Châu Á giữ vị thế trung tâm trong chuỗi giá trị toàn cầu

Châu Á đã trở thành động lực tăng trưởng quan trọng

Theo báo cáo được công bố tại hội nghị thường niên Diễn đàn châu Á Bác Ngao 2025 diễn ra từ ngày 25 đến 28-3 năm nay tại thành phố Bác Ngao (tỉnh Hải Nam, Trung Quốc), tăng trưởng Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của châu Á dự kiến đạt 4,5% trong năm 2025, nhỉnh hơn so với mức 4,4% của năm 2024, dù kinh tế thế giới hiện vẫn đối diện với không ít khó khăn, thách thức. Đặc biệt là chính sách thuế quan của chính quyền tân Tổng thống Mỹ Donald Trump tác động lớn dòng chảy thương mại thế giới cũng như chuỗi cung ứng toàn cầu.

Diễn đàn châu Á Bác Ngao 2025 diễn ra từ ngày 25 đến 28-3 tại thành phố Bác Ngao thuộc đảo Hải Nam của Trung Quốc

Theo Diễn đàn châu Á Bác Ngao 2025, chính sách thuế quan áp dụng trong nhiệm kỳ đầu của Tổng thống Mỹ Donald Trump (2027-2021) đối với hàng hóa Trung Quốc trị giá gần 400 tỷ USD đã ảnh hưởng đến hơn 90% thương mại Trung Quốc - Mỹ. Hiện nay, riêng vòng đầu tiên của cuộc chiến thuế quan giữa Mỹ với Canada, Mexico và Trung Quốc sẽ ảnh hưởng đến thương mại trị giá hơn 1.300 tỷ USD. Nếu cuộc chiến thương mại giữa Mỹ với các đối tác kinh tế lớn tiếp tục căng thẳng, các biện pháp thuế quan và trả đũa lẫn nhau sẽ làm leo thang căng thẳng thương mại, làm gián đoạn dòng chảy thương mại toàn cầu và làm suy yếu chuỗi cung ứng ở châu Á.

Diễn đàn châu Á Bác Ngao 2025 lo ngại khi mức thuế quan của chính quyền Tổng thống Donald Trump chuyển từ phạm vi quốc gia sang các lĩnh vực mục tiêu như chất bán dẫn, dược phẩm, thép và nhôm… khiến hơn 1/4 lượng hàng xuất khẩu từ Hàn Quốc, Nhật Bản, Malaysia, Philippines và vùng lãnh thổ Đài Loan có khả năng bị ảnh hưởng. Đó là chưa kể chính quyền mới của Mỹ có thể dùng đến các biện pháp phi thuế quan bao gồm đánh thuế giá trị gia tăng, thắt chặt quy định nhập khẩu và điều chỉnh tỷ giá hối đoái.

Ngoài thương mại, kinh tế châu Á còn chịu những tác động tiêu cực từ các hiện tượng thời tiết cực đoan do biến đổi khí hậu. Châu lục này là nơi sinh sống của gần 60% dân số toàn cầu và bao phủ khoảng 30% diện tích đất liền của Trái đất. Hơn nữa, khu vực này chiếm hơn 50% lượng khí thải CO2 toàn cầu vào năm 2023, do nhu cầu công nghiệp hóa và năng lượng tăng nhanh. Kinh tế nhiều quốc gia châu Á luôn có thể bị tổn thương bởi biến đổi khí hậu như siêu bão Yagi đối với Trung Quốc và Việt Nam, hay cháy rừng với Indonesia trong năm 2024 vừa qua… BFA 2025 nêu rõ: “Những sự cố này không xảy ra riêng lẻ, chúng là hậu quả thảm khốc của các vấn đề khí hậu đang leo thang, phản ánh nhu cầu cấp thiết về hành động ứng phó với khí hậu toàn diện và nhanh chóng”.

Dù gặp phải những “cơn gió ngược”, song châu Á vẫn vượt qua, đạt tốc độ tăng trưởng cao hàng đầu so với các châu lục khác trên thế giới trong năm qua cũng như trong năm 2025 này. Báo cáo của Diễn đàn châu Á Bác Ngao 2025 đánh giá, châu Á vẫn đạt được thành công lớn hơn trong việc tăng cường hội nhập kinh tế khu vực, trong đó các nền kinh tế Trung Quốc, Ấn Độ, Việt Nam, Philippines, Mông Cổ, Campuchia và Indonesia dự báo duy trì tốc độ tăng trưởng tương đối cao trên 5% trong năm 2025. Trung Quốc và ASEAN vẫn là những nền kinh tế châu Á hấp dẫn nhất đối với đầu tư nước ngoài.

Về mặt đổi mới, châu Á vượt xa các khu vực khác về cường độ đầu tư nghiên cứu và phát triển cũng như hồ sơ nộp bằng sáng chế. Diễn đàn châu Á Bác Ngao 2025 khẳng định châu Á đang đi đầu trong một cuộc cách mạng công nghiệp mới. Các hiệp định thương mại thế hệ mới như Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP), Hiệp định đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và Hiệp định đối tác kinh tế số (DEPA) đã đạt được những tiến triển ổn định.

Diễn đàn châu Á Bác Ngao 2025 khẳng định, châu Á đã trở thành trụ cột chính của chuỗi giá trị toàn cầu bởi Trung Quốc vẫn duy trì là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới và ASEAN đã nâng cao đáng kể vị thế của mình trong chuỗi giá trị toàn cầu, trong khi quốc gia đông dân nhất Ấn Độ ngày càng hội nhập vào chuỗi giá trị khu vực của châu Á.

Hướng tới tương lai tăng trưởng bền vững

Trong 4 ngày tham dự Diễn đàn châu Á Bác Ngao 2025, khoảng 2.000 đại biểu đến từ hơn 60 quốc gia, vùng lãnh thổ tập trung thảo luận xoay quanh chủ đề chính: “Châu Á trong thế giới đang thay đổi: Hướng tới tương lai chung”. Theo chủ đề này, các đại biểu tham dự diễn đàn được ví như “Hội nghị Davos của châu Á” này cùng chia sẻ, đánh giá về 4 nội dung, gồm xây dựng lại lòng tin để thúc đẩy hợp tác, tái cân bằng toàn cầu hóa và phát triển toàn diện, phát triển bền vững và phát triển trí tuệ nhân tạo (AI) và đổi mới sáng tạo.

Đặc biệt, hướng tới tương lai phát triển bền vững, thân thiện với môi trường, theo báo cáo được công bố tại Diễn đàn châu Á Bác Ngao 2025, châu lục đang nhanh chóng phát triển trong lĩnh vực công nghệ xanh, trở thành khu vực dẫn đầu tiềm năng về vật liệu pin tiên tiến, nhựa phân hủy sinh học và nhiều lĩnh vực khác. Sự tiến bộ này được thúc đẩy bởi nền công nghiệp vững mạnh và các chính sách hỗ trợ. Báo cáo có tiêu đề “Phát triển bền vững: Báo cáo thường niên năm 2025 của châu Á và thế giới - Giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu: châu Á hướng đến mục tiêu xanh” này đã nhấn mạnh những bước tiến quan trọng của khu vực trong năng lượng tái tạo.

Báo cáo nhận định rằng sự xuất hiện của các lực lượng sản xuất mới có chất lượng, ví dụ như việc sử dụng năng lượng tái tạo, hiệu quả sử dụng năng lượng tăng lên và điện khí hóa các ngành sử dụng năng lượng sẽ tạo ra các ngành mới và kiến tạo đáng kể cơ hội việc làm cho người lao động. Một dự báo mới đây của Hội nghị Liên hợp quốc về thương mại và phát triển cho biết, đến năm 2030, thị trường toàn cầu về xe điện, năng lượng Mặt trời và gió, hydro xanh và nhiều công nghệ xanh khác dự kiến sẽ đạt 2.100 tỷ USD, gấp 5 lần quy mô thị trường hiện tại.

Các hệ thống năng lượng không phát thải carbon được coi là nền tảng trong việc giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu, trong khi đó, quá trình chuyển đổi sang năng lượng không phát thải carbon đòi hỏi sự hỗ trợ về chính sách, cơ chế thị trường phù hợp và sự tham gia chung của toàn xã hội. Nhiều nước đang phát triển ở châu Á ngày càng chú trọng đầu tư quy mô lớn vào công nghệ xanh và các ngành công nghiệp carbon thấp.

Trung Quốc hiện đang khai thác 85% công suất năng lượng mới từ năng lượng tái tạo, còn Indonesia và Singapore đi đầu trong công nghệ thu giữ và lưu trữ carbon. Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc là những quốc gia dẫn đầu chuỗi cung ứng toàn cầu về công nghệ pin lithium một yếu tố quan trọng trong quá trình điện khí hóa giao thông. Bên cạnh đó, Trung Quốc cũng dẫn đầu trong ngành công nghiệp hydro xanh đang mở rộng của khu vực, khi châu Á hiện chiếm gần 70% công suất điện phân hydro trên thế giới.

Báo cáo cũng chỉ ra rằng các quốc gia phát thải lớn nhất châu Á, chẳng hạn như Trung Quốc, Ấn Độ, Indonesia, Nhật Bản và Saudi Arabia, đã đặt ra những mục tiêu khí hậu tham vọng. Đáng chú ý, hầu hết các nền kinh tế thuộc Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đã xây dựng những chiến lược và kế hoạch hành động khí hậu toàn diện nhằm thực hiện kế hoạch thích ứng quốc gia và đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC).

Là nơi sinh sống của hơn một nửa dân số thế giới, đóng góp khoảng 50% GDP thế giới và chịu trách nhiệm hơn một nửa lượng khí thải CO2 toàn cầu, châu Á có vai trò vô cùng quan trọng trong cuộc chiến toàn cầu ứng phó với biến đổi khí hậu, đó là chuyển đổi mô hình tăng trưởng sang tăng trưởng xanh, sạch không chỉ góp phần thiết thực chống biến đổi khí hậu mà còn vì tương lai phát triển bền vững của châu Á, duy trì vị thế trung tâm trong chuỗi giá trị toàn cầu.

HOÀNG TUẤN