Chống thất thu thuế từ thương mại điện tử

Cán bộ ngành thuế hướng dẫn, hỗ trợ người nộp thuế. Ảnh: ST

Sự bùng nổ TMĐT và nhu cầu về hành lang pháp lý

Trong những năm gần đây, TMĐT tại Việt Nam đã chứng kiến sự phát triển vượt bậc, trở thành một trong những trụ cột quan trọng của nền kinh tế số. Theo số liệu từ Bộ Công Thương, năm 2024, quy mô thị trường TMĐT bán lẻ Việt Nam ước tính vượt mốc 25 tỷ USD, tăng trưởng khoảng 20% so với năm 2023, vượt xa dự báo 22 tỷ USD của báo cáo "e-Economy SEA 2024" do Google, Temasek và Bain & Company thực hiện. Với con số này, Việt Nam hiện đứng thứ ba trong khu vực Đông Nam Á, chỉ sau Indonesia (65 tỷ USD) và Thái Lan (26 tỷ USD), đồng thời được xếp vào nhóm 10 quốc gia có tốc độ tăng trưởng TMĐT hàng đầu thế giới. Cuối năm 2024, Bộ Thông tin và Truyền thông (nay là Bộ Khoa học và Công nghệ) dự báo TMĐT sẽ tiếp tục là động lực chính thúc đẩy kinh tế số, với mục tiêu doanh thu chiếm 10% tổng doanh thu bán lẻ toàn quốc vào năm 2025.

Tuy nhiên, sự phát triển mạnh mẽ này lại đi kèm với thách thức lớn về quản lý, đặc biệt trong lĩnh vực xuất nhập khẩu hàng hóa giao dịch qua TMĐT. Hiện tại, Việt Nam chưa có quy định pháp lý riêng cho hoạt động này. Thủ tục hải quan đối với hàng hóa xuất nhập khẩu qua TMĐT vẫn được thực hiện như đối với hàng hóa thông thường, không phù hợp với đặc thù của các giao dịch trực tuyến nhanh chóng, quy mô nhỏ lẻ nhưng số lượng lớn. Điều này dẫn đến khó khăn trong kiểm soát thuế, nguy cơ thất thu ngân sách nhà nước và sự cạnh tranh không công bằng giữa các doanh nghiệp trong nước với hàng hóa giá rẻ nhập khẩu từ các sàn TMĐT xuyên biên giới.

Nhìn ra khu vực và thế giới, nhiều quốc gia đã áp dụng các biện pháp quản lý chặt chẽ đối với TMĐT. Liên minh châu Âu và Vương quốc Anh yêu cầu các doanh nghiệp nước ngoài bán hàng qua TMĐT phải đăng ký và nộp thuế giá trị gia tăng. Hàn Quốc không chỉ siết chặt quy định về sở hữu trí tuệ, bản quyền và chất lượng hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, mà còn đang xem xét sửa đổi Đạo luật TMĐT để buộc các nền tảng lớn nước ngoài thành lập văn phòng tại địa phương. Tại Trung Quốc, người bán trên các sàn TMĐT phải nộp cả thuế thu nhập doanh nghiệp và thuế giá trị gia tăng. Thái Lan, một trong những quốc gia có quy mô TMĐT tương đương Việt Nam, đã áp thuế 7% giá trị gia tăng đối với hàng nhập khẩu giá rẻ từ Trung Quốc dưới 1.500 Baht (khoảng 1,1 triệu đồng), đồng thời tăng cường kiểm soát khai báo hải quan để bảo vệ doanh nghiệp nội địa.

Thực tế này cho thấy cần xây dựng một hành lang pháp lý riêng tại Việt Nam để quản lý hải quan đối với hàng xuất, nhập khẩu qua TMĐT. Bộ Tài chính đã soạn thảo Nghị định quy định về quản lý hải quan đối với hàng hóa xuất nhập khẩu qua TMĐT, nhằm đáp ứng yêu cầu quản lý hiệu quả và thúc đẩy sự phát triển bền vững của lĩnh vực này.

Giải pháp cho quản lý hải quan đối với thương mại điện tử

Dự thảo Nghị định được kỳ vọng sẽ tạo bước ngoặt trong quản lý hải quan đối với hàng hóa giao dịch qua TMĐT. Mục tiêu chính của Dự thảo là xây dựng một khung pháp lý riêng, đầy đủ, minh bạch, tạo thuận lợi cho tổ chức và cá nhân tham gia xuất nhập khẩu, đồng thời đảm bảo hiệu quả quản lý hải quan, cải cách thủ tục hành chính và hỗ trợ phát triển TMĐT. Nghị định gồm các quy định về thủ tục hải quan, kiểm tra và quản lý chuyên ngành, chính sách thuế, cũng như hệ thống xử lý dữ liệu điện tử hải quan dành riêng cho hàng hóa giao dịch qua TMĐT.

Nghị định áp dụng đối với chủ sở hữu các website và ứng dụng TMĐT, doanh nghiệp vận chuyển, đại lý hải quan, doanh nghiệp kinh doanh kho ngoại quan, dịch vụ bưu chính, chuyển phát nhanh, tổ chức tín dụng, trung gian thanh toán, và các cơ quan quản lý nhà nước liên quan. Điều này cho thấy phạm vi quản lý được mở rộng để bao quát toàn bộ chuỗi cung ứng liên quan đến TMĐT xuyên biên giới.

Một trong những điểm nổi bật của Dự thảo là quy định về các trường hợp miễn giấy phép, điều kiện và kiểm tra chuyên ngành. Dự thảo đưa ra hai phương án: Phương án 1 cho phép miễn các thủ tục này đối với hàng hóa thuộc danh mục do Bộ trưởng các Bộ quản lý ngành quyết định. Phương án 2 đề xuất miễn cho hàng hóa nhập khẩu có trị giá dưới 2 triệu đồng mỗi mặt hàng, hoặc trên 2 triệu đồng đối với hàng nhập khẩu đơn chiếc, với điều kiện không vượt quá 4 lần/năm và tổng trị giá miễn không quá 96 triệu đồng/năm cho mỗi tổ chức, cá nhân. Tuy nhiên, các trường hợp miễn này không áp dụng nếu có cảnh báo về an toàn thực phẩm, dịch bệnh, ô nhiễm môi trường, hoặc nguy hại đến an ninh quốc gia và trật tự xã hội. Dự thảo cũng nghiêm cấm hành vi thu gom hàng hóa để lách quy định miễn kiểm tra, nhằm đảm bảo tính công bằng và minh bạch.

Ngoài ra, Nghị định còn nhấn mạnh việc cải cách thủ tục hành chính thông qua hệ thống xử lý dữ liệu điện tử hải quan, giúp đơn giản hóa quy trình khai báo và tăng cường khả năng giám sát. Đây là bước đi quan trọng để vừa hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia TMĐT, vừa đảm bảo kiểm soát chặt chẽ dòng chảy hàng hóa xuyên biên giới./.

THU HƯỜNG