Chính sách Quỹ phát triển đất: Bộ Tài chính kiến nghị sửa đổi toàn diện

Dự thảo Nghị định hướng đến giải quyết những vấn đề thực tiễn trong quá trình triển khai thực hiện các quy định hiện hành về thu tiền sử dụng đất, thu tiền thuê đất và Quỹ phát triển đất.

Đồng bộ với chính quyền hai cấp và bộ máy sau sắp xếp

Theo Bộ Tài chính, việc sửa đổi lần này xuất phát từ yêu cầu cấp thiết nhằm thực hiện chủ trương sắp xếp, tinh gọn bộ máy nhà nước và xây dựng chính quyền địa phương hai cấp. Nhiều nội dung quy định tại hai Nghị định số 103/2024/NĐ-CP và số 104/2024/NĐ-CP cần được điều chỉnh để đảm bảo sự đồng bộ với mô hình bộ máy sau khi sắp xếp.

Bên cạnh đó, quá trình triển khai thực hiện các quy định hiện hành về thu tiền sử dụng đất, thu tiền thuê đất và Quỹ phát triển đất tại hai Nghị định này đã bộc lộ những vấn đề thực tiễn cần được giải quyết. Các bộ, ngành, địa phương cũng đã có kiến nghị, đề xuất sửa đổi, bổ sung các nội dung này. Do đó, việc ban hành Nghị định sửa đổi nhằm mục tiêu tháo gỡ các vướng mắc, hoàn thiện thể chế, tạo thuận lợi hơn trong quá trình thực thi.

Dự thảo tập trung sửa đổi, bổ sung nhiều nội dung liên quan đến Quỹ phát triển đất, vốn được quy định chi tiết tại Nghị định số 104/2024/NĐ-CP.

Vốn nhàn rỗi được phép "sinh lời"

Một điểm mới quan trọng và nhận được nhiều sự quan tâm là đề xuất cho phép Quỹ phát triển đất sử dụng vốn nhàn rỗi để đầu tư sinh lời. Hiện nay, nguyên tắc hoạt động của Quỹ phát triển đất là "bảo toàn và phát triển vốn", được quy định tại khoản 2 Điều 114 Luật Đất đai năm 2024 và Nghị định số 104/2024/NĐ-CP.

Sự thay đổi nhằm mục đích để các Quỹ có thêm nguồn thu đảm bảo hoạt động và phù hợp với nguyên tắc này. Đồng thời, để có sự thống nhất trong cách quản lý nguồn tiền có nguồn gốc từ ngân sách nhà nước (cả "Vốn điều lệ của Quỹ" và "Ngân quỹ Nhà nước" đều từ ngân sách nhà nước).

Theo Điều 7 Nghị định số 24/2016/NĐ-CP, vốn nhàn rỗi của Ngân quỹ Nhà nước được phép gửi có kỳ hạn. Dự thảo Nghị định quy định "Trong thời gian tạm thời nhàn rỗi, vốn điều lệ của Quỹ được gửi có kỳ hạn tại các ngân hàng thương mại có vốn chi phối của Nhà nước trên địa bàn".

Hoạt động gửi tiền này cần được quy định cụ thể tại Điều lệ tổ chức và hoạt động của Quỹ phát triển đất; đồng thời phải đảm bảo an toàn, hiệu quả và không làm ảnh hưởng đến việc thực hiện các nhiệm vụ chính của Quỹ.

Cách tính chi phí ứng vốn: Cố định và linh hoạt

Đáng chú ý, quy định về mức chi phí quản lý vốn ứng từ Quỹ phát triển đất cũng là một nội dung được sửa đổi. Theo Nghị định số 104/2024/NĐ-CP hiện hành, mức chi phí này bằng mức lãi suất áp dụng đối với tiền gửi bằng đồng Việt Nam của Kho bạc Nhà nước tại Ngân hàng Nhà nước Việt Nam theo quyết định của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam trong cùng thời kỳ. Tuy nhiên, thực tế triển khai cho thấy cần có sự rõ ràng và thống nhất hơn.

Dự thảo đề xuất một phương pháp tính mới: "Mức chi phí quản lý vốn ứng từ Quỹ phát triển đất xác định theo mức tại thời điểm ban hành Quyết định ứng vốn lần đầu của dự án, nhiệm vụ". Quan trọng là mức chi phí này được tính trên tổng số tiền ứng vốn và được cố định trong cả quá trình ứng vốn.

Không chỉ cố định, dự thảo còn bổ sung cơ chế linh hoạt cho địa phương. Theo phản ánh từ một số địa phương, tùy vào thực tế, mức chi phí quản lý vốn ứng nên có thể thấp hơn mức quy định chung tại Nghị định, đặc biệt đối với các khoản ứng vốn để thực hiện bồi thường, giải phóng mặt bằng. Điều này phù hợp với nguyên tắc hoạt động "không vì mục đích lợi nhuận, bảo toàn và phát triển vốn" của Quỹ.

Do đó, dự thảo quy định "Mức chi phí quản lý vốn ứng từ Quỹ không vượt quá mức lãi suất áp dụng đối với..." (dự thảo để ngỏ phần tham chiếu). Căn cứ vào tình hình thực tế tại địa phương, UBND cấp tỉnh sẽ quyết định mức chi phí quản lý vốn ứng cho phù hợp và mức này sẽ được quy định cụ thể tại Điều lệ tổ chức và hoạt động của Quỹ.

Cơ cấu thu chi khi Quỹ hoạt động theo mô hình ủy thác

Đối với trường hợp Quỹ phát triển đất hoạt động theo mô hình ủy thác quản lý, dự thảo cũng đưa ra những quy định chi tiết hơn về các khoản chi. Theo Nghị định số 104/2024/NĐ-CP hiện hành, chi phí ủy thác quản lý Quỹ được hiểu là toàn bộ các khoản thu của Quỹ. Điều này dẫn đến việc về cơ bản sẽ không phát sinh chênh lệch thu - chi từ Quỹ khi hoạt động theo mô hình ủy thác.

Nhằm làm rõ và kiểm soát chi tiêu hiệu quả hơn, dự thảo Nghị định đề xuất quy định các khoản chi cụ thể của Quỹ trong trường hợp ủy thác, bao gồm 3 nhóm chính: (i) Chi phí ủy thác quản lý Quỹ; (ii) Chi các khoản phụ cấp và các khoản chi khác cho các thành viên Hội đồng quản lý, Ban kiểm soát, Cơ quan điều hành nghiệp vụ Quỹ; (iii) Các khoản nộp ngân sách nhà nước và các khoản chi khác theo quy định của pháp luật.

Ngoài ra, dự thảo còn đề xuất khống chế tỷ lệ tối đa cho các khoản chi này so với các khoản thu của Quỹ. Cụ thể, nội dung chi (ii) dự kiến tối đa 20%, nội dung chi (iii) dự kiến tối đa 15%. Để đảm bảo nguyên tắc hoạt động của Quỹ là bảo toàn và phát triển vốn, dự thảo quy định chi phí ủy thác quản lý Quỹ không quá 50% khoản thu của Quỹ. Việc khống chế này là cần thiết bởi nếu không giới hạn chi phí ủy thác quản lý (i) thì sẽ khó phát sinh chênh lệch thu - chi, thậm chí có thể vượt thu.

Những đề xuất sửa đổi này thể hiện nỗ lực của Bộ Tài chính trong việc hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về quản lý đất đai và Quỹ phát triển đất, hướng tới mục tiêu quản lý minh bạch, hiệu quả và phù hợp hơn với thực tiễn cũng như định hướng cải cách bộ máy nhà nước. Dự thảo đang được lấy ý kiến rộng rãi và dự kiến sẽ tiếp tục được hoàn thiện trên cơ sở đóng góp từ các cá nhân, tổ chức.

Về quản lý nguồn vốn hoạt động của Quỹ phát triển đất, Nghị định số 104/2024/NĐ-CP quy định rằng Quỹ thực hiện hạch toán và theo dõi toàn bộ vốn hoạt động theo quy định tại Nghị định này. Tuy nhiên, theo đánh giá, trong quá trình tổ chức thực hiện, quy định này chưa rõ ràng ở điểm vốn hoạt động của Quỹ phát triển đất có phải chuyển sang Quỹ nhận ủy thác hay không. Để khắc phục, đảm bảo sự thống nhất trong tổ chức thực hiện, dự thảo Nghị định bổ sung quy định "không thực hiện chuyển nguồn vốn hoạt động của Quỹ phát triển đất sang Quỹ nhận ủy thác". Điều này được kỳ vọng sẽ giúp các đơn vị thực hiện dễ dàng và chính xác hơn trong công tác kế toán và quản lý dòng tiền.

Gia Hân