Chung tay xây dựng Thủ đô xanh, sạch, đẹp

Người dân sử dụng dịch vụ xe buýt điện ở điểm dừng đỗ tại đường Nguyễn Văn Cừ (quận Long Biên). Ảnh: Đỗ Tâm

Phân cấp, phân quyền mạnh mẽ

Trong số các điểm mới về bảo vệ môi trường của Luật Thủ đô năm 2024, nổi bật là luật nhấn mạnh đến trách nhiệm và quy định cụ thể về quyền hạn của các cơ quan nhà nước trong việc bảo vệ môi trường; quy định rõ hơn về quản lý chất thải, ô nhiễm không khí, nước và bảo vệ hệ sinh thái đô thị.

Cùng với đó, luật đề ra giải pháp hỗ trợ tổ chức, cá nhân thực hiện chuyển đổi phương tiện giao thông từ sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang sử dụng năng lượng sạch; đầu tư phát triển hạ tầng giao thông sử dụng năng lượng sạch.

Bên cạnh đó, Luật Thủ đô năm 2024 còn có các điều khoản hạn chế sử dụng phương tiện giao thông phát thải gây ô nhiễm môi trường; quy định vùng phát thải thấp (khu vực được xác định để hạn chế các phương tiện giao thông gây ô nhiễm môi trường).

Để bảo đảm luật đi vào đời sống, luật phân quyền cho HĐND thành phố quy định các chính sách, biện pháp đặc thù, vượt trội trong lĩnh vực bảo vệ môi trường. Điển hình như quy định tiêu chí, điều kiện, trình tự, thủ tục xác định vùng phát thải thấp và các biện pháp được áp dụng trong vùng theo lộ trình phù hợp (điểm a Khoản 2 Điều 28).

Quy định này nhằm giải quyết vướng mắc trong thực tế do pháp luật hiện hành chưa quy định cụ thể các biện pháp khuyến khích tổ chức, doanh nghiệp và cá nhân đầu tư cho các phương thức sản xuất, kinh doanh cũng như sử dụng, tiêu dùng sản phẩm, dịch vụ có mức độ phát thải thấp trên địa bàn Thủ đô.

Đáng lưu ý, vấn đề giảm phát thải nhựa được quy định tại Điều 73 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 mới chỉ quy định trách nhiệm của UBND cấp tỉnh chỉ đạo tổ chức thu gom, xử lý chất thải nhựa trên địa bàn. Luật Thủ đô 2024 đã quy định bổ sung các chế tài hiệu quả hơn để có thể giảm phát thải nhựa ngay từ trong hoạt động sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng sinh hoạt; đề ra các biện pháp hỗ trợ, ưu đãi đối với hoạt động xử lý, sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng liên quan đến tái chế rác thải.

Người dân chung tay bảo vệ môi trường

Theo bà Bùi Thị Định (cử tri quận Cầu Giấy), ô nhiễm môi trường, đặc biệt là ô nhiễm không khí; tắc nghẽn giao thông; quá tải rác thải và tình trạng ngập úng… là những vấn đề nổi cộm của Thủ đô. Nếu Luật Thủ đô trước đó chủ yếu mang tính chất khung, thì Luật Thủ đô năm 2024 đã đi vào những nội hàm rất cụ thể liên quan đến phân cấp, phân quyền, khai thác các nguồn lực, trao quyền một cách linh động để Thủ đô giải quyết hiệu quả những vấn đề này.

Đặc biệt, Luật Thủ đô năm 2024 tạo điều kiện cho người dân tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường, nâng cao ý thức cộng đồng và trách nhiệm của công dân đối với môi trường sống.

Theo bà Bùi Thị Định, đây là điểm vô cùng quan trọng, vì bảo vệ môi trường không phải là nhiệm vụ của riêng các cấp chính quyền mà đòi hỏi có sự chung tay, chủ động tham gia của mỗi người dân mới có thể mang lại hiệu quả thiết thực. Nếu có kế hoạch triển khai bài bản, từ đẩy mạnh tuyên truyền; đưa các nội dung công tác bảo vệ môi trường, chống rác thải nhựa vào cam kết, hương ước, quy ước của tổ dân phố, thôn, làng; tổ chức các chương trình giáo dục, nâng cao nhận thức cho người dân về tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường đến xây dựng cơ chế giám sát chặt chẽ; tuyên dương, nhân rộng các “bông hoa đẹp”, các mô hình sản xuất thân thiện với môi trường..., chắc chắn chất lượng sống của chính người dân sẽ được cải thiện.

Ở góc nhìn khác, PGS.TS Vũ Thanh Ca - nguyên giảng viên cao cấp, Trường Đại học Tài nguyên và Môi trường Hà Nội cho rằng, để không khí sạch hơn, còn cần phải giảm nguồn thải bằng việc di dời các cơ sở công nghiệp và dịch vụ có phát thải ở mức độ nhất định ra khỏi nội đô.

Vấn đề nữa là ô nhiễm do phương tiện giao thông. Chúng ta sử dụng quá nhiều phương tiện giao thông cá nhân và do vậy, lượng phát thải từ phương tiện giao thông rất lớn, ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng không khí. Muốn giảm phát thải, cải thiện chất lượng không khí thì phải giảm phương tiện cá nhân, tăng phương tiện công cộng. Luật Thủ đô năm 2024 đã quy định một cách toàn diện vấn đề trên, trong đó có việc xử phạt trong lĩnh vực môi trường, nguồn tài chính để thực hiện các hoạt động bảo vệ môi trường.

Để Luật Thủ đô năm 2024 đi vào đời sống thực chất, hiệu quả, Hà Nội phải xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện, các chương trình ưu tiên hành động như rà soát và hoàn thiện cơ chế, chính sách quản lý chất lượng không khí; giảm phát thải từ các nguồn chính như: Giao thông, xây dựng, công nghiệp, nông nghiệp... Thành phố cần phân công "rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm" cho các đơn vị liên quan. Chỉ có như vậy, tình trạng ô nhiễm không khí mới có thể giảm thiểu một cách hiệu quả, góp phần mang lại môi trường sống trong sạch, bền vững cho thành phố.

Hà Phong