Cách mạng Tháng Tám - Mốc son chói lọi trong tiến trình lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam

Ngày 19/8/1945, sau cuộc mít tinh tại Quảng trường Nhà hát Lớn, quần chúng nhân dân Thủ đô đã đánh chiếm Bắc Bộ phủ, cơ quan đầu não của chính quyền tay sai Pháp ở Bắc Bộ. (Nguồn: Tư liệu TTXVN)

Hòa chung không khí nhân dân cả nước hân hoan chào mừng kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công (19/8/1945-19/8/2025) và kỷ niệm 80 năm Quốc khánh nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2/9/1945-2/9/2025), phóng viên Báo Nhân Dân đã có cuộc trò chuyện với Thượng tướng, Viện sĩ Nguyễn Huy Hiệu, nguyên Thứ trưởng Quốc phòng, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân về ý nghĩa của những mốc son chói lọi trong tiến trình lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam

Cách mạng Tháng Tám năm 1945 có ý nghĩa to lớn đối với dân tộc ta và quốc tế

Tiếp chúng tôi trong căn phòng làm việc chất đầy sách cùng các kỷ vật của cả một đời binh nghiệp, Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu bắt đầu câu chuyện xảy ra cách đây hơn 60 năm, khi đó ông còn là cậu thanh niên đang ở tuổi “bẻ gãy sừng trâu”. Ông kể, cách đây hơn 60 năm, hưởng ứng lời hiệu triệu của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ông đã viết đơn tình nguyện vào bộ đội. Năm 1965, khi mới 18 tuổi, ông đã rời xa quê hương Hải Hậu, Nam Định lên đường nhập ngũ theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc.

Thượng tướng, Viện sĩ Nguyễn Huy Hiệu, nguyên Thứ trưởng Quốc phòng, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân.

“Tôi nhớ mãi, cách đây hơn 60 năm, ngày tôi viết đơn tình nguyện nhập ngũ cũng chính là ngày Hải quân nhân dân Việt Nam đã giành được chiến công oanh liệt đầu tiên với trận đánh lịch sử đánh đuổi tàu khu trục Maddox của đế quốc Mỹ khỏi hải phận nước ta. Thắng lợi này đã truyền cảm hứng, thôi thúc tôi gia nhập quân ngũ, đánh đuổi quân xâm lược, giành lại độc lập dân tộc, thống nhất non sông đất nước như lời hiệu triệu của Chủ tịch Hồ Chí Minh ‘Không có gì quý hơn độc lập tự do, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước”, Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu chia sẻ.

Là một đảng viên, một người lính cụ Hồ, trong suốt hơn 60 năm binh nghiệp, Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu trưởng thành từ chiến sĩ, tiểu đội trưởng, trung đội trưởng, đại đội trưởng, tiểu đoàn trưởng, trung đoàn trưởng. Ông đã trực tiếp tham gia chiến đấu tại các chiến dịch lớn như Chiến dịch Mậu Thân 1968, Chiến dịch Đường 9 Nam Lào 1971, Chiến dịch mùa hè đỏ lửa 1972 và Chiến dịch Hồ Chí Minh 1975 nên ông hiểu rất rõ giá trị của cuộc đấu tranh giành độc lập cũng như những thành tựu của công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước của Việt Nam.

Nhận định về tầm vóc, ý nghĩa thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945, Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu cho rằng, thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa có ý nghĩa to lớn đối với dân tộc ta và quốc tế. Thắng lợi này là một trong những trang sử vẻ vang nhất, chói lọi nhất trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam.

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám đã đập tan ách phát-xít Nhật, lật đổ ách thống trị của thực dân Pháp hơn 80 năm, xóa bỏ chế độ phong kiến hàng nghìn năm, giành lại độc lập cho dân tộc Việt Nam. Nhân dân ta từ thân phận nô lệ đã trở thành người làm chủ đất nước, làm chủ vận mệnh của mình; đưa dân tộc Việt Nam bước sang kỷ nguyên mới - kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội.

Theo Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu, thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 không chỉ có ý nghĩa to lớn đối với dân tộc ta, mà còn là động lực cổ vũ phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc ở các nước bị chủ nghĩa đế quốc thực dân áp bức, thống trị; là tấm gương, là nguồn cổ vũ cho các quốc gia–dân tộc đang mất độc lập, tự do ở châu Á, châu Phi và Mỹ La-tinh đứng lên chống đế quốc, giành độc lập; cổ vũ mạnh mẽ phong trào cộng sản và công nhân quốc tế, góp phần to lớn vào phong trào đấu tranh vì hòa bình, tiến bộ của nhân loại. Đúng như Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Chẳng những giai cấp lao động và nhân dân Việt Nam ta có thể tự hào, mà giai cấp lao động và những dân tộc bị áp bức trên toàn thế giới cũng có thể tự hào rằng: Lần này là lần đầu tiên trong lịch sử cách mạng của các dân tộc thuộc địa, một Đảng mới 15 tuổi đã lãnh đạo cách mạng thành công, đã nắm chính quyền toàn quốc”.

Bài học kinh nghiệm của Cách mạng Tháng Tám đến nay vẫn giữ nguyên giá trị về lý luận và thực tiễn

Lệnh tổng khởi nghĩa giành chính quyền được phát đi rộng rãi trong ngày 19/8/1945. (Ảnh: Tư liệu TTXVN)

Có thể khẳng định, với những giá trị lịch sử to lớn, thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã để lại nhiều bài học kinh nghiệm quý báu đến nay vẫn giữ nguyên giá trị về lý luận và thực tiễn để Đảng ta vận dụng lãnh đạo thực hiện công cuộc đổi mới, phát triển đất nước hiện nay.

Theo Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu, nhìn lại thực tiễn 80 năm bảo vệ và xây dựng đất nước, có thể nhận thấy rõ giá trị to lớn từ những bài học kinh nghiệm của Cách mạng Tháng Tám đối với những thắng lợi của cách mạng Việt Nam.

Việc kế thừa và vận dụng, phát triển những bài học của Cách mạng Tháng Tám trong tiến trình lịch sử đã giúp Đảng và nhân dân ta giành thắng lợi trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, đế quốc Mỹ và thực hiện thành công công cuộc đổi mới do Đảng khởi xướng, lãnh đạo từ năm 1986. Đến nay, sau gần 40 năm thực hiện công cuộc đổi mới toàn diện, đất nước ta đã tạo ra được thế và lực mới, có vị thế, uy tín quốc tế ngày càng cao trong khu vực và toàn cầu.

Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu cho rằng, để tiếp tục thực hiện công cuộc đổi mới, hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước hùng cường, thịnh vượng, cần phát huy, vận dụng sáng tạo những bài học kinh nghiệm quý báu của Cách mạng tháng Tám trong công cuộc xây dựng, phát triển đất nước hiện nay.

Trước hết, tiếp tục kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Cách mạng tháng Tám đã mở ra kỷ nguyên độc lập dân tộc và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội được xác định là con đường tất yếu của cách mạng Việt Nam. Hiện nay, cần tiếp tục kiên định mục tiêu này và vận dụng sáng tạo, phù hợp. Tập trung giải quyết tốt mối quan hệ giữa xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa; giữa độc lập, tự chủ và hội nhập quốc tế. Thực hiện nguyên tắc đặt lợi quốc gia, dân tộc lên trên hết; giữ vững chế độ xã hội chủ nghĩa, tạo dựng môi trường quốc tế thuận lợi cho công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Bên cạnh đó, cần chủ động, sáng tạo nắm thời cơ, hóa giải những nguy cơ để thực hiện được mục tiêu xây dựng, phát triển đất nước giàu mạnh, hùng cường trong kỷ nguyên mới. Thời cơ là yếu tố có ý nghĩa quyết định tới thắng lợi của cách mạng. Thành công nổi bật của Đảng trong Cách mạng tháng Tám là nhận thức đúng thời cơ, kiên quyết chớp thời cơ để giành thắng lợi. Bối cảnh hiện nay, toàn cầu hóa và quá trình hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng của Việt Nam đã đem lại những thời cơ, vận hội, đồng thời cũng xuất hiện cả những nguy cơ, thách thức đối với sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước. Do đó, Đảng cần nhận diện rõ và kịp thời xây dựng những chiến lược phát triển đất nước hợp lý, tận dụng được những thời cơ, để đưa đất nước phát triển nhanh, bền vững.

Đặc biệt, bài học quan trọng là phải xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn dân trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước. Để đưa đất nước phát triển vượt bậc trong những giai đoạn tới, yêu cầu phải phát huy cao độ sức mạnh tổng hợp khối đại đoàn kết toàn dân tộc, tinh thần yêu nước, tự hào dân tộc, tự lực, tự cường, khát vọng sáng tạo và cống hiến của mọi tầng lớp nhân dân, bởi như Bác Hồ đã từng căn dặn: “Dễ trăm lần không dân cũng chịu, khó vạn lần dân liệu cũng xong”.

Nhân dân các tỉnh Nam Bộ vùng lên giành chính quyền trong những ngày Cách mạng Tháng Tám sôi sục. (Nguồn: Tư liệu TTXVN)

"Hiện nay, toàn Đảng, toàn hệ thống chính trị đang nỗ lực để hiện thực hóa khát vọng về một Việt Nam hùng cường, phát triển. Tôi tin tưởng rằng, từ thành công và những bài học của Cách mạng Tháng Tám, từ những kinh nghiệm đúc kết được sau gần 40 năm thực hiện công cuộc đổi mới, dưới sự lãnh đạo tập trung, sáng suốt của Đảng, toàn dân tộc Việt Nam sẽ đoàn kết thành một khối thống nhất, tiếp tục vững vàng vượt qua thách thức để đón bắt, tận dụng thời cơ, đưa Việt Nam bước lên những “nấc thang” phát triển mới" - Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu bày tỏ.

Thế hệ trẻ - Nhân tố tiêu biểu viết tiếp truyền thống anh hùng của dân tộc

Ngược thời gian trở về những năm tháng khi cuộc chiến tranh chống Mỹ cứu nước đang diễn ra hết sức ác liệt, Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu tâm sự: Trong hành trang của những người lính trẻ, bên cạnh lòng dũng cảm và ý chí quật cường còn mang món ăn tinh thần là những áng văn thơ nổi tiếng như “Thép đã tôi thế đấy”, “Sông Đông êm đềm”, có thơ Tố Hữu, có “Đảng cho ta sáng mắt, sáng lòng”. Tất cả những áng văn, thơ ấy chính là nhiên liệu tinh thần, tiếp thêm nghị lực để những người lính vượt qua những ngày hành quân đói rét, những trận đánh ác liệt, những giây phút đối mặt sinh tử. Chúng tôi gọi đó là 'mang theo cả một thời đại' bước vào cuộc chiến vừa là lý tưởng, vừa là văn hóa, vừa là tâm hồn của một thế hệ.

Nhớ lại những ngày đầu lên đường nhập ngũ, Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu chia sẻ: "Ngày lên đường nhập ngũ, tôi mang theo bên mình cuốn "Thép đã tôi thế đấy". Đây là món ăn tinh thần gắn bó với những người lính trẻ, luôn mang trong mình niềm tin cuộc đấu tranh chính nghĩa của quân và dân Việt Nam sẽ giành thắng lợi, sẽ giải phóng miền nam và thống nhất đất nước. Mỗi người lính chúng tôi đã chuyền tay nhau để đọc, để chép từng đoạn hay, ý nghĩa. Cuốn sách được chúng tôi giữ gìn như báu vật. Đọc đến đâu là rơi nước mắt đến đó, vì thấy mình trong từng trang sách, từng nhân vật".

Là một đảng viên, một người lính cụ Hồ, trong suốt hơn 60 năm binh nghiệp, Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu từng tham gia chiến đấu trên rất nhiều mặt trận, chứng kiến cảnh tàn khốc của chiến tranh, khát khao được hòa bình. Để có cuộc sống hòa bình, tự do ngày hôm nay là sự hy sinh của hàng ngàn, hàng vạn chiến sỹ, do đó giá trị của hòa bình là vô cùng quý giá.

Theo Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu, thế hệ trẻ đang sống trong một thời đại rất khác - thời đại của hòa bình, của công nghệ, của tri thức mới. Họ được học hành bài bản, có trình độ, có điều kiện tiếp cận thông tin đa chiều. Song điều quan trọng nhất là thế hệ trẻ hôm nay hãy biết trân trọng quá khứ, thấm nhuần đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, hiểu rõ giá trị lịch sử và ý nghĩa to lớn của hòa bình, độc lập, để từ đó nhận thức đầy đủ hơn về trách nhiệm của mình trong việc đóng góp vào sự nghiệp bảo vệ, xây dựng và phát triển đất nước.

Đoàn Việt Nam tham gia Liên hoan Thanh niên Thế giới 2024 tại Sochi, Liên bang Nga. (Ảnh: XUÂN HƯNG)

“Các bạn trẻ phải làm chủ công nghệ, làm chủ khoa học, làm chủ lĩnh vực mình đảm nhận. Khi đó, các bạn mới thực sự làm chủ được vận mệnh cá nhân, mới đủ khả năng gánh vác vận mệnh quốc gia trong tương lai. Tôi tin nếu thế hệ hôm nay giữ được lý tưởng, sống có trách nhiệm, biết vươn lên bằng năng lực thực chất, Việt Nam hoàn toàn có thể thực hiện lời Bác Hồ: sánh vai với các cường quốc năm châu, xứng đáng với cha ông và với truyền thống ngàn năm văn hiến của dân tộc”, Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu chia sẻ.

Tin tưởng vào thế hệ trẻ Việt Nam hôm nay – những người có nhiệm vụ gánh vác vận mệnh quốc gia trong tương lai, Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu khẳng định: “ Trong thời đại hiện nay, mặc dù thế hệ trẻ có thể có nhiều mối quan tâm riêng nhưng một khi Tổ quốc bị xâm lược, thì sức mạnh của khối đại đoàn kết dân tộc sẽ trỗi dậy mãnh liệt hơn bao giờ hết. Lịch sử đã chứng minh điều đó suốt hàng ngàn năm qua, không phải đến bây giờ mới có. Đó không chỉ là lòng yêu nước, mà còn là lòng tự trọng dân tộc, là sự vùng dậy mãnh liệt để bảo vệ độc lập - tự do của đất nước. Chắc chắn thế hệ trẻ sẽ là những nhân tố tiêu biểu viết tiếp truyền thống anh hùng của dân tộc”.

Khánh Lan