Cải cách thủ tục phải đi vào thực chất

Doanh nghiệp tư nhân có dấu hiệu "hụt hơi"

Tại tọa đàm đối thoại chính sách "Các giải pháp đột phá tháo gỡ các điểm nghẽn phát triển khu vực kinh tế tư nhân" do trường Đại học Kinh tế Quốc dân tổ chức ngày 15/8, Phó Giám đốc Đại học Kinh tế Quốc dân Nguyễn Thành Hiếu nhận định: sau gần 40 năm đổi mới, khu vực kinh tế tư nhân đã có những bước phát triển mạnh mẽ.

Hiện kinh tế tư nhân đóng góp 43% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) và chiếm tới 57% tăng trưởng GDP năm 2024 - lớn nhất trong các thành phần kinh tế. Bình quân giai đoạn 2011 - 2024, khu vực này đạt tốc độ tăng trưởng 6,3%/năm, cao hơn mức bình quân chung toàn nền kinh tế (5,48%/năm).

Toàn cảnh tọa đàm. Ảnh: Vũ Quang

Tuy nhiên, theo GS.TS Nguyễn Thành Hiếu, so với kỳ vọng trở thành trụ cột phát triển kinh tế quốc gia, kinh tế tư nhân vẫn còn nhiều bất cập. Đây là khu vực có hiệu quả kinh doanh, trình độ khoa học công nghệ, năng suất lao động và thu nhập người lao động thấp nhất trong các thành phần kinh tế. Đồng thời, khu vực này đang có dấu hiệu “hụt hơi” trong quá trình phát triển.

GS.TS. Ngô Thắng Lợi, trường Đại học Kinh tế Quốc dân, cho biết, tốc độ tăng trưởng về số lượng doanh nghiệp, doanh thu, vốn đầu tư và lao động giai đoạn từ năm 2016 đến nay có xu hướng chậm hơn so với giai đoạn 2011 - 2015, thậm chí thấp hơn cả khu vực doanh nghiệp FDI. Đáng chú ý, hiện tượng doanh nghiệp không muốn mở rộng quy mô, thậm chí có xu hướng “mini hóa” ngày càng phổ biến.

Theo ông Trần Văn Thế, Chủ tịch HĐQT Công ty Đầu tư và Phát triển Indel, về nội tại, phần lớn doanh nghiệp tư nhân có quy mô nhỏ, vốn mỏng, lao động ít, khó tiếp cận tín dụng. Trình độ quản trị và năng lực công nghệ còn thấp; tỷ lệ ứng dụng công nghệ cao mới đạt khoảng 2%; chi phí dành cho đổi mới sáng tạo chiếm tỷ lệ rất nhỏ trong doanh thu.

Bên cạnh đó, mối liên kết giữa doanh nghiệp trong nước và khu vực FDI vẫn lỏng lẻo, hạn chế khả năng tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Nguồn nhân lực chất lượng cao còn thiếu, đội ngũ quản lý chưa chuyên nghiệp; văn hóa kinh doanh và ý thức pháp lý của một bộ phận doanh nghiệp chưa thực sự vững vàng.

Về yếu tố bên ngoài, môi trường kinh doanh vẫn tồn tại nhiều rào cản: thể chế, chính sách chưa hoàn thiện và thiếu ổn định; thủ tục hành chính còn rườm rà; việc thực thi chính sách thiếu đồng bộ.

Tạo điều kiện để tư nhân tham gia sâu hơn các dự án đầu tư công

Để tháo gỡ các "điểm nghẽn" trên, GS.TS. Ngô Thắng Lợi đề xuất hai nhóm giải pháp trọng tâm. Thứ nhất, hoàn thiện mô hình phát triển bao trùm, bảo đảm sự bình đẳng giữa các loại hình doanh nghiệp trong tiếp cận cơ hội và phân phối kết quả kinh doanh. Chính sách cần được thiết kế phù hợp cho từng nhóm đối tượng - từ doanh nghiệp quy mô lớn, vừa, nhỏ đến hộ kinh doanh, nhằm khuyến khích phát triển và mở rộng quy mô.

Toàn cảnh tọa đàm. Ảnh: Vũ Quang

Thứ hai, thúc đẩy liên kết cả trong nước và quốc tế thông qua việc hoàn thiện mô hình hiệp hội kinh doanh, trao quyền điều hành cho những doanh nhân tâm huyết để trở thành đầu mối kết nối doanh nghiệp. Ông đề nghị nhanh chóng chuyển đổi các hiệp hội mang tính địa phương lên tầm khu vực, xóa bỏ rào cản hành chính, lấy lợi ích kinh tế và sự thống nhất nội tại làm nền tảng liên kết.

Để tháo gỡ khó khăn cho khu vực kinh tế tư nhân, TS. Trần Văn Thế nhấn mạnh, cần hoàn thiện thể chế theo hướng đồng bộ, minh bạch và ổn định, đặc biệt ở các lĩnh vực đầu tư, đất đai, tín dụng và hợp tác công - tư. “Cải cách thủ tục hành chính phải đi vào thực chất, giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và chi phí tuân thủ”, Chủ tịch HĐQT Công ty Đầu tư và Phát triển Indel nêu rõ.

Ông Thế cũng cho rằng, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và chuyển đổi xanh cần trở thành trụ cột trong chiến lược phát triển của doanh nghiệp tư nhân. Khả năng tiếp cận nguồn lực, đặc biệt với doanh nghiệp nhỏ và vừa, cần được nâng cao thông qua việc tăng tỷ trọng tín dụng, hỗ trợ lãi suất cho các dự án chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo.

Về chính sách, TS. Trần Văn Thế kiến nghị Nhà nước hỗ trợ tài chính cho các sáng kiến liên kết, áp dụng ưu đãi thuế với doanh nghiệp lớn dẫn dắt vừa và nhỏ, qua đó tạo điều kiện để khu vực tư nhân tham gia sâu hơn vào các dự án đầu tư công và chuỗi cung ứng công nghiệp quốc gia.

Ngoài ra, theo GS Trần Thọ Đạt, việc xây dựng hệ thống chính sách phù hợp đối với khu vực kinh tế phi chính thức - bộ phận không thể thiếu của kinh tế tư nhân, là yêu cầu cấp thiết hiện nay. Trước hết, Nhà nước cần thừa nhận vai trò và sự tồn tại thực tiễn của khu vực này thông qua việc xây dựng khuôn khổ pháp lý rõ ràng, thống nhất. Có thể nghiên cứu ban hành Luật Kinh tế phi chính thức hoặc lồng ghép vào các luật hiện hành. Các quy định pháp luật phải bảo đảm tính khả thi, phù hợp với đặc thù sinh kế, chi phí tuân thủ thấp và không gây cản trở hoạt động sản xuất, kinh doanh quy mô nhỏ, linh hoạt. Bên cạnh đó, cần cải cách hành chính, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình chính thức hóa của khu vực này.

Vũ Quang