'Chặn đứng' tình trạng mua bán giấy phép hợp pháp để lách luật kinh doanh đa cấp

Mua giấy phép bán hàng đa cấp hợp pháp để “lách luật”

Bán hàng đa cấp vốn là một mô hình kinh doanh hợp pháp nếu được thực hiện minh bạch và đúng luật. Tuy nhiên, thời gian qua, xuất hiện tình trạng các doanh nghiệp có dấu hiệu kinh doanh bất chính tìm cách lách luật bằng cách mua lại giấy phép của các công ty bán hàng đa cấp hợp pháp để hoạt động. Hành vi này không chỉ tiềm ẩn rủi ro lớn cho xã hội mà còn đặt ra thách thức đối với cơ quan quản lý trong việc ngăn chặn các hình thức lừa đảo tinh vi.

Mặc dù số lượng doanh nghiệp trong ngành này giảm, nhưng vẫn có nhiều doanh nghiệp có nhu cầu gia nhập thị trường. Chỉ tính riêng trong 2 năm gần đây nhất 2023 - 2024 đã có 10 doanh nghiệp nộp hồ sơ đề nghị cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp đến Bộ Công Thương. Tuy nhiên, không có doanh nghiệp nào đáp ứng đầy đủ các điều kiện theo quy định của pháp luật. Trong khi đó, từ năm 2017 đến nay, Bộ Công Thương chỉ cấp mới giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp cho 4 doanh nghiệp.

Chính vì thế, gần đây đã xuất hiện tình trạng đáng lo ngại là một số cá nhân và tổ chức có ý định kinh doanh đa cấp bất chính đã chọn cách mua lại doanh nghiệp đang sở hữu giấy phép hợp pháp.

Sau khi mua lại, các doanh nghiệp này chỉ cần thực hiện thủ tục thay đổi chủ sở hữu tại cơ quan đăng ký kinh doanh, sau đó tiến hành đăng ký sửa đổi, bổ sung giấy phép hoạt động để cập nhật thông tin. Về hình thức, mọi thủ tục đều tuân thủ quy định pháp luật, khiến cơ quan chức năng khó có thể phát hiện ra dấu hiệu bất thường ngay từ đầu.

Hiện Bộ Công Thương đang lấy ý kiến các bộ, ngành, địa phương về việc xây dựng Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 40/2018/NĐ-CP về quản lý hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp, với nhiều điểm mới để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động bán hàng đa cấp tại Việt Nam.

Theo báo cáo của Bộ Công Thương, Việt Nam hiện có hơn 732.000 người tham gia bán hàng đa cấp, trung bình mỗi doanh nghiệp có khoảng 36.000 thành viên. Một số công ty lớn sở hữu hơn 250.000 người tham gia. Nếu những công ty này rơi vào tay các chủ sở hữu mới với ý đồ trục lợi, hậu quả để lại có thể vô cùng nghiêm trọng.

Công tác gíam sát các giao dịch mua bán doanh nghiệp còn khó khăn

Trước thực trạng này, Bộ Công Thương đã và đang nỗ lực tìm giải pháp ngăn chặn. Tuy nhiên, theo đại diện Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia, việc theo dõi và kiểm soát các giao dịch mua bán doanh nghiệp vẫn đối mặt với không ít khó khăn.

Ủy ban đã triển khai nhiều biện pháp kỹ thuật để giám sát, nhưng do quy định pháp lý hiện hành không bắt buộc thẩm tra kỹ lưỡng về chủ sở hữu mới, một số cá nhân có tiền sử bất minh vẫn có thể đứng tên sở hữu các doanh nghiệp bán hàng đa cấp hợp pháp.

Các chuyên gia và nhà quản lý nhận định rằng cần áp dụng những biện pháp quyết liệt hơn để chặn đứng hành vi lợi dụng lỗ hổng pháp luật. Cụ thể, cần siết chặt các điều kiện chuyển nhượng doanh nghiệp đa cấp, đồng thời bổ sung quy định bắt buộc kiểm tra lý lịch và khả năng tài chính của chủ sở hữu mới trước khi phê duyệt thay đổi thông tin đăng ký.

Ngoài ra, việc công khai danh sách các doanh nghiệp thực hiện chuyển nhượng cũng được xem là cần thiết. Minh bạch hóa thông tin về các thương vụ mua bán doanh nghiệp đa cấp sẽ giúp người tiêu dùng và nhà đầu tư có thêm dữ liệu để đánh giá mức độ rủi ro.

Tăng cường thanh tra, xử lý vi phạm về cạnh tranh, bảo vệ người tiêu dùng

Mới đây, Văn phòng Bộ Công Thương đã ban hành Văn bản số 592/BCT-VP gửi các đơn vị trực thuộc Bộ cùng Sở Công Thương các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, truyền đạt chỉ đạo của Bộ trưởng về việc tăng cường quản lý cạnh tranh, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và hoạt động kinh doanh đa cấp.

Văn bản yêu cầu Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia khẩn trương rà soát và đề xuất hoàn thiện các quy định pháp luật liên quan đến quản lý cạnh tranh, bảo vệ người tiêu dùng và kinh doanh đa cấp. Đồng thời, đơn vị này cần tập trung xác minh các dấu hiệu vi phạm pháp luật cạnh tranh, tiến hành điều tra và xử lý các vụ việc theo đúng quy định, nhằm đảm bảo môi trường cạnh tranh công bằng cho nền kinh tế và các doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, Bộ Công Thương nhấn mạnh việc tăng cường thanh tra, kiểm tra và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm trong lĩnh vực cạnh tranh, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và hoạt động bán hàng đa cấp. Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia cũng được giao nhiệm vụ rà soát, cắt giảm thủ tục hành chính và quy định kinh doanh liên quan đến bán hàng đa cấp, giúp tiết kiệm nguồn lực cho doanh nghiệp cũng như cơ quan quản lý. Đồng thời, đơn vị này cần phối hợp chặt chẽ với cơ quan công an và cảnh sát để đấu tranh, phòng chống tội phạm trong các lĩnh vực trên.

Tổng cục Quản lý thị trường và Vụ Thị trường trong nước được Bộ trưởng yêu cầu phối hợp tích cực với các đơn vị chức năng để thanh tra, kiểm tra và xử lý các hành vi cạnh tranh không lành mạnh, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng. Đặc biệt, cần chủ động kiểm tra hoạt động của các tổ chức, cá nhân kinh doanh đa cấp trên địa bàn và xử lý nghiêm các vi phạm.

Vụ Pháp chế được giao phối hợp với Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia để nghiên cứu, đề xuất sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp luật về quản lý cạnh tranh, bảo vệ người tiêu dùng và kinh doanh đa cấp. Trong khi đó, Văn phòng Bộ sẽ chủ trì, phối hợp với Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia để tuyên truyền, phổ biến pháp luật trên Cổng thông tin điện tử của Bộ, đồng thời cung cấp thông tin cho các cơ quan báo chí về các vấn đề liên quan.

Đối với Sở Công Thương các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, Bộ Công Thương yêu cầu rà soát, đề xuất hoàn thiện pháp luật nhằm nâng cao hiệu quả quản lý trong các lĩnh vực này. Các Sở cần tham mưu cho Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố triển khai hiệu quả công tác quản lý nhà nước theo phân cấp và thẩm quyền, đồng thời tăng cường thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm theo quy định pháp luật.

Lê Minh