Có nên lập trung tâm hành chính vệ tinh của tỉnh thành khi bỏ cấp huyện?

Thành lập trung tâm hành chính theo cụm

Nếu bỏ cấp chính quyền huyện, cấp tỉnh thành sẽ quản lý trực tiếp xuống cấp xã, đòi hỏi một mô hình tổ chức hành chính phù hợp để bảo đảm bộ máy tinh gọn nhưng vẫn hiệu quả.

Trả lời PV Báo điện tử VTC News, PGS.TS Nguyễn Đức Lộc, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Đời sống Xã hội, cho biết mô hình quản trị xã hội theo 3 cấp tại nhiều quốc gia cũng đã làm. Do đó, cũng đã có những mô hình mà các địa phương có thể học tập và việc tìm kiếm một mô hình phù hợp cũng không phải quá khó.

“Vấn đề mấu chốt là phải hướng đến số hóa các hồ sơ, giảm bớt chuyện đi tới đi lui. Còn hiện tại, khi mình chưa số hóa được 100% thì cần phải có những văn phòng hành chính công theo cụm dân cư để hỗ trợ người dân thực hiện các thủ tục hành chính. Có thể tận dụng cơ sở vật chất tại trụ sở UBND cấp huyện khi hết chức năng nhiệm vụ để thành lập các trung tâm hành chính công theo các khu vực”, ông Lộc nói.

Mô hình trung tâm hành chính công TP Thủ Đức thực hiện chức năng tiếp nhận, giải quyết và trả kết quả một số thủ tục hành chính của người dân TP Thủ Đức và TP.HCM. (Ảnh minh họa)

Trong khi đó, nêu quan điểm về việc có nên thành lập các trung tâm vệ tinh của tỉnh, thành khi bỏ cấp huyện, TS Nguyễn Đình Thái, chuyên gia quản lý công (Trường ĐH Kinh tế - Luật, ĐHQG TP.HCM) cho rằng, thay vì lập thêm các đơn vị vệ tinh, nên đầu tư và nâng cao năng lực của phường để hoạt động như một trung tâm hành chính công cấp cơ sở.

Bởi, khi được đầu tư đầy đủ về nhân sự, tài chính và cơ sở vật chất, phường hoàn toàn có thể đảm nhiệm tốt việc giải quyết thủ tục hành chính ngay tại địa bàn.

Theo TS Thái, việc bỏ cấp huyện sẽ khiến cấp tỉnh phải quản lý trực tiếp nhiều xã hơn, làm tăng áp lực điều hành. Đồng thời, cấp xã cũng phải tiếp nhận nhiều nhiệm vụ từ huyện, trong khi đội ngũ cán bộ và cơ sở vật chất tại nhiều xã còn hạn chế.

Chính vì vậy, cần có cơ chế phân cấp, phân quyền hợp lý hơn. Cấp tỉnh cần được trao quyền ban hành chính sách phù hợp với đặc thù địa phương, thay vì chỉ thực hiện theo quy định chung của Trung ương. Nếu không có điều chỉnh phù hợp, nguy cơ chồng chéo, bất cập trong quản lý là rất cao.

Ông Thái cũng góp ý, để bộ máy hành chính thực hiện hiệu quả khi bỏ cấp chính quyền cấp huyện, cần phải đảm bảo những điều kiện tiên quyết.

Cụ thể, trước hết, cần có lộ trình cụ thể để nâng cao năng lực cho chính quyền cấp xã, từ việc đào tạo đội ngũ cán bộ đến đầu tư cơ sở hạ tầng, công nghệ thông tin. Khi chuyển giao chức năng từ huyện về xã, phải bảo đảm xã đủ khả năng thực hiện tốt nhiệm vụ.

Thứ 2, cấp tỉnh cần được trao quyền chủ động hơn trong việc ban hành cơ chế, chính sách phù hợp với tình hình thực tế, thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào Trung ương. Nếu không có cơ chế phù hợp, việc sáp nhập hoặc thay đổi mô hình chính quyền có thể gây bất cập, giống như tình trạng một số tỉnh trước đây bị sáp nhập rồi lại phải tách ra.

Cuối cùng, cần có sự đồng bộ trong chính sách, tránh việc bỏ cấp huyện nhưng lại không có phương án thay thế hiệu quả, khiến bộ máy quản lý Nhà nước bị rối loạn thay vì tinh giản và hoạt động hiệu quả hơn.

Cần điều chỉnh về địa lý hành chính

PGS.TS Nguyễn Đức Lộc nêu ý kiến, khi bỏ cấp huyện, cần điều chỉnh lại tên gọi của các đơn vị hành chính để tránh trùng lặp. Vì trong các huyện, các xã, phường sẽ có nhiều tên trùng nhau phải đặt lại hoặc phải có giải pháp về hành chính ví dụ như phường đấy nhưng thêm chỉ dẫn địa lý như theo cụm mới giải quyết được.

Theo ông, thông thường thì về mặt giao dịch, phân chia theo những mã vùng theo địa phương thì có thể giải quyết bằng một bước đệm như vậy rồi các cấp chính quyền sẽ tính toán kỹ hơn.

“Ví dụ ở TP.HCM, nhiều quận, huyện có phường đánh theo số nếu có thêm những chỉ dẫn địa lý như vùng mấy, vùng gì đó…Cái này không mang chức danh hành chính mà chỉ mang tính chỉ dẫn địa lý thôi mà vẫn thuận lợi trong việc thông tin liên lạc. Cái này thì không phải sửa chữa tốn kém. Còn không thì phải sắp xếp, đặt lại cũng là bài toán khó”, PGS. TS Nguyễn Đức Lộc nêu ý kiến.

Trụ sở Phường 1, quận Bình Thạnh, TP.HCM sau sáp nhập theo Nghị quyết 1278/2024.

Lấy ví dụ cụ thể khi bỏ cấp huyện, TP.HCM sẽ gặp nhiều thách thức do đây là một đô thị lớn với dân số đông bậc nhất cả nước, TS Nguyễn Đình Thái cho rằng, hiện TP.HCM có 80 phường, sắp tới sẽ sáp nhập và tổ chức lại. Quy mô phường sẽ lớn hơn, được đầu tư nguồn lực tốt hơn để đảm bảo vận hành hiệu quả. Việc tổ chức phường có thể dựa trên quy mô dân số, khối lượng hồ sơ hành chính và điều kiện thực tế.

“Theo tôi, Kết luận 126 về việc bỏ cấp hành chính trung gian (cấp huyện) không chỉ dừng lại ở việc xóa bỏ chính quyền địa phương cấp huyện (HĐND, UBND) mà còn có thể dẫn đến việc không còn đơn vị hành chính cấp huyện.

Chính quyền địa phương ở Việt Nam được tổ chức trên cơ sở các đơn vị hành chính, nếu không còn đơn vị hành chính cấp huyện, thì chính quyền địa phương cấp huyện cũng không thể tồn tại. Việc loại bỏ cả hai - đơn vị hành chính cấp huyện và chính quyền địa phương cấp huyện có thể mang lại nhiều lợi ích so với việc duy trì mô hình hiện nay”, TS Thái nói.

Hoàng Thọ - Hồng Liên