Chuẩn hóa chất lượng tạp chí khoa học Việt Nam theo tiêu chuẩn quốc tế

Ảnh minh họa.

Với thang điểm tối đa 100 và 6 nhóm tiêu chí rõ ràng, Thông tư 27 được xem là khung chuẩn nhằm đưa hệ thống tạp chí khoa học Việt Nam tiến gần hơn tới chuẩn mực quốc tế, đồng thời tạo động lực nâng cao chất lượng nghiên cứu trong bối cảnh hội nhập mạnh mẽ.

Theo quy định mới, nội dung học thuật trở thành tiêu chí quan trọng nhất với số điểm tối đa 25, yêu cầu tạp chí phải có ít nhất 75% bài là nghiên cứu, tổng quan hoặc trao đổi học thuật, đồng thời áp dụng chuẩn trích dẫn quốc tế và đảm bảo tiêu đề, tóm tắt cũng như từ khóa bằng tiếng Anh. Đây được xem là điều kiện tiên quyết giúp tạp chí tăng khả năng tiếp cận quốc tế, khắc phục tình trạng bất cân xứng giữa nội dung học thuật và các dạng bài không mang tính nghiên cứu vốn tồn tại ở nhiều tạp chí trong nước.

Đội ngũ hội đồng biên tập cũng được quy định chặt chẽ hơn với mức 15 điểm, nhấn mạnh yêu cầu tối thiểu 50% thành viên là chuyên gia độc lập và có sự tham gia của các học giả quốc tế. Việc công khai danh sách hội đồng biên tập được kỳ vọng sẽ tăng tính minh bạch, giảm xung đột lợi ích và nâng cao uy tín học thuật cho tạp chí.

Song song với đó, tiêu chí về quy trình bình duyệt, vốn là cốt lõi của hoạt động xuất bản khoa học được nâng lên thành yêu cầu bắt buộc với 20 điểm, yêu cầu tạp chí phải công bố quy trình phản biện, chính sách thu phí và áp dụng hình thức phản biện kín với tối thiểu hai phản biện độc lập. Điều này đưa quy trình đánh giá học thuật đến gần các chuẩn mực của hệ thống quốc tế như Elsevier hay Springer.

Chuẩn mực xuất bản cũng được quản lý chặt với yêu cầu xuất bản đúng kỳ, sở hữu ISSN hợp lệ và có quy định rõ về xử lý đạo văn, gian lận và xung đột lợi ích. Ở góc độ tiếp cận, tạp chí phải đảm bảo tính minh bạch và khả năng truy cập, thông qua việc xây dựng website cập nhật, cung cấp toàn văn bài báo, tóm tắt, từ khóa và mã DOI khi có điều kiện. Đây là yếu tố giúp cộng đồng khoa học dễ dàng tiếp cận, trích dẫn và đánh giá chất lượng nghiên cứu.

Một trong những điểm nhấn của Thông tư 27 là yêu cầu tạp chí phải được chỉ mục trong hệ thống thông tin quốc gia hoặc các cơ sở dữ liệu quốc tế như Scopus hay Web of Science, với mức điểm 20. Đây được xem là tiêu chí quan trọng giúp phân loại tạp chí theo chuẩn quốc tế và tạo khuôn khổ để tăng độ phủ và uy tín của các ấn phẩm khoa học Việt Nam.

Tạp chí được công nhận đạt chuẩn phải đạt trên 75 điểm và đáp ứng đầy đủ yêu cầu về nội dung học thuật, quy trình bình duyệt và chỉ mục. Những tạp chí đáp ứng chuẩn này mới đủ điều kiện tham gia xếp loại hằng năm trên cơ sở các chỉ số ảnh hưởng, như hệ số tác động (Impact Factor), điểm trích dẫn (CiteScore) hay trọng số trích dẫn theo lĩnh vực (FWCI). Từ năm 2027, Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ công bố kết quả xếp loại tạp chí theo các chỉ số nêu trên, tạo thành công cụ đánh giá khách quan, giúp cơ quan quản lý, nhà khoa học và các cơ sở nghiên cứu có thêm cơ sở tham chiếu khi lựa chọn môi trường công bố.

Việc ban hành Thông tư 27/2025 diễn ra trong bối cảnh Việt Nam đang thúc đẩy hội nhập khoa học – công nghệ, hướng tới mục tiêu nâng tầm chất lượng nghiên cứu và tăng số lượng công bố quốc tế. Sự chuẩn hóa này được kỳ vọng sẽ tạo ra bước chuyển mạnh mẽ cho hệ thống tạp chí khoa học trong nước, đồng thời nâng cao uy tín của các công trình nghiên cứu Việt Nam trên bản đồ khoa học thế giới. Tuy nhiên, một số ý kiến cho rằng việc đáp ứng đồng thời tất cả tiêu chí, đặc biệt là các yêu cầu về chỉ mục quốc tế sẽ là thách thức lớn với nhiều tạp chí địa phương hoặc tạp chí thuộc các đơn vị có nguồn lực hạn chế. Bộ Khoa học và Công nghệ dự kiến trong thời gian tới sẽ có hướng dẫn chi tiết và hỗ trợ kỹ thuật để các tạp chí chuẩn hóa theo lộ trình phù hợp.

Với việc đưa vào vận hành hệ thống đánh giá – xếp loại mới, Thông tư 27 không chỉ đặt ra chuẩn mực cao hơn cho hoạt động xuất bản khoa học mà còn góp phần xây dựng môi trường nghiên cứu minh bạch, chuẩn hóa và hiệu quả, phù hợp với xu hướng toàn cầu hóa học thuật hiện nay.

Vũ Linh