Chương trình Mục tiêu Quốc gia 1719: 'Cuộc cách mạng' thay đổi diện mạo vùng đồng bào dân tộc thiểu số

Nếu như trước đây, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi gắn liền với Chương trình 135 - một “thương hiệu” quốc gia trong công cuộc xóa đói giảm nghèo, thì nay, Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030, giai đoạn I (2021-2025) - thường gọi là Chương trình MTQG 1719, đã trở thành điểm tựa, nơi gửi gắm kỳ vọng phát triển của gần 14,2 triệu đồng bào dân tộc thiểu số trên khắp cả nước.

Không chỉ kế thừa, Chương trình MTQG 1719 còn tạo dấu ấn mạnh mẽ, đặt nền móng cho sự phát triển bền vững của những địa bàn vốn được coi là “trọng yếu” cả về an ninh, quốc phòng và văn hóa, xã hội.

Chương trình MTQG 1719 giúp đồng bào dân tộc thiểu số thoát nghèo. Ảnh: Minh Thắng.

Kỳ tích giảm nghèo

Sau 4 năm triển khai, Chương trình MTQG 1719 đã khẳng định hiệu quả rõ rệt khi góp phần nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống ở những vùng nghèo nhất cả nước. Theo báo cáo của Bộ Dân tộc và Tôn giáo, tính đến tháng 3/2025, thu nhập bình quân của đồng bào dân tộc thiểu số đạt 43,4 triệu đồng/người/năm, tăng 3,1 lần so với năm 2020.

Dự kiến đến hết năm 2025, con số này sẽ đạt 45,9 triệu đồng, tức tăng gấp 3,3 lần so với năm 2020, vượt xa mục tiêu ban đầu là tăng gấp 2 lần.

Điển hình như Cao Bằng, một trong những địa phương khó khăn nhất. Giai đoạn 2022-2025, tỉnh được Trung ương giao nguồn vốn hơn 5.033 tỷ đồng để triển khai Chương trình. Tính đến đầu tháng 8/2025, tỉnh đã giải ngân hơn 3.800 tỷ đồng, đạt 75,6% kế hoạch. Nhờ đó, tỷ lệ giảm nghèo trong đồng bào dân tộc thiểu số của Cao Bằng đạt trên 4,6%, một bước tiến quan trọng trong bức tranh phát triển kinh tế - xã hội.

Tại Sơn La, tính đến tháng 6/2025, tỉnh đã giải ngân hơn 3.666 tỷ đồng, đạt 64% kế hoạch và là một trong những địa phương có tỷ lệ giải ngân cao nhất cả nước. Nhờ sự vào cuộc đồng bộ, tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo tại các xã đặc biệt khó khăn giảm 4,47%. Các chỉ tiêu về y tế, giáo dục, hạ tầng và dịch vụ công đều có chuyển biến tích cực.

Ông Thào Xuân Nếnh, Phó Giám đốc Sở Dân tộc và Tôn giáo tỉnh Sơn La cho biết: “Địa phương đã ban hành hướng dẫn thực hiện Chương trình sát với thực tiễn từng vùng, tăng cường kiểm tra, tháo gỡ thủ tục đầu tư để đẩy nhanh giải ngân, đảm bảo chất lượng công trình và lợi ích của người dân”.

Hết nhà dột nát sớm hơn 5 năm

Một thành quả nổi bật khác: Chương trình MTQG 1719 đã hỗ trợ xây dựng 42.567 căn nhà ở cho hộ dân, vượt 230% kế hoạch và hoàn thành mục tiêu xóa nhà tạm, dột nát sớm hơn 5 năm.

Song song với đó, hàng chục nghìn hộ đồng bào được hỗ trợ đất ở, đất sản xuất; hơn 54.000 hộ được chuyển đổi nghề; 403 dự án phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị đã được triển khai, với sự tham gia của 817 doanh nghiệp, hợp tác xã. Những mô hình kinh tế cộng đồng này vừa giúp đồng bào thay đổi tư duy sản xuất, vừa tạo ra sản phẩm hàng hóa có sức cạnh tranh trên thị trường.

Kết quả này không chỉ mang lại lợi ích trước mắt mà còn tạo nền tảng lâu dài, góp phần giúp nhiều địa phương “hoàn thành trước hạn” các chỉ tiêu về giảm nghèo bền vững.

Dù đạt nhiều kết quả quan trọng, Chương trình MTQG 1719 vẫn còn những “nút thắt” cần tháo gỡ. Báo cáo sơ kết giai đoạn I cho thấy có 3/9 nhóm mục tiêu chưa hoàn thành kế hoạch.

Nguy cơ tái nghèo ở nhiều vùng vẫn cao, dịch vụ thiết yếu chưa đồng đều, tư tưởng trông chờ, ỷ lại vẫn tồn tại. Thêm vào đó, quá trình ban hành một số văn bản hướng dẫn ở cấp Trung ương còn chậm, khiến địa phương lúng túng trong tổ chức thực hiện. Đội ngũ cán bộ cơ sở còn thiếu và yếu, trong khi một số công chức vẫn mang tâm lý “sợ sai, sợ trách nhiệm”.

Chính vì vậy, theo Bộ trưởng Bộ Dân tộc và Tôn giáo Đào Ngọc Dung, bên cạnh những thành công, Chương trình cần tiếp tục đổi mới phương thức điều hành, khắc phục điểm nghẽn để phát huy hiệu quả bền vững.

Giao quyền cho địa phương

Bước vào giai đoạn 2026-2030, Chương trình MTQG 1719 được kỳ vọng tạo cú hích mới cho sự phát triển toàn diện vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Bộ trưởng Đào Ngọc Dung khẳng định: “Nguyên tắc tổ chức thực hiện trong giai đoạn tới là thu gọn đầu mối, phân công rõ ràng, trao toàn quyền cho địa phương. Địa phương lập kế hoạch, huy động và phân bổ nguồn lực, tổ chức thực hiện và chịu trách nhiệm. Đây cũng là tinh thần 6 rõ mà Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo: rõ người, rõ việc, rõ thời gian, rõ trách nhiệm, rõ sản phẩm, rõ thẩm quyền”.

Nhìn lại hành trình vừa qua, Chương trình MTQG 1719 không chỉ đơn thuần là một dự án xóa đói giảm nghèo, mà còn là chiến lược phát triển lâu dài, bền vững. Từ việc nâng cao thu nhập, xóa nhà dột nát, đến xây dựng chuỗi giá trị sản xuất, tất cả đã và đang tạo nên một diện mạo mới cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Dẫu phía trước vẫn còn thách thức, nhưng với cách tiếp cận “trao quyền - giao trách nhiệm - khuyến khích chủ động”, Chương trình MTQG 1719 giai đoạn II hứa hẹn sẽ mở ra giai đoạn phát triển mới: bền vững hơn, toàn diện hơn, và quan trọng nhất là xuất phát từ chính nội lực của đồng bào.

Như lời Bộ trưởng Đào Ngọc Dung nhấn mạnh, Chương trình không chỉ giải quyết những nhu cầu trước mắt, mà còn đặt nền móng cho một tương lai phát triển bền vững, để vùng đồng bào DTTS và miền núi thực sự trở thành “vùng động lực” thay vì “vùng trũng” trong tiến trình phát triển quốc gia.

Chương trình MTQG 1719 đã, đang và sẽ tiếp tục chứng minh vai trò không thể thay thế trong sự phát triển bền vững của vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Đây là một minh chứng rõ ràng cho tinh thần “không ai bị bỏ lại phía sau” - một thông điệp giàu nhân văn, cũng là chiến lược phát triển lâu dài của đất nước.

Minh Thắng