Cân bằng nội khối, duy trì hòa bình, thúc đẩy hợp tác - ASEAN tìm lời giải cho tương lai khu vực

Các đại biểu tham dự Phiên toàn thể thứ 2 trong khuôn khổ Diễn đàn Tương lai ASEAN năm 2025. (Ảnh: SƠN TÙNG)

Cân bằng lại vai trò và hoạt động của ASEAN

Chiều 25/2, tại Thủ đô Hà Nội, Phiên toàn thể thứ 2 của Diễn đàn Tương lai ASEAN năm 2025 đã diễn ra với chủ đề “Củng cố các nguyên tắc nền tảng của ASEAN nhằm ứng phó với các thách thức trong tương lai”.

Phiên họp đã rà soát, đánh giá những nguyên tắc nền tảng của ASEAN trong bối cảnh địa chính trị mới. Trong đó, các chuyên gia, diễn giả đã nhấn mạnh Tầm nhìn ASEAN về Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, cũng như nhận thức về cả cơ hội và thách thức của những biến động địa chính trị trong khu vực, qua đó nêu bật tầm quan trọng của việc thúc đẩy các cơ chế do ASEAN dẫn dắt.

Bên cạnh đó, phiên họp cũng thảo luận về những nguyên tắc và cơ chế hoạt động đã tạo nên thành công của ASEAN, đồng thời chỉ ra những lĩnh vực cần điều chỉnh để thích ứng với thực tế địa chính trị mới.

Mục tiêu là đưa ra những đề xuất mới nhằm thúc đẩy sự phát triển của ASEAN từ cải cách thể chế đến tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực mới; tìm ra những giải pháp đột phá giúp ASEAN vừa duy trì đoàn kết, tăng cường sức chống chịu, vừa gìn giữ những giá trị cốt lõi và bản sắc được định hình suốt nhiều thập kỷ qua.

Đại sứ Bilahari Kausikan, Đại sứ lưu động, Bộ Ngoại giao Singapore phát biểu. (Ảnh: SƠN TÙNG)

Phát biểu tại phiên họp, Đại sứ Bilahari Kausikan, Đại sứ lưu động, Bộ Ngoại giao Singapore chỉ rõ, ASEAN có 2 trách nhiệm cơ bản, bao gồm quản lý quan hệ giữa các thành viên và quản lý quan hệ của ASEAN với các đối tác bên ngoài.

Tuy nhiên, ông Kausikan cũng cho rằng, vai trò trung tâm của ASEAN đang bị đặt dấu hỏi do những thách thức mới nảy sinh, như sự gia tăng căng thẳng chính trị, các mối đe dọa an ninh phi truyền thống và sự bất ổn khó lường.

“Chúng ta hiện đang tiếp tục chứng kiến một thời thời điểm bất định, khó lường và trước những vấn đề đó, ASEAN cần phát huy vai trò trung tâm của mình. Theo đó, việc quản lý quan hệ nội khối chính là điều rất quan trọng trong bối cảnh hiện nay”, Đại sứ Kausikan nhấn mạnh.

Các đại biểu tham dự Phiên toàn thể thứ 2 trong khuôn khổ Diễn đàn Tương lai ASEAN năm 2025. (Ảnh: SƠN TÙNG)

Ông Kausikan cho rằng, cần cân bằng lại vai trò và hoạt động của ASEAN, tập trung vào việc nâng cao hiệu quả của các cơ chế và quy trình hiện có, đặc biệt là các quy định trong Hiến chương ASEAN để làm tốt hơn nữa trong thời gian tới.

Đồng quan điểm, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao và Hợp tác quốc tế Campuchia Prak Sokhonn cho rằng, ASEAN đang đối mặt với bối cảnh thế giới có nhiều biến động, bất ổn và khó lường với sự gia tăng căng thẳng về địa chính trị cũng như các mối đe dọa an ninh phi truyền thống, bao gồm những rủi ro xuất phát từ các dạng công nghệ mới.

“Những vấn đề này song song với các thách thức trong khu vực đặt ra cho chúng ta yêu cầu phải duy trì được sức mạnh cũng như sự gắn kết nội khối”, ông Prak Sokhonn nhấn mạnh.

Duy trì hòa bình, ổn định phải là ưu tiên cao nhất

Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao và Hợp tác quốc tế Campuchia Prak Sokhonn phát biểu. (Ảnh: SƠN TÙNG)

Theo Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao và Hợp tác quốc tế Campuchia, trong hơn 5 thập kỷ vừa qua, ASEAN đã luôn đóng vai trò là một “ngọn hải đăng” của hòa bình, thịnh vượng và phát triển. Trước những khó khăn, thử thách, ASEAN vẫn hồi phục mạnh mẽ và duy trì vai trò là một trong những tổ chức khu vực thành công nhất, dựa trên nguyên tắc đồng thuận, gắn kết, tôn trọng lẫn nhau và bình đẳng, trách nhiệm cao.

Ông Prak Sokhonn nêu rõ, ASEAN luôn ưu tiên những cơ chế hợp tác thực tiễn, mang lại lợi ích cho tất cả các bên liên quan và luôn cố gắng hết mình để có thể giải quyết các khác biệt thông qua các biện pháp hòa bình. Đây luôn là phương thức ASEAN để giúp hiệp hội duy trì sự gắn kết của mình.

“Những chia rẽ về chính trị, các vấn đề về nhân đạo, biến đổi khí hậu hay xung đột vũ trang… đều là các thách thức và đang gây đau thương, mất mát trên nhiều khu vực, bao gồm cả ASEAN. Vì vậy, việc duy trì, gìn giữ hòa bình và ổn định vốn đã rất khó để đạt được cần phải là ưu tiên cao nhất của chúng ta”, ông Prak Sokhonn khẳng định.

Theo đó, cần nỗ lực giải quyết tranh chấp, bao gồm tranh chấp lãnh thổ dựa trên đối thoại và biện pháp hòa bình, đề cao tầm quan trọng của việc tuân thủ Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế.

Đại sứ Phạm Quang Vinh, nguyên Thứ trưởng Ngoại giao, nguyên Trưởng SOM ASEAN Việt Nam phát biểu. (Ảnh: SƠN TÙNG)

Đưa ra góc nhìn về hợp tác ASEAN, Đại sứ Phạm Quang Vinh, nguyên Thứ trưởng Ngoại giao, nguyên Trưởng SOM ASEAN Việt Nam cho rằng, đã có nhiều trao đổi và quyết định được đưa ra liên quan vấn đề này, song hành động của ASEAN thời gian qua vẫn chưa đem lại kết quả thực chất mà vẫn có thiên hướng mang tính kêu gọi.

Do đó, Đại sứ Phạm Quang Vinh cho rằng, nên tái khởi động lại hợp tác của ASEAN theo hướng chủ động hơn nữa, đối thoại nhiều hơn, thẳng thắn và tin cậy hơn.

Theo nguyên Thứ trưởng Ngoại giao, vai trò trung tâm của ASEAN đã được các quốc gia đối tác công nhận. Bởi vậy, cần đối thoại nhiều hơn với các đối tác dựa trên các cơ sở nền tảng của ASEAN, từ đó mở rộng các chương trình nghị sự liên quan các vấn đề cốt lõi đối với cả ASEAN và đối tác.

“Chúng ta cần thúc đẩy đối thoại với các đối tác bên ngoài, có thể hợp tác nhiều hơn về các lĩnh vực ứng phó biến đổi khí hậu, cạnh tranh địa chính trị, thúc đẩy khoa học công nghệ, phát triển xanh…, vốn đều là những vấn đề rất cần thiết và quan trọng đối với khu vực, bên cạnh việc đa dạng hóa mối quan hệ của ASEAN”, Đại sứ Phạm Quang Vinh kiến nghị.

Đây cũng là chia sẻ chung của nhiều chuyên gia, diễn giả tại diễn đàn khi đề cập đến hướng đi trong tương lai của ASEAN trong bối cảnh nhìn nhận rõ thay đổi trong thế giới hiện nay để tích cực hội nhập quốc tế.

Theo đó, các đại biểu nhất trí cho rằng, cần thiết phải thúc đẩy hợp tác sâu rộng hơn với các đối tác bên ngoài dựa trên các ưu tiên chung để gia tăng vai trò và tiếng nói của ASEAN trên trường quốc tế.

Bên cạnh đó, cần duy trì nguyên tắc đồng thuận và gắn kết, nhưng cũng cần có những cuộc thảo luận sâu sắc hơn về các vấn đề chung và cách thức giải quyết.

TRUNG HƯNG