Chuyển đổi số báo chí ở Đài Tiếng nói Việt Nam

Với vai trò là cơ quan truyền thông chủ lực của Quốc gia, Đài Tiếng nói Việt Nam (TNVN) đã có mặt ngay từ những ngày đầu của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Ra đời vào ngày 7/9/1945, chỉ 5 ngày sau Tuyên ngôn Độc lập, Đài TNVN không chỉ là tiếng nói chính thức của Đảng, Chính phủ mà còn là biểu tượng của khát vọng độc lập – tự do – hòa bình của cả dân tộc.

Các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước thăm gian trưng bày của Đài Tiếng nói Việt Nam (VOV) tại Diễn đàn Báo chí toàn quốc 2025.

Trong hai cuộc kháng chiến vệ quốc vĩ đại, Đài TNVN đã đóng vai trò đặc biệt quan trọng, là “mạch nối thông tin” giữa tiền tuyến và hậu phương, giữa lãnh đạo cách mạng với đồng bào và chiến sĩ cả nước, nhân dân yêu chuộng hòa bình trên thế giới. Những bản tin phát đi từ rừng núi chiến khu, từ lòng địa đạo hay giữa thành phố bị chiếm đóng đã tiếp lửa tinh thần yêu nước, hun đúc ý chí quyết chiến, quyết thắng của Đảng và dân tộc ta.

Bước vào thời kỳ Đổi mới, Đài TNVN tiếp tục khẳng định vị trí không thể thay thế của mình trên mặt trận tư tưởng – văn hóa. Với hệ thống phát thanh đa kênh, phủ sóng rộng khắp trên cả nước và nhiều khu vực trọng điểm trên thế giới bằng sóng SW, AM, FM, với mạng lưới phóng viên trải khắp mọi miền đất nước và nhiều quốc gia trên thế giới, Đài đã không ngừng đổi mới nội dung, phương thức truyền tải, đồng thời giữ vững tính định hướng, chính xác và nhân văn của báo chí cách mạng.

Ngày nay, trong bối cảnh truyền thông đa nền tảng và chuyển đổi số mạnh mẽ, Đài TNVN đã trở thành một cơ quan truyền thông đa phương tiện – đa ngôn ngữ – phát sóng và phân phối nội dung trên đa nền tảng: phát thanh, báo điện tử, báo in và mạng xã hội, phục vụ nhiều triệu khán thính giả trong và ngoài nước. Không chỉ giữ vai trò nòng cốt trong công tác tuyên truyền, Đài TNVN còn là “cánh tay nối dài” của Đảng và Nhà nước trong công cuộc xây dựng xã hội số, công dân số và kinh tế số.

Trong bức tranh tổng thể về chuyển đổi số báo chí, Đài TNVN cũng như các cơ quan báo chí khác, có những khó khăn trong nội tại:

- Thiếu vốn đầu tư: Đặc biệt với các báo ngành, báo địa phương – chưa có nguồn lực để xây dựng nền tảng số, CMS hiện đại hay studio đa phương tiện.

- Thiếu nhân sự công nghệ: Phần lớn nhà báo vẫn hoạt động theo cách truyền thống, thiếu kỹ năng số như dựng video, podcast, phân tích dữ liệu hay làm nội dung cho mạng xã hội.

- Thiếu mô hình vận hành hội tụ: Đa số vẫn theo cách tổ chức tuyến tính – báo in, phát thanh, truyền hình, điện tử vận hành rời rạc, thiếu chia sẻ dữ liệu và cộng tác nội dung.

Để vượt qua những rào cản nói trên, Đài TNVN đã và đang tiếp cận từng bước một cách bài bản, chắc chắn, quyết liệt và mang tầm chiến lược. Không chỉ đơn thuần là “ứng dụng công nghệ”, Đài TNVN đã và đang tiến hành chuyển đổi số toàn diện cả về hạ tầng, nội dung, nhân sự và mô hình vận hành, hướng tới mục tiêu trở thành tổ hợp truyền thông số quốc gia tiên tiến, hiện đại.

TS Vũ Hải Quang, Phó Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam.

1. Đầu tư hạ tầng, kiến tạo nền tảng công nghệ cho truyền thông hội tụ

Đài TNVN là một trong số những cơ quan báo chí chủ lực quốc gia chủ động đầu tư mạnh mẽ vào hệ thống hạ tầng số, coi đó là nền tảng thiết yếu cho sự chuyển đổi. Từ việc xây dựng Trung tâm tích hợp sản xuất – phát sóng phân phối nội dung trên nền tảng số, đến việc thử nghiệm áp dụng các chuẩn phát sóng số mặt đất DAB+ và DRM. Đài TNVN không chỉ hiện đại hóa quy trình vận hành mà còn tạo điều kiện để mở rộng vùng phủ sóng, giảm phụ thuộc vào phương thức sản xuất phát sóng truyền thống. Để đạt được mục tiêu nói trên, Đài TNVN phải tái cấu trúc một cách toàn diện và lấy công chúng số làm trung tâm. Như vậy việc chuyển đổi số không còn là việc “nâng cấp hình thức”, mà là thay đổi bản chất mô hình hoạt động Báo chí - Truyền thông. Các yêu cầu được đặt ra:

- Tổ chức lại newsroom theo mô hình hội tụ: tích hợp biên tập, kỹ thuật, truyền thông số và dữ liệu người dùng. Xây dựng các phòng thu đa phương tiện kiểu Oneman, ứng dụng dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo giảm bớt sự phụ thuộc vào kỹ thuật viên, tạo điều kiện cho phóng viên, biên tập viên có điều kiện thể hiện được ý tưởng của mình trong việc sáng tạo tác phẩm báo chí phát sóng trên đa nền tảng.

- Xây dựng nền tảng phân phối nội dung riêng, không phụ thuộc hoàn toàn vào bên thứ ba (Facebook, Google).

- Phát triển kinh tế báo chí dữ liệu (data-driven journalism) và mô hình đa nguồn thu: podcast thương mại, tiến tới việc thu phí nội dung, hợp tác thương hiệu...

- Áp dụng AI, Big Data, Cloud Computing, Blockchain... để hỗ trợ sản xuất, phân tích hành vi người dùng và bảo vệ nội dung chính thống.

- Xây dựng trung tâm dữ liệu, số hóa và lưu trữ các tư liệu lịch sử từ khi thành lập nước đến nay... phục vụ cho việc sử dụng chung tư liệu cho tất cả các loại hình.

- Với phương châm “mỗi người dùng là một trung tâm tiếp nhận thông tin”, Đài TNVN đang tiệm cận mô hình cá nhân hóa truyền thông – một chuẩn mực của các đài công lớn trên thế giới như BBC Sounds (Anh), NHK+ (Nhật Bản) hay ABC Listen (Úc).

Chuyển đổi số báo chí ở Đài Tiếng nói Việt Nam (Ảnh minh họa)

2. Đào tạo nhà báo số, từ “nghề báo truyền thống” đến “kỹ năng truyền thông tích hợp”

Đài TNVN không chỉ đầu tư công nghệ mà còn xác định con người là trung tâm của chuyển đổi số. Đài đã triển khai mô hình đào tạo “nhà báo kép” – những phóng viên, biên tập viên không chỉ giỏi nghiệp vụ mà còn thành thạo quay dựng video, sản xuất podcast, xử lý dữ liệu, livestream hiện trường và vận hành nền tảng số.

Ví dụ:

- Phóng viên VOV Giao thông có thể tác nghiệp từ hiện trường tai nạn, vừa truyền tín hiệu về trung tâm, đồng thời livestream trên TikTok;

- Kênh đối ngoại VOV5 sản xuất các chương trình podcast bằng nhiều ngôn ngữ Anh, Nga, Pháp, Trung, Nhật, Tây ban nha... phát sóng trên nền tảng số, lan tỏa hình ảnh đất nước, con người Việt Nam tới thính giả toàn cầu.

Ngoài đào tạo nội bộ, Đài TNVN còn hợp tác với nhiều tổ chức quốc tế như DW Akademie (Đức), ABU (Liên minh phát thanh – truyền hình châu Á – Thái Bình Dương), AIBD, CIRTEF… để cập nhật kỹ năng hiện đại và chuẩn hóa đào tạo theo mô hình Báo chí - Truyền thông toàn cầu.

3. Đổi mới mô hình tài chính, khẳng định tính độc lập và bền vững

Nhận thức rõ xu thế sụt giảm nguồn thu từ quảng cáo truyền thống, Đài TNVN đã và đang triển khai và thử nghiệm nhiều mô hình kinh tế báo chí:

- Nội dung đặt hàng có định hướng: hợp tác với các cơ quan nhà nước, tổ chức quốc tế để sản xuất chuyên mục về giáo dục, môi trường, đô thị thông minh...

- Podcast thương mại: phát triển các chuỗi podcast chuyên đề, tích hợp quảng cáo thương hiệu, hoặc cung cấp phiên bản không quảng cáo, trả phí.

- Ứng dụng AI và dữ liệu: huấn luyện AI bắt chước những giọng đọc huyền thoại ở Đài TNVN như: Nghệ sĩ Kim Cúc, Tuyết Mai, Trịnh Thị Ngọ...., chuyển ngữ từ tiếng Việt sang các thứ tiếng nước ngoài do kênh VOV5 đang sản xuất, phát sóng, gợi ý nội dung theo hành vi người dùng – hướng tới tối ưu hóa trải nghiệm và tăng doanh thu từ quảng cáo theo đối tượng.

- Sự kết hợp giữa dữ liệu – nội dung – công nghệ – tài chính đang giúp Đài TNVN hình thành một hệ sinh thái kinh tế báo chí bền vững, giảm dần sự phụ thuộc vào ngân sách Nhà nước, tạo ra nhiều cơ hội sáng tạo nội dung chất lượng và độc lập hơn trong tác nghiệp của phóng viên, biên tập viên.

TS Vũ Hải Quang Phó Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam