Các hãng xe châu Âu tăng tốc chiến lược 'thiết kế tại Trung Quốc'

Một mẫu xe mới của Volkswagen được phát triển tại cơ sở Trung Quốc. Ảnh: Volkswagen

Trong bối cảnh thị trường xe điện Trung Quốc cạnh tranh ngày càng khốc liệt, nhiều hãng xe nước ngoài đang đẩy mạnh chiến lược “thiết kế tại Trung Quốc” nhằm rút ngắn thời gian phát triển, giảm chi phí và đáp ứng nhu cầu bản địa hóa ngày càng lớn.

Volkswagen là trường hợp mới nhất, khi cho phép chi nhánh Trung Quốc tự thiết kế và kiểm định các mẫu xe mới mà không cần thông qua phê duyệt từ trụ sở chính, kỳ vọng việc này có thể rút ngắn thời gian và chi phí phát triển, giúp hãng phản ứng nhanh hơn trước nhu cầu của thị trường bản địa.

Để làm việc này, Volkswagen thành lập Công ty Công nghệ Tập đoàn Volkswagen Trung Quốc (VCTC). Đây là đơn vị lần đầu tiên trong lịch sử Volkswagen được phép phát triển và kiểm định các nền tảng xe mới "ngay từ giai đoạn rất sớm bên ngoài nước Đức”.

“Điều này khiến chúng tôi nhanh hơn và hiệu quả hơn rất nhiều, bởi không còn phải phối hợp từng chi tiết một xuyên lục địa và múi giờ. Chúng tôi có thể chạy song song các quy trình kiểm định phần mềm, phần cứng và toàn bộ xe, rút ngắn vòng ra quyết định và đưa các đổi mới vào thực tế nhanh hơn nhiều" - Giám đốc Công nghệ Thomas Ulbrich của Volkswagen Trung Quốc đồng thời là Giám đốc điều hành VCTC cho biết.

Tuy thống trị trên thị trường ô tô Trung Quốc kể từ khi thành lập liên doanh tại Thượng Hải năm 1984, Volkswagen bị BYD vượt mặt vào năm 2023, trong bối cảnh các mẫu xe chạy xăng của hãng ngày càng mất sức hút đối với người tiêu dùng bản địa.

Ngoài Volkswagen, BMW hiện cũng có trung tâm R&D lớn tại Thượng Hải và Bắc Kinh, nhưng chủ yếu thiết kế và tùy chỉnh các biến thể dành riêng cho thị trường Trung Quốc - như các mẫu trục cơ sở kéo dài L. Mercedes-Benz có trung tâm R&D tại Bắc Kinh, tập trung phát triển phần mềm, hệ thống kết nối và các phiên bản nội địa hóa, đồng thời cũng tinh chỉnh thiết kế xe tương tự BMW. Volvo duy trì đội ngũ thiết kế và phát triển tại Thượng Hải, với nhiều mẫu như XC và xe điện được phát triển chung giữa đội ngũ Thụy Điển và Trung Quốc.

Làn sóng mới phản ánh một thực tế rõ ràng về việc các hãng nước ngoài buộc phải trao thêm quyền tự chủ cho bộ phận phát triển sản phẩm để tránh bị bỏ lại phía sau. Có thể tối ưu hóa chi phí, tăng tốc quy trình và hiểu sâu hơn gu tiêu dùng địa phương là lợi thế lớn của chiến lược "thiết kế tại Trung Quốc".

Đáng chú ý, trong bối cảnh cạnh tranh thương mại và công nghệ ngày càng gay gắt, một mẫu xe được thiết kế dựa trên điều kiện chuỗi cung ứng và nguyên liệu nội địa Trung Quốc có thể "né" các rào cản thuế quan, kiểm định bổ sung hoặc quy định an ninh.

Mẫu xe điện giá rẻ Volvo EX30 được thiết kế và sản xuất tại Trung Quốc. Ảnh: Volvo Cars

Tuy nhiên, xu hướng này cũng đặt ra nhiều rủi ro tiềm ẩn. Trước hết, trao quyền quá lớn cho các trung tâm phát triển bên ngoài trụ sở chính, các tập đoàn có thể phải đối mặt nguy cơ thiếu nhất quán về tiêu chuẩn kỹ thuật, chất lượng hoặc triết lý thiết kế vốn là nền tảng thương hiệu. Việc tách rời quy trình kiểm định, đặc biệt là ở các giai đoạn nền tảng, có thể làm tăng nguy cơ sai lệch về an toàn hoặc chất lượng sản phẩm nếu không duy trì hệ thống giám sát đủ mạnh. Việc phân quyền quá rộng cũng có thể tạo ra thách thức trong giữ gìn bản sắc kỹ thuật và độ tin cậy.

Việc xuất khẩu xe thiết kế tại Trung Quốc cũng có nhiều điều phải cân nhắc, chủ yếu do những mẫu xe được thiết kế bởi đội ngũ Trung Quốc thường ưu tiên đáp ứng nhu cầu nội địa - từ thói quen sử dụng, điều kiện đường sá, đến mức độ chấp nhận chi phí. Khi xuất khẩu, các tiêu chuẩn khắt khe hơn về khí thải, va chạm, hoặc quy định về phần mềm có thể khiến hãng phải điều chỉnh sâu thiết kế. Điều này làm tăng chi phí, làm chậm tiến độ hoặc thậm chí buộc hãng từ bỏ một số thị trường.

Thứ hai là sự phân mảnh trong triết lý thiết kế và nhận diện thương hiệu. Một mẫu xe được phát triển chủ yếu cho thị trường Trung Quốc có thể rất hấp dẫn tại đây nhưng lại không phù hợp khách hàng tại châu Âu hay Mỹ, những nơi vốn đã quen với phong cách thiết kế, cảm giác lái và triết lý kỹ thuật đặc trưng của hãng trong hàng chục năm. Các thiết kế “Made in China” không giữ được tinh thần cốt lõi của thương hiệu mẹ, sẽ khiến hãng mất đi sự đồng nhất toàn cầu và làm yếu đi hình ảnh thương hiệu vốn được xây dựng lâu dài.

Rủi ro thứ ba liên quan đến hạ tầng phần mềm và an ninh mạng. Khi Volkswagen cho phép kiểm định phần mềm hoàn toàn tại VCTC, đồng nghĩa với việc nhiều lớp kiểm tra truyền thống tại Đức sẽ không còn hiện diện trong từng khâu phát triển. Khi xuất khẩu, đặc biệt là sang các thị trường siết chặt an ninh dữ liệu, các yêu cầu về bảo mật, mã hóa và tuân thủ pháp lý có thể tạo ra rào cản lớn nếu phần mềm không được phát triển theo chuẩn quốc tế ngay từ đầu.

Rủi ro thứ tư là phản ứng từ người tiêu dùng - vốn không ít giữ sự hoài nghi hoặc nhạy cảm với các sản phẩm được thiết kế hoặc sản xuất từ Trung Quốc. Nếu họ cảm thấy rằng những mẫu xe này không có “chất” của thương hiệu gốc, hoặc lo ngại về chất lượng và độ bền, uy tín của hãng dĩ nhiên bị ảnh hưởng.

Không ít mẫu xe phát triển tại Trung Quốc sở hữu đặc điểm phù hợp với thị hiếu tiêu dùng Việt Nam. Ảnh: HL

Rõ ràng thay đổi của thị trường xe Trung Quốc đang buộc các hãng xe toàn cầu có sự chuyển dịch. Câu hỏi còn lại là liệu sự phân quyền này có thể được kiểm soát đủ chặt chẽ để tránh những rủi ro dài hạn, hay vô tình làm xói mòn những giá trị cốt lõi vốn tạo nên danh tiếng toàn cầu của họ.

Nguyễn Thúc Hoàng Linh