Chính sách thương mại của Mỹ thúc doanh nghiệp Việt Nam tìm hướng đi dài hạn

Chính sách thương mại của Mỹ đang trở thành tâm điểm chú ý không chỉ của các nhà hoạch định chính sách, còn là của cộng đồng doanh nghiệp (DN). Sản xuất, chế biến và xuất khẩu gỗ là 1 trong những nhóm hàng chủ lực của Việt Nam, nhưng hiện đang đối mặt trực tiếp với tác động từ cạnh tranh thương mại và hàng rào thuế quan.

Ông Nguyễn Chánh Phương, Phó Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ Thành phố Hồ Chí Minh (TP.HVM) HAWA cho hay, đầu tháng 8 vừa qua, Mỹ công bố áp thuế đối ứng 20% và có thể lên 40% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Việt Nam, nếu phát hiện hành vi chuyển tải bất hợp pháp. Đến cuối tháng 8, Mỹ tiếp tục có thông báo điều tra ngành nhập khẩu gỗ và đồ nội thất của Việt Nam.

“Những động thái này đang đẩy ngành gỗ vào tình trạng bất định kéo dài. Dù xuất khẩu gỗ Việt Nam 7 tháng đầu năm vẫn tăng 8%, nhưng rủi ro phía trước vẫn còn rất lớn. Vì vậy, khả năng tự chủ nguyên liệu trong nước sẽ là yếu tố then chốt quyết định vị thế của Việt Nam với tư cách nguồn cung bền vững, duy trì và nâng cao sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế”, ông Phương chia sẻ.

Xuất khẩu gỗ Việt Nam 7 tháng đầu năm vẫn tăng 8% nhưng rủi ro phía trước vẫn còn rất lớn

Ngoài mặt hàng gỗ, ngành dệt may Việt Nam cũng đang chịu sức ép tương tự từ các chính sách thương mại và thuế quan từ Mỹ. Thông tin từ ông Phạm Văn Việt, Phó Chủ tịch Hội Dệt may Thời trang TP.HCM cho thấy, mức thuế trung bình 35,2% hàng dệt may Việt Nam xuất khẩu vào Mỹ (trong đó 20% là thuế đối ứng) đang cao hơn nhiều so với các đối thủ như Bangladesh hay Ấn Độ. Thêm vào đó, có tới 40% - 50% nguyên phụ liệu của ngành xơ, sợi nhập khẩu từ Trung Quốc có nguy cơ bị đánh thuế xuất xứ. “Xuất khẩu sang Mỹ đã có dấu hiệu chững lại, tốc độ tăng trưởng giảm từ 9% - 10% xuống chỉ còn 4% - 5% trong tháng 7/2025”, ông Việt bày tỏ sự quan ngại.

Cùng chính sách thuế quan, Mỹ cũng đang gia tăng chính sách bảo hộ có chọn lọc. Cụ thể là ngày 19/8, Bộ Thương mại Mỹ công bố danh mục 407 mặt hàng thép và nhôm phái sinh bị áp thuế 50%, trong đó có nhiều sản phẩm chiến lược như tuabin gió, cần cẩu di động, tàu biển…

GS. Trần Ngọc Anh, Đại học Indiana đồng thời là Nhà sáng lập Mạng lưới Sáng kiến Việt Nam cho biết, chính sách này cho thấy Mỹ không còn áp dụng hàng rào thuế đồng loạt, đã chuyển sang nhắm trúng mục tiêu, đánh vào các lĩnh vực họ cho là bị cạnh tranh không công bằng. “Đây là bước đi mới vừa bảo vệ công nghiệp trong nước, vừa gửi thông điệp tới các đối tác thương mại”, GS. Trần Ngọc Anh nhận định.

Mức thuế trung bình 35,2% hàng dệt may Việt Nam xuất khẩu vào Mỹ đang cao hơn nhiều quốc gia

Biến điểm yếu thành lợi thế

Theo các chuyên gia, chính sách thương mại Mỹ không còn là những biện pháp thuế quan đơn lẻ, hiện đang trở thành công cụ địa chính trị, tác động lan tỏa khắp các châu lục. Với Việt Nam, cơ hội xuất khẩu vẫn còn nhưng đi kèm là yêu cầu tái cấu trúc mạnh mẽ, đặc biệt là các mặt hàng chủ lực, từ ngành gỗ đến dệt may để thích ứng với luật chơi mới.

Từ góc nhìn tích cực, Phó Chủ tịch HAWA Nguyễn Chánh Phương cho rằng, Mỹ vẫn là thị trường số một của ngành gỗ Việt Nam. Dù chính sách thuế quan có nhiều thay đổi, Mỹ vẫn là điểm đến ổn định hơn so với nhiều thị trường khác. Tuy nhiên, song song với việc duy trì thị trường "truyền thống" này, ngành gỗ cũng cần mở rộng sang các thị trường mới để phân tán rủi ro, đồng thời tăng tính đa dạng về nguồn cung nguyên liệu.

“Sản phẩm gỗ hiện nay không chỉ dựa vào gỗ tự nhiên hay vật liệu bán công nghiệp, còn cần kết hợp vải, hay da để sản xuất ghế, sofa - vốn không phải thế mạnh của Việt Nam và cả chi tiết bằng nhôm, sắt, thép... Nếu DN Việt Nam mở rộng khả năng cung ứng trọn gói, biến điểm yếu thành lợi thế, cơ hội gia tăng xuất khẩu sẽ rõ rệt hơn”, ông Phương nhìn nhận.

Đối với ngành hàng dệt may thời trang, Phó Chủ tịch Hội Dệt may Thời trang TP.HCM Phạm Văn Việt cho rằng, để giữ chân thị trường Mỹ, hiện nhiều DN đã chấp nhận chia sẻ chi phí thuế với nhà nhập khẩu. Song song với đó, các DN cũng tăng tốc ứng dụng công nghệ và AI vào thiết kế, quản trị kho thông minh đến tối ưu hóa dây chuyền sản xuất. Một số DN đã đạt năng suất gấp 3 lần nhờ đổi mới công nghệ.

“Hướng đi dài hạn của ngành dệt may thời trang vẫn là nội địa hóa nguyên liệu, phát triển thị trường trong nước và xây dựng thương hiệu Việt trên thị trường toàn cầu. Nhiều nền tảng thương mại điện tử xuyên biên giới đã mở ra con đường xuất khẩu mới cho các DN, khi chỉ trong 6 tháng đầu năm, xuất khẩu trực tuyến ngành dệt may Việt Nam tăng tới 53%”, ông Việt cho biết thêm.

Các doanh nghiệp cần xác định mặt hàng “phi chiến lược” để tạo ra giải pháp an toàn khi tiếp cận thị trường Mỹ

Trước những biến động khó đoán từ thị trường Mỹ, GS. Trần Ngọc Anh khuyến nghị DN Việt Nam cần mạnh dạn xem xét mô hình sản xuất tại Việt Nam, nhưng hoàn thiện đóng gói hoặc lắp ráp tại Mỹ. Theo ông, đây là chiến lược quan trọng để tận dụng lợi thế chi phí trong nước đồng thời đáp ứng yêu cầu chính trị, an ninh và thương mại từ Mỹ.

“Mỹ đang chú trọng bảo hộ các ngành hàng chiến lược, nên các DN cần xác định những mặt hàng “phi chiến lược” để tạo ra giải pháp an toàn hơn khi tiếp cận thị trường này. Đồng thời, việc tuân thủ các yêu cầu của Mỹ về minh bạch, truy xuất nguồn gốc là điều bắt buộc, vì thế các DN có thể sử dụng công nghệ như Blockchain để đáp ứng yêu cầu này”, GS. Trần Ngọc Anh phân tích và định hướng DN nên tìm thị trường ngách thay vì cạnh tranh bằng giá rẻ. Bởi đây là thời điểm để DN xây dựng thương hiệu Việt với câu chuyện riêng, thay vì mãi dựa vào lợi thế lao động giá thấp.

Thách thức từ chính sách thương mại của Mỹ là hiện hữu và khó lường, song đây là thời điểm mở ra cơ hội để DN Việt bước sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu, khi xu hướng dịch chuyển sản xuất và đa dạng hóa nguồn cung ngày càng rõ rệt. Nếu biết tận dụng, DN không chỉ giảm thiểu rủi ro từ chính sách bảo hộ, còn có thể nâng cao năng lực nội địa, tham gia sâu hơn vào các công đoạn có giá trị gia tăng cao, từ đó khẳng định vị thế của Việt Nam trong bản đồ thương mại quốc tế.

Nguyễn Quỳnh/VOV.VN