Cần làm rõ những vấn đề pháp lý khi thí điểm Viện kiểm sát nhân dân khởi kiện vụ án dân sự

Phiên thảo luận sáng 29/5

Tham gia đóng góp ý kiến đối với dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về việc thí điểm Viện kiểm sát nhân dân khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công, đại biểu Phan Thị Mỹ Dung - Giám đốc Sở Tư pháp tỉnh Long An, thống nhất sự cần thiết ban hành nghị quyết nhằm kịp thời thể chế hóa Nghị quyết số 27-NQ/TW, ngày 09/11/2022 Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới; Kết luận số 122-KL/TW, ngày 22/01/2025 của Bộ Chính trị và đáp ứng yêu cầu thực tiễn.

Tuy nhiên, đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo cần nghiên cứu, bổ sung làm rõ những vấn đề pháp lý khi thí điểm Viện kiểm sát nhân dân khởi kiện vụ án dân sự để bảo vệ quyền dân sự của các chủ thể là nhóm dễ bị tổn thương hoặc bảo vệ lợi ích công.

Cụ thể, về trách nhiệm tài chính trong việc bảo vệ quyền lợi công, đại biểu Mỹ Dung cho rằng dự thảo nghị quyết chưa quy định rõ Viện kiểm sát có phải nộp tiền bảo đảm khi yêu cầu Tòa án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời như phong tỏa tài sản, cấm chuyển dịch tài sản,…

Đại biểu Phan Thị Mỹ Dung - Giám đốc Sở Tư pháp tỉnh Long An phát biểu tại phiên họp

Đại biểu dẫn chiếu quy định tại khoảng 3, Điều 7 quy định Viện Kiểm sát có quyền yêu cầu Tòa án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời để bảo vệ quyền, tài sản, bảo đảm thu thập chứng cứ, bảo vệ chứng cứ, bảo đảm cho việc giải quyết vụ án hoặc việc thi hành án. Và theo quy định tại Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 từ Điều 111 đến Điều 114 cũng quy định đương sự có quyền yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời như phong tỏa tài sản, cấm chuyển dịch tài sản; Điều 136 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 quy định: Người yêu cầu Tòa án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm phải nộp một khoản tiền bảo đảm; Nghị quyết 02/2022/NQ-HĐTP của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao quy định: Tiền bảo đảm nhằm bù đắp thiệt hại có thể gây ra cho người bị áp dụng nếu sau này yêu cầu áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm bị xác định là không đúng.

Mặt khác, nếu quy định Viện Kiểm sát khởi kiện và không phải nộp tiền bảo đảm thì khi đó: Người bị áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm như bị phong tỏa tài sản, cấm chuyển dịch,… có thể bị thiệt hại nghiêm trọng. Khi yêu cầu khởi kiện của Viện Kiểm sát bị bác, người bị ảnh hưởng không có cơ chế bồi thường thiệt hại, dẫn đến vi phạm nguyên tắc công bằng tố tụng, quyền lợi giữa các bên và có thể sẽ gây khiếu kiện, phản ứng trong thực tế, vì chúng ta không thể khẳng định bất kỳ vụ án, vụ việc do Viện Kiểm sát khởi kiện đều thắng kiện.

Trong trường hợp quy định Viện Kiểm sát khởi kiện và phải nộp tiền bảo đảm thì số tiền này lấy từ nguồn nào, nếu có thiệt hại xảy ra khi áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời không đúng, thì tiền bảo đảm này được lấy để bù đắp thiệt hại đã gây ra cho người bị áp dụng. Do đó cần phải được quy định rõ để xác định cụ thể trách nhiệm hoàn trả lại số tiền đã ứng này.

Bên cạnh đó, khi Viện Kiểm sát yêu cầu Tòa án áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời thì Tòa án có quyền từ chối hay không, vì theo quy định tại Điều 137 Bộ luật Tố tụng dân sự thì Tòa án có quyền từ chối áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời nếu xét thấy không có căn cứ hoặc việc áp dụng là không cần thiết. Dự thảo luật chưa làm rõ vai trò của Viện Kiểm sát khởi kiện nên Tòa án có quyền từ chối yêu cầu này của Viện Kiểm sát không. Hệ quả pháp lý nào được đặt ra nếu Tòa án từ chối yêu cầu của Viện Kiểm sát.

Ngoài ra, đại biểu Mỹ Dung cho rằng, dự thảo Nghị quyết chỉ mới quy định Viện Kiểm sát được quyền khởi kiện và tham gia phiên tòa với vai trò người khởi kiện mà chưa đề cập đến trách nhiệm của Viện Kiểm sát sau khi bản án có hiệu lực, đặc biệt trong giai đoạn thi hành án. Viện kiểm sát có tiếp tục theo đuổi đến giai đoạn thi hành án hay không, nếu có thì với tư cách, vai trò pháp lý nào đề nghị cơ quan soạn thảo làm rõ để tránh tình trạng bản án vô hiệu trên thực tế./.

Kiến Quốc