Chính sách khắc phục dịch bệnh động vật: 'Phao cứu sinh' cần sớm đến tay HTX

Theo Nghị định số 116/2025/NĐ-CP ngày 5/6 quy định về chính sách khắc phục dịch bệnh động vật, có hiệu lực từ 25/7, lợn (heo) bị dịch bệnh buộc phải tiêu hủy nằm trong Danh mục bệnh động vật phải công bố dịch hoặc Danh mục bệnh truyền lây giữa động vật và người, người chăn nuôi sẽ nhận hỗ trợ 40.000 đồng/kg hơi.

Từ chính sách nhân văn

Đối với trâu, bò, ngựa, dê được hỗ trợ 50.000 đồng/kg hơi; cừu, hươu sao là 55.000 đồng/kg hơi; lợn là 40.000 đồng/kg hơi; gà, vịt, ngan, ngỗng, bồ câu là 35.000 đồng/kg hơi; chim cút 20.000 đồng/kg hơi; đà điểu 50.000 đồng/kg hơi; trứng gia cầm 20.000 đồng/kg…

Ngoài ra, Nghị định này đã mở rộng đối tượng hỗ trợ như thủy sản nước ngọt nuôi lồng bè, tôm thẻ chân trắng, cá bản địa, cá truyền thống... Nếu so với Nghị định số 02/2017/NĐ-CP thì Nghị định 02 chỉ tập trung tập trung chủ yếu vào hỗ trợ các sản phẩm nông nghiệp thông thường như lúa, hoa màu, gia súc, gia cầm và sản xuất muối. Trong khi theo một số HTX ở Quảng Ninh, thủy hải sản chưa có trong chính sách hỗ trợ của Nghị định 02. Trong khi bão số 3, Quảng Ninh thiệt hại khoảng 600 triệu USD và nhiều HTX có đối tượng cây trồng vật nuôi trong lĩnh vực thủy hải sản.

Trước hết, cần phải khẳng định rằng việc đề xuất mức hỗ trợ tăng và mở rộng đối tượng chăn nuôi được hỗ trợ là một bước đi vô cùng đúng đắn và kịp thời của ngành chức năng vì phản ánh sát hơn giá trị thực tế.

Mức hỗ trợ cũ trong Nghị định 02 (từ 15.000 - 38.000 đồng/kg tùy theo loại lợn, 45.000 đồng/kg hơi đối với trâu, bò) đã không còn phù hợp với chi phí đầu vào ngày càng tăng (thức ăn chăn nuôi, con giống, thuốc thú y).

Chăn nuôi là ngành trụ cột của nhiều nông dân, HTX.

Đối với chăn nuôi lợn, mức 40.000 đồng/kg, dù chưa thể bù đắp hoàn toàn lợi nhuận, nhưng đã tiệm cận với giá thành sản xuất, giúp người nông dân, thành viên HTX giảm thiểu thiệt hại nặng nề, có một số vốn ban đầu để phục hồi sản xuất.

Con số hỗ trợ này được cho rằng sẽ khuyến khích người dân, HTX khai báo dịch bệnh sớm. Khi người dân thấy rằng việc khai báo sẽ nhận được mức hỗ trợ thỏa đáng, họ sẽ chủ động và hợp tác hơn với cơ quan chức năng trong việc tiêu hủy lợn bệnh. Điều này có ý nghĩa sống còn trong việc khoanh vùng, dập dịch, tránh lây lan trên diện rộng.

Đặc biệt, hỗ trợ kịp thời giúp nông dân, HTX không rơi vào cảnh trắng tay, nợ nần, từ đó ổn định đời sống. Đồng thời, nó giúp duy trì tổng đàn, đảm bảo nguồn cung thịt cho thị trường, góp phần bình ổn giá cả và an ninh lương thực quốc gia.

Vậy nhưng, chính sách dù tốt trên giấy tờ nhưng việc triển khai trong thực tế lại là một câu chuyện khác. Dựa trên kinh nghiệm từ các chương trình hỗ trợ trước đây, cả nông dân và HTX đều có thể đối mặt với những thách thức không nhỏ.

Đối với hộ nông dân nhỏ lẻ, họ thường gặp khó khăn trong chứng minh và thủ tục hành chính. Đây là rào cản lớn nhất bởi để được nhận bồi thường, người dân phải hoàn tất một loạt giấy tờ phức tạp: đơn đề nghị, biên bản xác nhận của thú y xã/phường, biên bản tiêu hủy có chữ ký của nhiều ban ngành... Những hộ nông dân ở vùng sâu vùng xa, việc đi lại và hoàn thiện các thủ tục này đã là một trở ngại.

Còn đối với các HTX, tưởng chừng có bộ máy tổ chức tốt hơn, HTX sẽ thuận lợi hơn trong tiếp cận chính sách hỗ trợ. Tuy nhiên, để tiếp cận được những chính sách này, HTX phải đứng ra làm đầu mối tổng hợp thiệt hại cho tất cả các thành viên. Việc xác thực thông tin từ từng hộ thành viên làm sao đảm bảo tính chính xác để làm việc được với cơ quan chức năng là một khối lượng công việc khổng lồ và áp lực lớn với Hội đồng quản trị HTX. Bất kỳ sai sót nào từ một hộ thành viên cũng có thể ảnh hưởng đến hồ sơ chung của cả HTX.

Trong khi, không phải HTX nào cũng có đội ngũ cán bộ đủ năng lực, am hiểu tường tận về các quy trình pháp lý để hoàn thiện hồ sơ một cách nhanh chóng và chính xác.

Việc giải ngân về HTX rồi mới chia cho các thành viên đòi hỏi một cơ chế tài chính minh bạch, rõ ràng. Nếu không, rất dễ nảy sinh những nghi kỵ, mâu thuẫn nội bộ, làm suy yếu sự gắn kết của HTX.

Đến 'phao cứu sinh' cần cập bến sớm

Để chính sách thực sự đi vào cuộc sống và phát huy hiệu quả, giới chuyên gia cho rằng, cần đơn giản hóa thủ tục hành chính bằng việc rà soát và tinh gọn tối đa các loại giấy tờ. Đi liền với đó là xây dựng quy trình "một cửa liên thông" từ cấp xã đến cấp huyện, ứng dụng công nghệ thông tin, số hóa trong việc kê khai và theo dõi hồ sơ để giảm thời gian và công sức cho người dân, HTX.

Thực tế, đã có những đợt bão lũ, nhiều HTX chăn nuôi và nuôi trồng thủy sản bị thiệt hại nặng nề nhưng không đủ điều kiện nhận hỗ trợ. Nguyên nhân là theo quy định tại Nghị định 02/2017/NĐ-CP, một trong những điều kiện tiên quyết để được hỗ trợ là phải có "đăng ký kê khai ban đầu" với UBND cấp xã về số lượng vật nuôi. Nhiều HTX và nông dân đã không thực hiện thủ tục này trước khi thiên tai, dịch bệnh xảy ra, dẫn đến việc không có cơ sở pháp lý để xét duyệt bồi thường khi có thiệt hại.

Theo ông Phan Văn Tuân, Giám đốc HTX Trần Phú (Bắc Kạn), ngay từ khâu nhập con giống với số tiền bao nhiêu, nguồn gốc ở đâu, số lượng như thế nào…, HTX và bản thân các thành viên cũng cần lưu ý giữ lại để chẳng may khi xảy ra thiên tai, dịch bệnh hay bị người xấu phá hoại cũng có căn cứ để làm việc với cơ quan chức năng, từ đó bảo đảm lợi ích cho chính mình. Đặc biệt, khâu bảo quản sổ sách, giấy tờ liên quan quan cần được chú trọng, có thể điện tử hóa để hạn chế bị cuốn trôi do lũ hay bị hủy hoại do cháy gây khó khăn trong khâu hoàn thiện hồ sơ hỗ trợ.

Bên cạnh đó, cần phát huy vai trò cầu nối của HTX với cơ quan quản lý nhà nước. Muốn vậy, Nhà nước cần có các chương trình tập huấn, bồi dưỡng kỹ năng quản lý, kiến thức pháp lý cho cán bộ HTX về chăn nuôi, dịch bệnh. Đồng thời, cần có cơ chế rõ ràng, tạo điều kiện thuận lợi để HTX thực sự trở thành cầu nối hiệu quả giữa thành viên và chính quyền trong tiếp cận chính sách hỗ trợ.

Rõ ràng, mức hỗ trợ trong Nghị định số 116 là một tín hiệu đáng mừng, thể hiện sự quan tâm sâu sắc của Chính phủ đối với ngành chăn nuôi, người nông dân, tổ hợp tác, HTX. Tuy nhiên, để "phao cứu sinh" không nằm ngoài tầm với, thì việc cải thiện quy trình thực thi chính sách là yếu tố quyết định. Sự thành công của chính sách này không chỉ nằm ở số tiền hỗ trợ, mà còn ở việc nó đến tay người dân, HTX nhanh chóng, công bằng và minh bạch đến đâu. Đó là thước đo chính xác nhất cho hiệu quả và tính nhân văn của một chính sách an sinh xã hội.

Huyền Trang