Chấn thương thể thao thường gặp cần xử trí thế nào?

Dưới đây là các chấn thương thường gặp khi tập luyện thể thao và những điều cần làm khi gặp phải.

Các chấn thương cấp tính thường gặp

Bong gân: Đây là chấn thương thường gặp trong tập luyện thể thao. Bong gân là bị rách hoặc đứt hoàn toàn dây chằng (là cấu trúc chính giữ vững khớp). Các triệu chứng của bong gân là đau cấp tính, đôi khi có cảm giác trật khớp, giảm hoặc mất vận động vùng chấn thương, kèm sưng bầm, tụ máu tại vị trí dây chằng bị tổn thương.

Ngay sau khi bong gân cần nghỉ và dùng băng thun băng ép khớp bị bong gân giúp khớp giữ cố định. Trường hợp nặng thì cần cấp cứu ngay để được đặt nẹp bột bất động khớp

Có thể chườm lạnh phía bên ngoài bằng nước đá trong 4 giờ đầu, sẽ giúp làm dịu đau và co mạch, bớt phù nề. Kê cao đầu chi bị bong gân lên cao khi nghỉ ngơi và nằm ngủ. Nên tập cử động nhẹ nhàng để máu được lưu thông. Không xoa bóp, chườm nóng vào vùng bong gân để tránh làm giãn mạch, chảy máu phù nề thêm. Không nên băng quá chặt. Có thể dùng ethyl clorua xịt vào nơi bong gân để gây tê làm lạnh tại chỗ giúp giảm đau.

Căng cơ: Cũng dễ gặp trong khi luyện tập, đây là tình trạng căng giãn, rách hoặc đứt hoàn toàn của gân, cơ. Chấn thương thường xảy ra sau một hoạt động cơ quá sức hoặc bất thường. Các triệu chứng bao gồm: Đau, sưng, yếu cơ. Ở mức độ nhẹ, tổn thương có thể tự phục hồi sau 5 - 10 ngày nếu nghỉ ngơi, chườm lạnh, băng ép cố định… Ở mức độ nặng hơn như rách hoặc đứt gân cơ có thể làm mất chức năng vận động, cần can thiệp chuyên sâu bởi bác sĩ chuyên khoa xương khớp hoặc Y học Thể Thao.

Trật khớp: Cũng là một trong những chấn thương hay gặp khi vận động. Đây là sự di lệch hoàn toàn hoặc không hoàn toàn giữa các mặt khớp với nhau hoặc của đầu xương ra khỏi ổ khớp. Trật khớp gây đau dữ dội, mất chức năng vận động, biến dạng khớp.

Đối với trật khớp không tự nắn lại được, bệnh nhân cần lập tức đến cơ sở y tế để tránh biến chứng tổn thương thần kinh, mạch máu không hồi phục do chèn ép quá lâu. Đối với trật khớp tự nắn được, đặc biệt các trường hợp trật khớp tái hồi, ngoài điều trị cơ bản thì bệnh nhân cần được thăm khám bởi bác sĩ chuyên khoa để kiểm tra các biến chứng tại khớp.

Gãy xương: Cũng là một trong những chấn thương hay gặp khi vận động. Đây là sự mất liên tục cấu trúc xương do lực tác động mạnh từ bên ngoài, có thể là nứt, gãy đơn giản hoặc gãy nát phức tạp. Nếu ổ gãy thông ra ngoài da gọi là gãy hở, ngược lại là gãy kín.

Các dấu hiệu gãy xương gồm: Âm thanh lạo xạo dưới da, vết thương bị bầm tím, sưng đỏ, biến dạng, đau, mất vận động hoặc có cử động bất thường nơi gãy, khi chạm vào sẽ có điểm đau chói. Với những chấn thương nghiêm trọng, xương gãy có thể cắt đứt thần kinh, cơ và mạch máu lân cận, dẫn tới những biến chứng nặng như xuất huyết, hội chứng chèn ép khoang, liệt… Chấn thương gãy xương luôn cần được kiểm tra kỹ lưỡng bởi bác sĩ có chuyên môn.

Ngoài các chấn thương cấp tính thì các chấn thương quá tải cũng có thể xảy ra, đây là chấn thương hệ cơ xương khớp do tích tụ lâu dần các vi chấn thương gây ra bởi các vận động quá tải lặp đi lặp lại bao gồm: Viêm gân; Viêm dây thần kinh; Dập rách sụn; Viêm túi hoạt dịch…

Các chấn thương này có thể gặp ở bất cứ ai, nhưng rất thường gặp ở các vận động viên có chương trình tập luyện không phù hợp.

Chấn thương phần mềm cấp tính khi chơi thể thao cần được sơ cứu càng sớm càng tốt.

Lưu ý khi gặp phải chấn thương thể thao

Chấn thương phần mềm cấp tính khi chơi thể thao cần được sơ cứu càng sớm càng tốt trong 72 giờ đầu với phương pháp R.I.C.E. Đây là phương pháp được áp dụng phổ biến bởi các bác sĩ và vận động viên, cụ thể:

Nghỉ ngơi: Tránh các động tác gây đau hoặc chịu lực nơi tổn thương.

Chườm lạnh: Chườm vùng đau bằng túi chườm lạnh chuyên dụng hoặc chai nước lạnh không quá 15 phút, có thể lặp lại sau mỗi 3 - 5 tiếng. Nếu phải dùng nước đá, bọc nước đá trong khăn để tránh gây phỏng lạnh.

Băng ép: Dùng các băng nẹp thông dụng trên thị trường hoặc tốt nhất nên được thực hiện bởi người có kỹ năng băng bó, sơ cứu.

Kê cao: Kê cao phần chi bị thương cũng có tác dụng trong việc giảm sưng, đau và viêm do tăng hồi lưu máu tĩnh mạch. Ví dụ khi kê cao chi dưới cần đảm bảo độ cao cao hơn phần chậu hông.

Đồng thời bệnh nhân cần được sớm thăm khám bởi bác sĩ chuyên về cơ xương khớp để đánh giá độ nặng của chấn thương và có xử trí phù hợp.

Đối với chấn thương gãy xương thì cần lập tức nẹp cố định ổ gãy bởi người có kỹ năng, mau chóng di chuyển nạn nhân đến bệnh viện. Chú ý giữ yên chi bị gãy trong lúc di chuyển, gãy xương vùng thân dưới tốt nhất nên đợi xe cấp cứu chuyên dụng.

Các chấn thương quá tải mạn tính cần được kiểm tra bởi chuyên gia và thực hiện các cận lâm sàng chuyên sâu như CTscan, MRI, đo điện cơ kim, xét nghiệm….

Sau khi thăm khám và đánh giá, bác sĩ sẽ đưa ra các biện pháp cần thiết để điều trị chấn thương. Các biện pháp có thể được áp dụng gồm: Cố định vết thương bằng nẹp hoặc bó bột; Giảm đau đường uống hoặc tiêm; Vật lý trị liệu; Phẫu thuật…

BS Nguyễn Văn Dũng