cầu. Các nước có thể áp dụng các biện pháp trả đũa với Mỹ, làm gia tăng căng thẳng và nguy cơ chiến tranh thương mại toàn cầu. Do đó, việc tìm kiếm giải pháp thương mại công bằng và bền vững là cần thiết để đảm bảo sự phát triển ổn định và thịnh vượng cho tất cả các quốc gia liên quan.

Nguyễn Viễn (TTXVN)