Các chuyên gia tranh luận về khả năng nền kinh tế Mỹ rơi vào 'đình lạm'

Đình lạm là thuật ngữ kinh tế để chỉ giai đoạn mà nền kinh tế xảy ra tình trạng lạm phát cao và tỷ lệ thất nghiệp cao diễn ra đồng thời. Đình lạm từng xảy ra ở nền kinh tế Mỹ vào những năm 1970.

Khi các nhà kinh tế trong những tuần gần đây bắt đầu hạ mức dự báo tăng trưởng kinh tế và gia tăng mức dự báo lạm phát trước những thay đổi chính sách kinh tế mạnh mẽ dưới thời Tổng thống Trump, điều này đã làm dấy lên cuộc tranh luận về việc liệu hiện tượng đình lạm có thể xảy ra một lần nữa trong nền kinh tế Mỹ hay không.

Về lý thuyết, một nền kinh tế yếu kém với tỷ lệ thất nghiệp gia tăng sẽ khiến lạm phát giảm (thất nghiệp tăng khiến hàng hóa tồn đọng do người dân không có tiền mua. Khi cung vượt cầu kéo giá các mặt hàng giảm khiến lạm phát giảm). Nhưng giống như cú sốc giá dầu vào những năm 1970 khiến giá cả tăng cao, cú sốc thuế quan dự đoán từ các chính sách thương mại của chính quyền hiện khiến giới chuyên gia phải đoán về khả năng xảy ra đình lạm.

Chính quyền tổng thống Trump cho biết thuế quan là một phần trong những gì mà họ coi là quá trình chuyển đổi cho nền kinh tế, kết hợp với các nỗ lực khác nhằm bãi bỏ quy định đối với ngành công nghiệp và cắt giảm thuế, sẽ tạo ra cả việc làm dồi dào và lạm phát thấp hơn.

Những gợi ý về tình trạng đình lạm trong các dự báo hiện tại không tệ như những năm 1970, Nhưng hướng đi của các khía cạnh chính của nền kinh tế đã thu hút sự chú ý của các nhà kinh tế. Khi các quan chức Fed đánh giá những rủi ro mà họ thấy trước mắt trong tuần này, họ đều chỉ ra lạm phát cao hơn và tỷ lệ thất nghiệp cao hơn so với dự kiến trước đây.

Trụ sở Fed - Ảnh: Reuters

Vì vậy, nếu tác động của một loạt thuế quan là tạm thời, thì điều đó cho thấy rằng ngay khi nó liên quan đến lạm phát, thì nó cũng sẽ là tác động tạm thời.

Các nhà hoạch định chính sách của Fed tuần trước đã giữ nguyên lãi suất nhưng vẫn dự đoán sẽ có hai lần cắt giảm 0,25 điểm phần trăm lãi suất vào cuối năm. Tuy nhiên, các dự báo kinh tế mới của họ cho thấy tăng trưởng dự kiến sẽ chậm lại, tỷ lệ thất nghiệp tăng cao hơn một chút so với dự kiến và lạm phát tăng tốc trước các mức thuế quan hiện tại và đang mở rộng của chính quyền Trump đối với hàng hóa nước ngoài nhập khẩu vào thị trường trong nước.

Ngụ ý trong dự báo của Fed về việc cắt giảm lãi suất và lạm phát cao hơn là niềm tin rằng giá cả tăng do thuế quan sẽ là những bước nhảy vọt chỉ xảy ra một lần, cùng một giả định mà Fed đã đưa ra vào đầu đại dịch Covid khi gọi hiện tượng lạm phát chỉ là "tạm thời" - và đã được chứng minh là sai.

Mọi thứ bây giờ đã khác. Các nhà máy và cảng đã mở cửa và hàng hóa đang lưu thông. Nhưng xét đến phạm vi và mức độ rộng lớn của những gì mà tổng thống Trump đang lên kế hoạch, các quan chức cho biết kết quả vẫn không thể đoán trước.

Dữ liệu kinh tế vĩ mô cứng, như Chủ tịch Fed - Jerome Powell đã lưu ý trong cuộc họp báo tuần trước vẫn vững chắc. Trên thực tế, khả năng xảy ra đình lạm trầm trọng đối với nền kinh tế Mỹ như trong thập niên 70 là khá thấp.

Nhưng tâm lý đang trượt dốc, điều mà các nhà hoạch định chính sách cảm thấy có thể khiến các doanh nghiệp đình trệ trong đầu tư và tuyển dụng và các hộ gia đình cắt giảm chi tiêu, ngay cả khi thuế quan khiến giá cả tiếp tục tăng. Các quan chức Fed lưu ý mối quan ngại ngày càng tăng trong các mối quan hệ kinh doanh và đã bắt đầu thảo luận về khả năng và thời điểm xảy ra đình lạm đối với một ngân hàng trung ương như Fed vốn có nhiệm vụ kiểm soát lạm phát trong khi vẫn duy trì việc làm.

“Không có gì khó chịu hơn môi trường đình lạm... khi cả hai bên của nhiệm vụ đều bắt đầu sai lầm. Không có câu trả lời chung chung... Cái nào tệ hơn? Có nghiêng về phía lạm phát không?, hay có nghiêng về phía thị trường việc làm không?" - Chủ tịch Fed chi nhánh Chicago - Austan Goolsbee nói với CNBC. "Thuế quan cao hơn làm tăng giá và giảm sản lượng, do đó chính là động lực tạo ra đình lạm"- Goolsbee nhận định.

Anh Duy