Chuẩn bị cho hệ thống KRX vận hành: Điều chỉnh quy trình đăng ký và thanh toán

Sẽ thay đổi quy định về hoạt động đăng ký, lưu ký chứng khoán

Bộ Tài chính, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) đang hoàn thiện dự thảo Thông tư sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 119/2020/TT-BTC và Thông tư số 96/2020/TT-BTC đã được sửa đổi, bổ sung theo Thông tư số 68/2024/TT-BTC. Dự thảo đã sửa đổi, bổ sung một số quy định mới để hoạt động đăng ký, lưu ký, bù trừ và thanh toán giao dịch chứng khoán diễn ra thông suốt, an toàn, vừa phù hợp với tính năng của Hệ thống KRX, vừa đảm bảo tiêu chí nâng hạng.

Dự kiến Thông tư này sẽ sớm được trình Bộ Tài chính để xem xét ban hành theo trình tự thủ tục rút gọn. Việc ban hành Thông tư theo trình tự, thủ tục rút gọn là rất cần thiết để kịp thời gian dự kiến vận hành chính thức của Hệ thống KRX vào đầu tháng 5 tới, khi hệ thống này có nhiều tính năng mới so với hệ thống hiện tại.

So với hệ thống hiện hành vốn dựa trên nền tảng cũ, KRX mang lại một bước nhảy vọt cả về quy mô và chiều sâu (Ảnh minh họa: KT)

Trong đó, một số thay đổi đáng chú ý bao gồm việc điều chỉnh quy định về thông tin nhận diện nhà đầu tư và hoạt động lưu ký chứng khoán để phù hợp với đặc thù của hệ thống KRX.

Cụ thể, một trong những điểm thay đổi quan trọng là quy định về thông tin nhận diện người sở hữu chứng khoán. Trên hệ thống hiện tại, thông tin này gồm số đăng ký sở hữu, ngày cấp và loại giấy tờ. Trong khi đó, hệ thống KRX xác định nhà đầu tư bằng mã số định danh 15 ký tự (SID), được tạo tự động dựa trên thông tin đăng ký sở hữu và loại hình nhà đầu tư.

Vì vậy, dự thảo Thông tư bổ sung định nghĩa mới để thống nhất cách nhận diện nhà đầu tư trong toàn hệ thống, phục vụ xử lý nghiệp vụ đăng ký, lưu ký. Đồng thời, thay vì sử dụng cả phương thức giấy và điện tử như hiện nay, hệ thống KRX xử lý hoàn toàn qua điện tử. Do đó, dự thảo cũng quy định rõ về gửi nhận chứng từ điện tử và nguyên tắc xử lý hồ sơ giữa thành viên và VSDC.

Một điểm mới khác là về phân bổ cổ phiếu lẻ. Hiện tại, cổ phiếu lẻ sẽ được trả về tài khoản phát sinh quyền. Tuy nhiên, hệ thống KRX sẽ phân bổ cổ phiếu lẻ về tài khoản chưa lưu ký của nhà đầu tư tại tổ chức phát hành trong trường hợp nhà đầu tư có nhiều tài khoản cùng sở hữu mã chứng khoán đó. Do đó, Dự thảo Thông tư sẽ sửa đổi quy định cho phù hợp với thay đổi này.

Hoạt động chuyển khoản quyền cũng có điều chỉnh. Hệ thống hiện hành cho phép chuyển quyền giữa các tài khoản cùng một nhà đầu tư kể cả khi đã bán hết chứng khoán. Nhưng với hệ thống KRX, việc chuyển quyền chỉ thực hiện khi còn chứng khoán gốc. Vì thế, dự thảo cũng sẽ sửa đổi, bổ sung quy định chuyển khoản chứng khoán và quyền phát sinh kèm theo (nếu có) để phù hợp với Hệ thống KRX và giải quyết vướng mắc phát sinh thực tiễn.

Hoạt động bù trừ, thanh toán giao dịch chứng khoán có nhiều điểm mới

Hệ thống KRX áp dụng nhiều thay đổi trong hoạt động bù trừ, thanh toán như: không cho phép lùi, hủy thanh toán đối với các giao dịch thiếu tiền thanh toán đã hoàn tất việc sửa lỗi vào ngày T+1, giao dịch thiếu tiền vào ngày T+2; cho phép vay chứng khoán qua hệ thống vay và cho vay chứng khoán theo cơ chế khớp lệnh để đảm bảo đủ chứng khoán thanh toán; mặc định loại bỏ thanh toán trong một số trường hợp mà hệ thống KRX nhận diện không đủ trường thông tin dữ liệu nhập vào; và có phân chia theo 4 khu vực thị trường, liên quan đến thành viên của VSDC (gồm thành viên lưu ký và thành viên bù trừ).

Do đó, dự thảo Thông tư mới sẽ sửa đổi giải thích từ ngữ “Khu vực thị trường” để giải thích bao quát thành viên của VSDC do quy định hiện tại chỉ gồm thành viên bù trừ mà chưa có thành viên lưu ký.

Cùng với đó, dự thảo sẽ bổ sung Chương IVa để hướng dẫn hoạt động bù trừ, thanh toán giao dịch chứng khoán khi chưa triển khai cơ chế CCP và phù hợp với Hệ thống KRX.

Đối với giao dịch mua cổ phiếu của nhà đầu tư nước ngoài là tổ chức không yêu cầu có đủ tiền khi đặt lệnh đang thực hiện theo Thông tư số 68/2024/TT-BTC sẽ điều chỉnh để đảm bảo phù hợp với hoạt động xử lý nghiệp vụ của hệ thống KRX và hạn chế thấp nhất sự khác biệt trong áp dụng giao dịch Non-Prefunding so với quy định tại Thông tư số 68/2024/TT-BTC.

Đáng chú ý, Dự thảo cũng sửa đổi quy định về việc sử dụng, hoàn trả quỹ hỗ trợ thanh toán để đáp ứng Hệ thống KRX. Cụ thể, do hệ thống KRX không cho phép lùi thời hạn, loại bỏ thanh toán đối với các giao dịch thiếu tiền, nên để đảm bảo hoạt động thanh toán giao dịch được an toàn và thông suốt, việc sử dụng quỹ hỗ trợ thanh toán sẽ sửa đổi theo hướng hỗ trợ cho vay đối với toàn bộ số tiền thiếu phát sinh tại ngày thanh toán thay vì chỉ hỗ trợ cho vay theo hạn mức nhất định như hiện nay. Việc hỗ trợ thanh toán trên được thực hiện theo trình tự: sử dụng khoản đóng góp của chính thành viên lưu ký mất khả năng thanh toán, vay từ ngân hàng thanh toán, sử dụng khoản đóng góp của thành viên lưu ký khác.

Để hạn chế một phần rủi ro trong trường hợp thành viên lưu ký mất khả năng thanh toán sử dụng khoản đóng góp của thành viên lưu ký khác, dự thảo Thông tư quy định VSDC được phong tỏa, bán chứng khoán trên tài khoản tự doanh của thành viên lưu ký mất khả năng thanh toán, chứng khoán nhận về từ giao dịch thiếu tiền. Đồng thời, VSDC được yêu cầu ngân hàng thanh toán trích số tiền nhận về từ giao dịch bán chứng khoán trên tài khoản tự doanh của thành viên lưu ký sang tài khoản của quỹ hỗ trợ thanh toán để thu hồi số tiền thành viên lưu ký mất khả năng thanh toán đã sử dụng từ khoản đóng góp của thành viên lưu ký khác và bù đắp các chi phí phát sinh có liên quan. Ngoài ra, tăng chế tài xử lý vi phạm như đình chỉ hoạt động thanh toán giao dịch chứng khoán, đình chỉ hoạt động giao dịch của thành viên trong trường hợp thành viên không hoàn trả tiền sử dụng quỹ hỗ trợ thanh toán đúng thời hạn.

Diệp Diệp/VOV.VN