Chuyên gia bàn cách để tự chủ đại học thực sự hiệu quả

Ngày 11-7, Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức tọa đàm với chủ đề "Tự chủ đại học - Cơ hội nào để phát triển?" nhằm nhận diện những điểm nghẽn, thách thức và cơ hội trong quá trình đổi mới giáo dục đại học.

Những điểm nghẽn chưa được tháo gỡ

PGS.TS Lưu Bích Ngọc, Chánh Văn phòng Hội đồng quốc gia Giáo dục và Phát triển nhân lực, nhận định tốc độ chuyển động của tự chủ đại học trong 10 năm qua vẫn chậm so với kỳ vọng của Đảng, Nhà nước và xã hội.

Theo bà, có 3 nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này. Thứ nhất là hiểu chưa đúng về tự chủ đại học. Thứ hai là mâu thuẫn và chồng lấn trong điều hành, quản lý giữa hội đồng trường, đảng ủy và ban giám hiệu nhà trường, dẫn đến sự không hiệu quả trong điều hành nội bộ của cơ sở giáo dục đại học. Thứ ba là cơ chế tự chủ chưa thực sự mở.

Các vị khách mời tham dự tọa đàm. Ảnh: VGP/DƯƠNG TUẤN

Còn theo Trung tướng - GS.TS Nguyễn Xuân Yêm, Viện trưởng Viện An ninh phi truyền thống, Trường Quản trị và Kinh doanh, Đại học Quốc gia Hà Nội, tư duy quản lý truyền thống, đặc biệt là cơ chế xin - cho, vẫn là rào cản lớn đối với tiến trình tự chủ đại học hiện nay.

Để xóa bỏ cơ chế xin - cho và tự chủ đại học đúng nghĩa, theo ông Yêm, những gì thuộc về nhà trường và hiệu trưởng nhà trường, thì phải trả cho họ đúng nghĩa; còn cơ quan quản lý tập trung vào hướng dẫn, thanh tra, kiểm tra, đi sâu vào quản lý.

Dưới góc nhìn là lãnh đạo doanh nghiệp, ông Võ Quang Lâm, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), đánh giá cao sự liên kết giữa nhà trường và doanh nghiệp.

“Nguồn nhân lực chất lượng cao là yếu tố then chốt. Hiện tại, EVN có tỉ lệ cán bộ, nhân viên tốt nghiệp đại học tăng đáng kể, đạt xấp xỉ 51%”, ông Lâm cho biết, đồng thời khẳng định thành tựu này trực tiếp nhờ vào nguồn nhân lực được đào tạo từ các trường đại học, nhất là trong 15 năm thực hiện tự chủ.

Cũng theo ông Lâm, EVN có trao học bổng cho sinh viên xuất sắc; đặt hàng đề tài nghiên cứu khoa học; phối hợp với giảng viên giải các bài toán lớn, cấp thiết của ngành điện; xây dựng khung năng lực để mỗi nhân viên nhìn thấy lộ trình phát triển, lựa chọn ngành nghề, trường đào tạo phù hợp.

EVN cũng chủ động tổ chức hội thảo, diễn đàn để cán bộ doanh nghiệp và giảng viên trường đại học trao đổi, cập nhật kiến thức, thông tin mới nhất về ngành điện thế giới; phối hợp tổ chức các khóa đào tạo, đảm bảo trao đổi hai chiều, kịp thời cập nhật, lan tỏa đổi mới trong ngành.

Để tự chủ đại học thực sự hiệu quả, thực chất

Tại tọa đàm, PGS.TS Hoàng Đình Phi, Hiệu trưởng Trường Quản trị và Kinh doanh (HSB), Đại học Quốc gia Hà Nội, cho biết HSB là một trong những mô hình giáo dục đại học hiếm hoi tự chủ toàn diện suốt hơn 30 năm qua - không nhận ngân sách nhà nước, tự quyết tổ chức và chịu trách nhiệm về chất lượng đào tạo.

Theo ông Phi, hành trình đổi mới tự chủ đại học cần dựa vào 4 yếu tố cốt lõi, gồm: đường lối đổi mới toàn diện của Đảng, tạo nền tảng phát triển; cải cách hành chính của Bộ GD&ĐT, chuyển từ “can thiệp” sang “hỗ trợ và giám sát”; tinh thần dấn thân và sáng tạo của đội ngũ giảng viên, chủ động hội nhập quốc tế, xây dựng chương trình đạt chuẩn; và vai trò chủ động của phụ huynh và sinh viên, lựa chọn chương trình phù hợp, rèn luyện các giá trị cốt lõi.

Còn PGS.TS. Lưu Bích Ngọc thì cho rằng tự chủ đại học không phải là buông lỏng quản lý. Trong xu thế mới, Nhà nước cần đóng vai trò kiến tạo, tập trung ban hành chuẩn đào tạo, chuẩn đầu ra và tăng cường hậu kiểm để đảm bảo chất lượng có thể đáp ứng nhu cầu của xã hội, thay vì tiền kiểm như trước.

PGS.TS Lưu Bích Ngọc, Chánh Văn phòng Hội đồng quốc gia Giáo dục và Phát triển nhân lực. Ảnh: VGP/DƯƠNG TUẤN

Trong khi đó, GS.TS Nguyễn Xuân Yêm kiến nghị 5 hướng đi quan trọng trong thời gian tới. Thứ nhất, phát triển đại học theo nhu cầu của địa phương đô thị hóa mạnh hoặc tập đoàn lớn.

Thứ hai, tăng quyền cho hiệu trưởng bởi tất cả đổi mới của nhà trường phải bắt đầu từ thầy giáo, đặc biệt là hiệu trưởng - người quyết định sự đổi mới và thành công của giáo dục và đào tạo.

Thứ ba, nâng cao năng lực người thầy - không chỉ giỏi dạy học mà phải giỏi thực tiễn.

Thứ tư, tăng nguồn lực cho giáo dục, ưu tiên ngân sách một cách hợp lý, kết hợp mạnh mẽ với xã hội hóa. Và thứ năm là mở rộng hợp tác quốc tế.

THANH THANH