Các biến chứng dễ gặp ở trẻ khi mắc bệnh sởi

Bệnh nhi phát ban khi mắc sởi.

Trẻ nhỏ với hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, kháng thể thụ động truyền từ mẹ giảm dần theo thời gian khiến trẻ rơi vào nhóm có nguy cơ cao mắc bệnh sởi. Không chỉ gây sốt, ho, phát ban thông thường, trẻ mắc sởi có thể gặp các biến chứng nguy hiểm, đặc biệt là viêm phổi và tiêu chảy.

Biến chứng sởi ở trẻ nhỏ

Theo thống kê tại Bệnh viện Nhi đồng 1 (Thành phố Hồ Chí Minh), mỗi ngày nơi này tiếp nhận 70-80 trẻ mắc sởi gặp biến chứng, trong đó khoảng 80% mắc biến chứng viêm phổi, với khoảng 15%-20% các trường hợp suy hô hấp nặng cần hỗ trợ hô hấp với oxy, thở áp lực dương liên tục NCPAP, thở máy.

Viêm phổi ở trẻ mắc sởi thường xuất hiện muộn, sau khi phát ban hoặc đồng thời trong giai đoạn phát ban. Khi viêm phổi xuất hiện, trẻ sẽ có các triệu chứng như sốt cao, khó thở, ho dữ dội, đau ngực, chỉ số bạch cầu trong máu tăng cao.

Vào ngày thứ 4 sau khi phát ban, trẻ có thể xuất hiện viêm phổi bội nhiễm các vi khuẩn nguy hiểm như phế cầu khuẩn, H.influenza, E.coli, ho gà, lao, bạch hầu, cúm, thủy đậu… gây tổn thương nặng nề cho phổi, suy hô hấp, nhiễm trùng huyết, tổn thương phổi lâu dài, nguy cơ tử vong.

Viêm phổi bội nhiễm khiến trẻ ho dữ dội, khó thở, đau ngực, sốt cao kéo dài, có thể dẫn đến suy hô hấp cấp, nhiễm trùng huyết, thậm chí gây tử vong. Ở nhóm trẻ nhỏ, mắc ung thư, tim mạch, phổi tắc nghẽn mạn tính, các bệnh nền mạn tính… dễ dẫn đến nguy cơ biến chứng viêm phổi nặng, khiến việc điều trị khó khăn, tốn kém.

Trẻ cũng gặp biến chứng tiêu chảy khi mắc sởi. Bác sĩ chuyên khoa I Lê Thị Trúc Phương, Chuyên viên Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết khi trẻ mắc bệnh sẽ có các triệu chứng sốt cao, chảy nước mũi, nghẹt mũi, ho… khiến trẻ khó chịu, quấy khóc, khó ngủ, bỏ bú khiến sức đề kháng càng giảm. Đây là điều kiện thuận lợi cho virus sởi tiếp tục nhân lên. Virus đi vào máu gây ra nhiễm trùng thứ phát, gây rối loạn đường tiêu hóa dẫn đến trẻ đi phân lỏng, phân có dịch nhầy, có máu.

"Biến chứng tiêu chảy có thể gặp ở giai đoạn khởi phát của bệnh hoặc sau khi hết sốt và giảm dần ban sởi. Tiêu chảy kéo dài dễ gây ra mất nước và các chất điện giải quan trọng như natri, kali, clorua, giảm thể tích máu, huyết áp thấp, nhịp tim nhanh. Trẻ biểu hiện trũng mắt, miệng khô, tiểu ít, khóc không có nước mắt… Nếu không được bù nước đúng cách, kịp thời, trẻ có thể bị mất nước và rối loạn điện giải dẫn đến sốc, suy thận, trụy tim mạch và tử vong", bác sĩ Trúc Phương chia sẻ.

Bác sĩ Trương Hữu Khanh, Phó Chủ tịch Liên chi hội truyền nhiễm Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, bệnh sởi có thể dẫn đến suy dinh dưỡng, khiến trẻ chậm phát triển chiều cao và cân nặng so với bạn đồng trang lứa.

Ngoài ra, virus sởi còn làm suy yếu hệ miễn dịch của trẻ, tăng nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng khác, từ đó làm trầm trọng thêm tình trạng suy dinh dưỡng. Sự thiếu hụt vitamin A, một chất dinh dưỡng quan trọng cho sự phát triển, cũng thường gặp ở trẻ mắc sởi, góp phần vào tình trạng chậm phát triển.

Trẻ viêm phổi khi mắc sởi nằm điều trị tại Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương hồi tháng 1/2025.

Biến chứng viêm não ở trẻ mắc sởi ít gặp song để lại di chứng nặng nề như yếu, liệt, giảm thị lực. 10-40% bệnh nhân sởi biến chứng viêm não có thể tử vong.

Viêm não do sởi thường xảy ra vào tuần đầu của ban (ngày 3-6 của ban). Khởi phát đột ngột, biểu hiện bằng những cơn sốt cao, nhức đầu, co giật, rối loạn ý thức và hôn mê, liệt 1 bên người hoặc 1 chi... Nhóm thường bị viêm não gồm trẻ lớn, đang tuổi đi học. Sau sởi, trẻ có nguy cơ gặp các di chứng suốt đời như liệt, điếc, chậm phát triển trí tuệ, khó khăn trong học tập.

Ngoài ra, trẻ khỏi bệnh sởi sau nhiều tháng, nhiều năm sau có thể mắc bệnh viêm não xơ cứng bán cấp do não nhiễm virus sởi dai dẳng. Trẻ nhập viện với biểu hiện rối loạn tâm thần, rối loạn hành vi, rối loạn vận động… dẫn đến tử vong, không có phương pháp điều trị. Nguy cơ phát triển viêm não xơ cứng bán cấp cao hơn ở các trường hợp trẻ dưới 2 tuổi bị sởi.

Cách phòng ngừa bệnh sởi cho trẻ

Theo Bộ Y tế, sởi là bệnh lây lan nhanh nhất trong số các bệnh truyền nhiễm. Bệnh dễ lây qua không khí khi người bị nhiễm bệnh ho, hắt hơi, nói chuyện. Bên cạnh đó, sởi không chỉ lây trực tiếp mà còn qua trung gian như bàn tay, mặt bàn, ghế, môi trường sinh hoạt có chứa virus.

Trong bối cảnh toàn quốc đang ghi nhận số ca mắc sởi đang tăng nhanh, nhiều trường hợp trẻ bị biến chứng, trong khi sởi chưa có thuốc điều trị đặc hiệu, Bộ Y tế nhận định, tiêm vaccine là biện pháp hữu hiệu để phòng bệnh.

Bởi theo nguyên tắc, dịch sởi chỉ có thể chặn đứng chuỗi lây nhiễm khi tỷ lệ tiêm chủng vaccine sởi trong cộng đồng đạt từ 95% trở lên. Tỷ lệ tiêm chủng này sẽ bảo vệ bản thân trẻ được tiêm chủng mà còn gián tiếp góp phần bảo vệ những trẻ có bệnh lý phải hoãn tiêm hay thuộc nhóm chống chỉ định.

Bác sĩ chuyên khoa I Bạch Thị Chính, Giám đốc Y khoa, Hệ thống tiêm chủng VNVC, cho biết Việt Nam có nhiều loại vaccine phòng sởi gồm: mũi sởi đơn MVVAC (Việt Nam); loại phối hợp 2 trong 1 là sởi - rubella (MRVAC), loại phối hợp 3 trong 1 phòng 3 bệnh sởi-quai bị-rubella Priorix (Bỉ) và MMR II (Mỹ). Vaccine được cung cấp trong chương trình Tiêm chủng Mở rộng (miễn phí) và dịch vụ có trả phí, chỉ định cho trẻ từ 9 tháng hoặc từ 12 tháng tuổi. Mỗi trẻ cần tối thiểu hai mũi vaccine, hiệu quả ngăn sởi và biến chứng lên đến 98%.

TRẦN LAM