Cầu Ghềnh soi bóng trăm năm

Những ngày đầu năm mới, chạy dọc TP Biên Hòa (Đồng Nai) mới cảm nhận được sự sâu lắng của thành phố công nghiệp thảnh thơi những ngày đầu xuân.

Cầu Ghềnh ngày xưa với công năng và kiến trúc đặc sắc của nó đã trở thành một trong những biểu tượng lịch sử, nét thân thuộc của TP Biên Hòa

Thành phố vốn ồn ào, tất bật, náo nhiệt với những màu áo xanh của các anh chị công nhân luôn hối hả, tất bất để kịp giờ làm, những buổi chiều huyên náo khi tan ca. Thế mà giờ đây, khi mai khoe sắc, hoa cúc vàng rực hai bên đường, chợt thấy thành phố có những khoảng lặng lúc xuân sang.

Chúng tôi rủ nhau ngồi nhâm nhi ly cà phê ở quán ven sông, ngắm dòng chảy lững lờ trôi của dòng sông Phố hiền hòa, ngắm nhìn cầu Ghềnh soi bóng trăm năm. Ông chủ quán, một người đàn ông trung niên, thân thiện, rót thêm cho chúng tôi nước trà. Chúng tôi bắt chuyện, hỏi thăm về cuộc sống, công việc và cả những kỷ niệm với cầu Ghềnh.

Ông chủ quán nhìn phía cầu Ghềnh ánh mắt xa xăm. Trong ký ức của người dân Biên Hòa gắn bó với mảnh đất này gần đời người là khi đứng ở hai đầu cầu để đợi cho xe lửa chạy qua đã trở thành kỷ niệm đẹp. Tàu hỏa chạy rất đúng giờ, có chuông báo từ ga hai bên cầu để đón tàu qua cầu. Hai bên đầu cầu cũng có người trực gác chắn. Hàng ngày xe qua lại tấp nập để qua cù lao Phố.

Cầu được thiết kế bởi kiến trúc sư nổi tiếng Gustave Eiffel người Pháp, cũng chính là người đã thiết kế tháp Eiffel nổi tiếng tại thủ đô Paris hiện nay

Qua một số tư liệu về cầu Ghềnh tại thư viện tỉnh Đồng Nai, đây là một cây cầu do hãng Eiffel (Pháp) thiết kế, dàn thép được thiết kế độc bản cho cầu Ghềnh được đặt hàng chế tạo từ Pháp chở sang cây cầu với hệ thống được nâng đỡ bởi ba trụ xây bằng đá rất lớn băng qua một khoảng sông rộng, có hai thanh đứng thấp ở đầu dầm, khác hẳn các kiểu dàn vòm ở nơi khác có đầu vuốt nhọn.

Những nhịp cầu được làm hình vòng cung, với 4 nhịp, dài 238m, chiều rộng 4,2m, mỗi dàn có các song đứng chia thành 10 ô đều nhau. Mỗi ô lại có 2 thanh bắt chéo hình chữ X.

Cầu Ghềnh chính thức hoạt động vào tháng 1 năm 1904 để phục vụ giao thông đường bộ và đường sắt. Thời điểm cầu Ghềnh ra đời mang ý nghĩa to lớn, không chỉ nối thông tuyến đường sắt Sài Gòn - Nha Trang mà còn giúp cho Cù Lao Phố (phường Hiệp Hòa ngày nay) có thể dễ dàng thông thương với Sài Gòn và Biên Hòa nhiều hơn. Một cây cầu thiết kế hết sức đặc biệt dành đi chung cho cả đường bộ và đường sắt với 2 phần bên hông dành cho xe 2 bánh, ở giữa dành cho xe lửa và xe ô tô.

Cầu Ghềnh mới được xây dựng, đưa vào sử dụng sau khi xảy ra sự cố

Một phần nhịp cầu Ghềnh cũ còn sót lại, đang phơi mưa phơi nắng gần bờ sông Đồng Nai

Kiến trúc cổ kính, vững chãi trường tồn từ quá khứ đến hiện tại. Hình ảnh bình dị của cây cầu đã tạo nên nét văn hóa rất riêng của đất và người Biên Hòa. Công trình cầu Ghềnh có vai trò quan trọng trong quá trình lịch sử lúc bấy giờ. Sau hơn 100 năm tồn tại, cầu Ghềnh không chỉ có giá trị về mặt lịch sử mà từ lâu đã trở thành biểu tượng đẹp của TP Biên Hòa. Chiếc cầu góp phần tạo nên một cảnh sắc thiên nhiên sông nước hài hòa trên dòng sông Đồng Nai thơ mộng.

Nhưng một sự cố xảy ra năm 2016 khi sà lan đâm sập cầu Ghềnh khiến giao thông bị tê liệt. Trong đó, chính quyền thành phố đã chủ trương phục dựng lại cây cầu cũ theo nguyện vọng của người dân bởi nó đã mang một phần ký ức, là nhịp cầu nối giữa quá khứ và hiện tại vùng đất Biên Hòa xưa, Đồng Nai nay.

Tuy nhiên, vì một số lý do khách quan nên cây cầu không thể khôi phục theo nguyên trạng ban đầu. Cầu Ghềnh mới đi vào hoạt động, còn với tên gọi khác là Cầu Đồng Nai lớn. Cầu có kết cấu 3 nhịp (thay vì 4 nhịp như cầu cũ) với chiều dài mỗi nhịp 75m, cao 13m và được làm từ 260 tấn thép nhập khẩu, độ cao của cầu được nâng cao để tàu thuyền dễ qua lại, có một hành lang rộng 2,4m dành cho người đi bộ, xe đạp, xe máy đi lại theo hai chiều.

Cầu Ghềnh - biểu tượng của ký ức, niềm tự hào và tình yêu dành cho quê hương của những con người nơi đây, hôm nay và mai sau vẫn tiếp tục là chứng nhân lặng lẽ, nối liền quá khứ với hiện tại, làm giàu thêm nét đẹp văn hóa của vùng đất Biên Hòa và trở thành một phần không thể thiếu trong trái tim mỗi người dân Biên Hòa.

Minh Nguyên