Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn: Tháo gỡ vướng mắc để triển khai bằng được chính sách nhà ở xã hội

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu tại Tổ 13, sáng 21/5. Ảnh: Phạm Thắng

Sáng nay, 21/5, tiếp tục Kỳ họp thứ Chín, Quốc hội thảo luận tại Tổ về: dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Luật Công đoàn, Luật Thanh niên và Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở; dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm về một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội và dự thảo Nghị quyết của Quốc hội thay thế Nghị quyết số 35/2021/QH15 ngày 13/11/2021 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển thành phố Hải Phòng.

Cắt giảm thủ tục, đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án nhà ở xã hội

Thảo luận tại Tổ 13 (gồm Đoàn ĐBQH các tỉnh Bắc Ninh, Đắk Lắk, Lào Cai, Hậu Giang), Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn và các ĐBQH đều nhất trí cao với sự cần thiết ban hành Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm về một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển nhà ở xã hội trong bối cảnh nhu cầu nhà ở xã hội ngày càng cấp thiết, đặc biệt tại các đô thị lớn và khu công nghiệp, trong khi việc triển khai các dự án nhà ở xã hội vẫn còn nhiều vướng mắc do cơ chế thiếu linh hoạt, thủ tục kéo dài, và chưa đủ hấp dẫn với nhà đầu tư.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn tham gia phiên thảo luận Tổ, sáng 21/5. Ảnh: Phạm Thắng

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, nhà ở xã hội là vấn đề được dư luận xã hội, nhân dân đặc biệt quan tâm. Việc ban hành Nghị quyết của Quốc hội là nhằm tháo gỡ vướng mắc, đơn giản hóa thủ tục để thu hút doanh nghiệp tham gia đầu tư vào lĩnh vực xây dựng nhà ở xã hội.

Chủ tịch Quốc hội cho biết, chúng ta đã có Đề án xây dựng 1 triệu căn nhà ở xã hội cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021 - 2030, tuy nhiên, từ năm 2021 đến nay, cả nước mới chỉ có 657 dự án nhà ở xã hội được triển khai, số lượng căn hoàn thành mới chỉ đạt 15,6% mục tiêu đến năm 2025. Chính phủ cũng đã dành gói 120 nghìn tỷ đồng để hỗ trợ chính sách nhà ở xã hội, nhưng tiến độ giải ngân rất chậm.

"Chậm ở đây trước hết là chúng ta chưa chỉ đạo quyết liệt lĩnh vực nhà ở xã hội. Thứ hai là thủ tục hành chính, muốn làm được một dự án nhà ở xã hội thì phải mất 2 năm mới xong thủ tục. Chính vì thế, lần này, Chính phủ trình Quốc hội dự thảo Nghị quyết để đơn giản hóa các thủ tục, ưu tiên đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án nhà ở xã hội", Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Theo Tờ trình của Chính phủ, thời gian thực hiện cơ chế này dự kiến tối đa là 75 ngày, tức là cắt giảm khoảng 200 ngày, giảm khoảng 70% thời gian thực hiện so với quy định hiện hành.

Giải trình rõ hơn các chính sách mới được bổ sung

Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý có 3 chính sách mới trong dự thảo Nghị quyết so với kết luận của cơ quan có thẩm quyền, gồm: xác định giá bán, giá thuê nhà ở xã hội; điều kiện nhà ở để được hưởng chính sách hỗ trợ nhà ở xã hội; hoàn trả tiền sử dụng đất, kinh phí bồi thường, hỗ trợ tái định cư hoặc khấu trừ nghĩa vụ tài chính cho chủ đầu tư nhà ở xã hội. Chủ tịch Quốc hội đề nghị Chính phủ tiếp tục giải trình rõ các chính sách này để hoàn thiện dự thảo Nghị quyết trình Quốc hội.

Chủ tịch Quốc hội cũng cho biết, qua thảo luận tại tổ, tại hội trường, nếu các đại biểu Quốc hội đồng thuận cao thì dự thảo Nghị quyết này có thể trình Quốc hội xem xét thông qua sớm hơn để tháo gỡ các khó khăn, trong năm 2025 bảo đảm triển khai ngay các dự án nhà ở xã hội.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu tại Phiên thảo luận Tổ 13, sáng 21/5. Ảnh: Phạm Thắng

"Quốc hội phải tập trung tháo gỡ các rào cản về pháp lý, thủ tục, quỹ đất, tài chính, vốn ưu đãi, ưu đãi thuế, về tổ chức, giám sát, phối hợp liên ngành... Các giải pháp phải được triển khai đồng bộ, với thời hạn cụ thể, với sự chỉ đạo quyết liệt từ Ban Chỉ đạo quốc gia".

Chủ tịch Quốc hội cho biết, đời sống nhân dân ở một số nơi hiện nay cũng còn nhiều vấn đề lo lắng. Người dân chưa được an cư thì làm sao lập nghiệp được, nhất là đối tượng công nhân, người lao động trong các khu công nghiệp.

Như vậy, nếu được thực hiện hiệu quả, Chủ tịch Quốc hội tin tưởng, các chính sách trong dự thảo Nghị quyết sẽ tạo động lực mạnh mẽ để đạt mục tiêu xây dựng 100 nghìn căn nhà ở xã hội trong năm 2025, tiến tới 1 triệu căn nhà ở xã hội đến năm 2030, góp phần bảo đảm an sinh xã hội, ổn định và phát triển kinh tế.

Với sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, Chủ tịch Quốc hội tin tưởng, tới đây sẽ có nhiều doanh nghiệp tham gia lĩnh vực nhà ở xã hội.

Có cơ chế tài chính phù hợp để đẩy mạnhxã hội hóa nguồn vốn

Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý, để triển khai được các chính sách trong dự thảo Nghị quyết thì cơ quan chủ trì phải rà soát lại các quy định trong dự thảo Nghị quyết liên quan đến các Luật Nhà ở, Luật Đất đai, Luật Xây dựng... "Phải rà soát kỹ, tránh quy định chồng chéo.

Về thành lập Quỹ nhà ở quốc gia, Chủ tịch Quốc hội đề nghị xác định rõ mô hình hoạt động, địa vị pháp lý, tư cách pháp nhân, chức năng, nhiệm vụ của Quỹ; làm rõ cái mối quan hệ của Quỹ với một số quỹ khác hiện đang tồn tại như Qũy Phát triển nhà ở, Qũy đầu tư phát triển của địa phương (cũng có chức năng đầu tư tạo lập quỹ nhà ở xã hội tương tự như Quỹ nhà ở quốc gia).

Cùng với đó, Chủ tịch Quốc hội đề nghị, rà soát các nguồn thu, nhiệm vụ chi của Quỹ là không để trùng lắp với nguồn thu, nhiệm vụ chi của ngân sách. Ví dụ, dự thảo Nghị quyết quy định về nguồn thu của Quỹ là bán nhà ở thuộc tài sản công, trong khi đây là nguồn thu của ngân sách nhà nước. Do vậy, cần phân biệt rõ các nội dung này.

Đặc biệt, cần nghiên cứu, xây dựng cơ chế tài chính phù hợp để đảm bảo đẩy mạnh thực hiện xã hội hóa nguồn vốn phát triển nhà ở xã hội.

Đại biểu dự thảo luận Tổ 13, sáng 21/5. Ảnh Phạm Thắng

Về chấp thuận chủ trương đầu tư, đồng thời giao chủ đầu tư không thông qua đấu thầu. Cho biết hoàn toàn ủng hộ vấn đề này, song Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị cần rà soát các mục tiêu, điều kiện để đảm bảo tính khách quan, công bằng, công khai, minh bạch khi lựa chọn nhà đầu tư, tránh cơ chế xin - cho. Đồng thời cần có cơ chế thanh tra, giám sát đảm bảo hiệu quả; thực hiện phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Về cắt giảm thủ tục không cần thiết để rút ngắn thời gian triển khai dự án, Chủ tịch Quốc hội cho biết hoàn toàn nhất trí, nhưng cần làm rõ các giải pháp kiểm soát để đảm bảo chất lượng nhà ở xã hội. Theo đó, cần bổ sung quy định về cơ chế giám sát, đánh giá, kiểm định chất lượng công trình sau khi hoàn thành, tránh việc chất lượng nhà ở xã hội không đáp ứng yêu cầu quy định.

Về hoàn trả tiền sử dụng đất, kinh phí bồi thường, hỗ trợ tái định cư hoặc khấu trừ vào nghĩa vụ tài chính cho chủ đầu tư dự án nhà ở xã hội, Chủ tịch Quốc hội đề nghị làm rõ một số nội dung:

Một là, cáctrường hợp Nhà nước hoàn trả tiền cho chủ đầu tư, ví dụ: chủ đầu tư xây dựng nhà ở xã hội để cho thuê, không chuyển nhượng quyền sử dụng đất thì Nhà nước có cần hoàn trả tiền sử dụng đất hay không?

Hai là, thời điểm thực hiện việc hoàn trả, nếu hoàn trả khi chủ đầu tư chưa triển khai thực hiện dự án thì có rủi ro cho dự án là đình trệ, không đạt yêu cầu, mục tiêu đề ra, như vậy sẽ gây thất thoát nguồn lực của nhà nước.

Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý phải thật sự quan tâm việc xử lý trách nhiệm vi phạm và cơ chế bồi hoàn cho nhà nước. Cùng với đó là rà soát các quy định chuyển tiếp, không để tạo ra khoảng trống pháp lý hoặc quy định thiếu rõ ràng để dẫn đến vướng mắc trong tổ chức thực hiện.

"Nhà ở xã hội là vấn đề hết sức quan trọng, hết sức cấp bách, giải quyết được nhà ở xã hội cho người lao động, thu nhập thấp, cho công nhân là việc mà các Nghị quyết của Đảng đã đề ra. Quốc hội trong các Nghị quyết về kinh tế - xã hội cũng đều nói vấn đề này nhưng khâu triển khai rất chậm. Lần này, Quốc hội quyết định thực hiện thí điểm một số cơ chế chính sách đặc thù để triển khai thì tôi tin tưởng là Quốc hội sẽ tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc để triển khai cho bằng được. Việc khó mà chúng ta nỗ lực thì sẽ thành công", Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Thật sự khả thi, hấp dẫn và công bằng

Góp ý kiến cụ thể đối với quy định tại Điều 5 về việc giao chủ đầu tư thực hiện dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội không thông qua đấu thầu, ĐBQH Nguyễn Như So (Bắc Ninh) cho rằng, đây là một chủ trương đúng đắn, phù hợp với đặc thù của loại hình nhà ở phục vụ an sinh xã hội.

ĐBQH Nguyễn Như So (Bắc Ninh) phát biểu tại Tổ, sáng 21/5. Ảnh Phạm Thắng

Tuy nhiên, để cơ chế trên thật sự khả thi, hấp dẫn và công bằng, theo đại biểu, cần thiết phải điều chỉnh một số nội dung nhằm phù hợp hơn với thực tiễn và quy định của pháp luật liên quan.

Trước hết, tiêu chí về điều kiện làm chủ đầu tư được quy định tại khoản 3 của Điều 5, theo đánh giá của đại biểu là chưa thực sự hợp lý và dễ dẫn đến thu hẹp nguồn lực đầu tư xã hội hóa.

Cụ thể, yêu cầu chủ đầu tư phải có chức năng kinh doanh bất động sản, đảm bảo các điều kiện tài chính nghiêm ngặt, đồng thời phải có kinh nghiệm thực hiện dự án nhà ở xã hội là quá chặt chẽ, đặc biệt trong bối cảnh phần lớn các doanh nghiệp vừa và nhỏ – vốn chiếm tỷ lệ lớn tại địa phương – chưa từng có cơ hội triển khai dự án tương tự, nhưng lại có năng lực tài chính và tinh thần hợp tác cao.

Trên thực tế, Luật Kinh doanh bất động sản, Luật Đầu tư không bắt buộc chủ đầu tư phải có kinh nghiệm tương tự, mà chỉ yêu cầu đáp ứng năng lực tài chính và điều kiện hành nghề theo quy định. Do đó, việc duy trì tiêu chí “đã từng thực hiện dự án nhà ở xã hội” như một điều kiện cứng là không cần thiết và làm giảm đáng kể tính tiếp cận của chính sách.

Ngoài ra, đại biểu cũng cho rằng, việc không qua đấu thầu tuy hợp lý trong bối cảnh đặc thù của nhà ở xã hội, nhưng cần bổ sung cơ chế công khai, minh bạch để tránh tạo ra dư luận không tích cực hoặc nghi ngờ về sự lựa chọn thiếu khách quan.

Theo Luật Đấu thầu, các trường hợp được chỉ định thầu phải có tiêu chí rõ ràng, lý do xác đáng và được công bố rộng rãi. Do đó, đại biểu Nguyễn Như So đề nghị, nên bổ sung yêu cầu UBND cấp tỉnh công khai danh mục dự án, tiêu chí và lý do giao chủ đầu tư không qua đấu thầu trên cổng thông tin của địa phương để đảm bảo tính minh bạch và tạo môi trường đầu tư công bằng.

Quỳnh Chi