Chênh lệch lớn trong đơn giá chi trả dịch vụ môi trường rừng

Các hộ nhận khoán tuần tra bảo vệ rừng

Tại tỉnh Lâm Đồng, với diện tích rừng lên đến khoảng 538.000 ha và tỷ lệ che phủ rừng đạt 54,37% vào năm 2023, chính sách chi trả dịch vụ môi trường rừng (DVMTR) đã và đang đóng góp một phần không nhỏ vào hiệu quả công tác quản lý, bảo vệ rừng, và sự phát triển kinh tế của địa phương. Tuy nhiên, một trong những vấn đề vẫn còn bất cập hiện nay đối với chính sách này đó là sự chênh lệch đơn giá chi trả giữa các khu vực.

• MÔ HÌNH CHI TRẢ DỊCH VỤ MÔI TRƯỜNG RỪNG Ở LÂM ĐỒNG

Từ năm 2009, Lâm Đồng đã triển khai thí điểm chi trả DVMTR tại một số lưu vực nhà máy thủy điện, bắt đầu từ hai nhà máy Đa Nhim và Đại Ninh. Chính sách này được áp dụng rộng rãi trên toàn tỉnh từ năm 2011, nhằm bảo vệ rừng đầu nguồn, giữ gìn nguồn nước cho sản xuất thủy điện và cung cấp nước sạch cho sinh hoạt. Đến nay, diện tích rừng cung ứng DVMTR đã đạt trên 400.000 ha, với hơn 13.000 hộ gia đình nhận khoán bảo vệ rừng, trong đó phần lớn là đồng bào dân tộc thiểu số.

Theo số liệu của cơ quan chức năng tỉnh Lâm Đồng, đơn giá chi trả dịch vụ môi trường rừng của tỉnh đã tăng trưởng ổn định qua các năm. Cụ thể, năm 2009, mức chi trả chỉ dao động từ 270.000 - 290.000 đồng/ha/năm; trong khi vào năm 2023, mức chi trả đã tăng lên từ 445.000 - 2.722.000 đồng/ha/năm.

Mặc dù việc tăng đơn giá chi trả hàng năm đã góp phần tạo ra một nguồn thu ổn định cho người dân nhận khoán bảo vệ rừng, nhưng vấn đề chính là sự chênh lệch đơn giá giữa các khu vực, đặc biệt là sự phân hóa ngày càng lớn giữa các lưu vực các nhà máy thủy điện. Một số khu vực, như lưu vực nhà máy thủy điện, có mức chi trả cao hơn so với các khu vực khác, dẫn đến sự so sánh và tâm lý không công bằng giữa các hộ nhận khoán.

Sự thay đổi từ việc thanh toán tiền dịch vụ môi trường rừng theo lưu vực sông sang theo lưu vực các nhà máy thủy điện đã tạo ra sự phân hóa rõ rệt trong cộng đồng. Chính sách này, mặc dù hướng đến việc tăng cường hiệu quả chi trả và tập trung vào các khu vực có vai trò quan trọng trong việc sản xuất thủy điện, nhưng lại kéo theo chênh lệch khá lớn.

• HỆ LỤY CỦA SỰ CHÊNH LỆCH QUÁ LỚN

Theo ông Nguyễn Như Việt - Trưởng Ban Quản lý rừng Lâm Viên, sự chênh lệch trong đơn giá chi trả không chỉ tạo ra sự phân hóa trong các cộng đồng nhận khoán bảo vệ rừng, mà còn khiến cho việc bảo vệ môi trường rừng gặp khó khăn. Các hộ gia đình nhận khoán ở các khu vực có mức chi trả thấp sẽ khó khăn hơn trong việc duy trì hoạt động bảo vệ rừng, dẫn đến tình trạng giảm chất lượng bảo vệ rừng. “Việc chênh lệch trong cách chi trả dịch vụ môi trường rừng cũng ảnh hưởng đến tinh thần hợp tác tuần tra quản lý, bảo vệ rừng giữa các hộ nhận khoán quản lý bảo vệ rừng. Vấn đề này cũng làm suy giảm niềm tin, đồng thời gây khó khăn trong việc duy trì và phát triển chính sách bảo vệ tài nguyên rừng trong dài hạn”, ông Việt chia sẻ.

Để khắc phục tình trạng bất cập trong đơn giá chi trả dịch vụ môi trường rừng, cần thiết phải có một cơ chế đồng bộ hơn trong việc chi trả. Một trong những giải pháp quan trọng là cần điều chỉnh lại mức chi trả hợp lý hơn nhằm bảo đảm sự công bằng trong việc phân bổ tài chính và hỗ trợ cho các hộ gia đình tham gia bảo vệ rừng. Việc đảm bảo sự đồng đều trong chi trả sẽ giúp người dân cảm thấy công bằng và có động lực hơn trong việc tham gia vào công tác bảo vệ tài nguyên rừng.

NGUYÊN THI