Cỗ máy tính đi trước thời đại hóa ra chỉ là món đồ chơi?

Được phát hiện trên xác tàu đắm ngoài khơi đảo Antikythera của Hy Lạp vào năm 1901, cỗ máy tính Antikythera có niên đại khoảng 2.000 tuổi. Hiện vật này thường được xem như máy tính đầu tiên trên thế giới, là thiết bị đo thiên văn của người cổ đại. Ảnh: LOUISA GOULIAMAKI / Stringer via Getty Images.

Mục đích sử dụng của cỗ máy Antikythera trở thành bí ẩn lớn khiến các nhà khoa học bối rối suốt hơn 100 năm qua. Mới đây, các nhà nghiên cứu đưa ra giả thuyết cho rằng Antikythera có thể chỉ là một món đồ chơi thường xuyên bị kẹt. Đặc điểm hé lộ mục đích thực sự của cỗ máy này là răng hình tam giác của bánh răng. Ảnh: 2005 National Archaeological Museum in Athens.

Vào vài năm trước, ảnh chụp cắt lớp chỉ ra cỗ máy Antikythera khoảng 2.000 tuổi là dụng cụ thiên văn. Bao gồm một cần trục quay tay, nhiều bánh răng đan xen và kim chỉ, cỗ máy có thể phục vụ hàng loạt mục đích, bao gồm hiển thị ngày theo lịch Ai Cập và Hy Lạp, thể hiện vị trí của Mặt trời, Mặt trăng và các hành tinh trong cung hoàng đạo, dự đoán nhật thực và nguyệt thực trong tương lai. Ảnh: 2005 National Archaeological Museum in Athens.

Trong nhiều thập kỷ, các nhà nghiên cứu cố gắng tìm hiểu cỗ máy Antikythera chính xác tới mức nào bởi vì điều đó có thể giúp lý giải mục đích sử dụng của nó. Ví dụ, nếu không hoạt động chính xác, đây có thể là một đồ chơi hoặc mô hình giáo dục. Thê nhưng, nếu cực kỳ chính xác thì Antikythera có thể được sử dụng bởi những nhà chiêm tinh học để tiến hành dự đoán và đọc tử vi. Ảnh: vice.com.

Cỗ máy Antikythera đã trải qua hơn 2.000 năm bị vùi lấp dưới đáy biển và một khoảng thời gian hoạt động trước đó. Vậy nên, bánh răng của nó bị ăn mòn mạnh và nhiều bộ phận bị mất. Ảnh: Aristidis Vafeiadakis/ZUMA Press/Corbis.

Trong nghiên cứu mới công bố ngày 1/4, các nhà khoa học Argentina tạo ra mô phỏng máy tính bắt chước chuyển động của cỗ máy Antikythera. Mô phỏng này tích hợp lỗi từ quá trình sản xuất cỗ máy kém chính xác, trong đó bánh răng không được lắp đặt chuẩn chỉnh. Ảnh: Wikimedia Commons.

Khác với những nỗ lực tái tạo cỗ máy Antikythera trước đây, nhóm nghiên cứu còn đưa vào một mô hình chính xác răng hình tam giác của bánh răng, ảnh hưởng tới mức độ ăn khớp của chúng với nhau và kim chỉ hướng về phía mục tiêu thiên văn chuẩn tới mức nào. Ảnh: Wikimedia Commons.

Từ mô hình đó, các chuyên gia nhận thấy cỗ máy Antikythera không thực sự hữu ích. Nó chỉ có thể quay tay 4 tháng trước khi bị kẹt hoặc bánh răng rời ra. Sau đó, người sử dụng sẽ phải điều chỉnh lại để cỗ máy tiếp tục hoạt động. Do kim chỉ đánh dấu ngày cho cả năm nên vấn đề mắc kẹt dường như không thích hợp. Ảnh: extremetech.

Một khả năng mà nhóm nghiên cứu đề xuất là cỗ máy Antikythera là đồ chơi nên không đòi hỏi độ chính xác hoặc đi kèm hướng dẫn sử dụng yêu cầu người dùng phải cài lại sau vài lượt quay, giống như đồng hồ cơ thỉnh thoảng phải điều chỉnh lò xo. Thế nhưng, xét đến mức độ phức tạp và trình độ chế tác thiết bị, các nhà nghiên cứu không chắc chắn Antikythera có thực sự chỉ là đồ chơi hay không. Ảnh: extremetech.

Các chuyên gia đưa ra một khả năng khác dễ xảy ra hơn là ảnh chụp CT chỉ cung cấp độ phân giải ở mức độ nào đó và 2.000 năm ăn mòn đã làm méo hoặc biến dạng những bộ phận của cỗ máy Antikythera khác xa trạng thái ban đầu. Những người chế tạo cỗ máy này có thể làm ra nó đủ chính xác để tránh bị kẹt đồng thời vẫn cung cấp những dự đoán đáng tin cậy trong nhiều năm tới. Ảnh: Tilemahos Efthimiadis, Wikimedia Commons // CC BY 2.0.

Mời độc giả xem video: Cận cảnh cỗ máy khổng lồ, xây nhà chọc trời cực nhanh.

Tâm Anh (theo LS)