Bùng nổ cuộc chiến pháp lý giữa chính quyền Trump với Đại học Harvard và hệ lụy

Tuần hành kêu gọi lãnh đạo trường đại học Harvard phản đối sự can thiệp của chính phủ liên bang đối với lĩnh vực giáo dục đại học tại Cambridge, Massachusetts (Mỹ) ngày 12/4/2025. Ảnh: REUTERS/TTXVN

Cuộc đối đầu giữa Đại học Harvard và chính quyền Tổng thống Donald Trump đã leo thang mạnh mẽ trong những ngày qua, đánh dấu một cuộc chiến pháp lý chưa từng có giữa một trong những trường đại học danh tiếng nhất Mỹ với Nhà Trắng. Với những đe dọa mới nhất từ Tổng thống Trump về việc thu hồi quyền miễn thuế của trường, tình hình đã trở nên căng thẳng hơn bao giờ hết, theo Wall Street Journal ngày 3/5.

Lời đe dọa thu hồi miễn thuế với Harvard

"Chúng tôi sẽ tước bỏ Quy chế miễn thuế của Harvard. Đó là điều họ đáng phải nhận!" - ông Trump viết trên nền tảng Truth Social hôm 2/5, làm dấy lên làn sóng tranh cãi mới trong giới học thuật và chính trị. Mặc dù một quan chức chính quyền sau đó đã xác nhận rằng bài đăng này không phải là chỉ thị chính thức yêu cầu Sở Thuế vụ (IRS) hành động, nhưng nó đã gây ra những lo ngại sâu sắc trong cộng đồng giáo dục.

Hiệu trưởng Harvard Alan Garber đã phản ứng mạnh mẽ trong một cuộc phỏng vấn với tờ Wall Street Journal, gọi đe dọa của Tổng thống Trump là "hoàn toàn bất hợp pháp" và "gây tổn hại cho Harvard".
"Thông điệp gửi đến cộng đồng giáo dục sẽ rất khủng khiếp, cho thấy những bất đồng chính trị có thể được sử dụng làm cơ sở để gây ra mối đe dọa hiện hữu đối với rất nhiều tổ chức giáo dục", ông Garber nhấn mạnh.

Ông Garber còn chỉ ra rằng: "Quyền miễn thuế được cấp cho các tổ chức giáo dục để giúp họ thực hiện thành công sứ mệnh giáo dục và, đối với các trường đại học nghiên cứu, là sứ mệnh nghiên cứu. Rõ ràng là điều đó sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng nếu chúng ta mất đi quyền miễn thuế của mình".
Trước đó một tháng, Harvard đã chính thức đệ đơn kiện chính quyền Trump, mở ra một cuộc chiến pháp lý trực diện. Đơn kiện cáo buộc chính phủ đã vi phạm các quyền hiến định của trường đại học thông qua việc đóng băng hàng tỷ USD tiền tài trợ liên bang và đe dọa sự độc lập học thuật của trường.

Theo thông tin từ phía Harvard, trường vẫn chưa nhận được bất kỳ thông báo chính thức nào từ IRS về việc xem xét tình trạng miễn thuế của trường - một bước đầu tiên cần thiết trong quy trình kiểm toán. IRS cũng không đưa ra bình luận về vấn đề này khi được hỏi vào hôm 2/5.

Các chuyên gia pháp lý chỉ ra rằng luật thuế liên bang nghiêm cấm tổng thống và các viên chức cấp cao trực tiếp hoặc gián tiếp yêu cầu IRS tiến hành hoặc dừng một cuộc kiểm toán. Vi phạm quy định này có thể dẫn đến các hình phạt nghiêm trọng bao gồm phạt tiền và án tù.

Tuy nhiên, việc truy tố một vụ án như vậy sẽ phải vượt qua những rào cản pháp lý lớn, đặc biệt liên quan đến quyền hành pháp và quyền miễn trừ của tổng thống theo các quyết định trước đây của Tòa án Tối cao.

Lãnh đạo phe thiểu số tại Thượng viện Chuck Schumer đã lên tiếng yêu cầu tổng thanh tra IRS điều tra xem liệu Tổng thống Trump có vi phạm luật hay không và liệu IRS có bắt đầu kiểm toán các tổ chức phi lợi nhuận dựa trên yêu cầu từ Nhà Trắng.

Bên trong khuôn viên Trường Đại học Harvard ở Cambridge, Massachusetts, Mỹ ngày 15/4/2025. Ảnh: REUTERS/TTXVN

Nguồn gốc của cuộc đối đầu

Căng thẳng giữa chính quyền Trump và Harvard bắt nguồn từ các sự kiện diễn ra sau cuộc tấn công của Hamas vào Israel ngày 7/10/2023. Các cuộc biểu tình ủng hộ người Palestine tại các trường đại học Mỹ, bao gồm Harvard, đã làm dấy lên những cáo buộc về chủ nghĩa bài Do Thái trong khuôn viên trường học.

Tình hình trở nên căng thẳng hơn, theo kênh CNN, khi cựu Chủ tịch Harvard Claudine Gay, trong một phiên điều trần quốc hội, đã trả lời một cách mơ hồ khi được hỏi liệu "kêu gọi chống đối người Do Thái" có vi phạm quy định của Harvard về bắt nạt và quấy rối hay không. Bà đã trả lời: "Điều đó có thể, tùy thuộc vào bối cảnh", gây ra làn sóng phản đối lớn dẫn đến việc bà phải từ chức sau đó.

Từ đó, chính quyền Trump đã mở rộng chiến dịch nhắm vào Harvard và các trường đại học hàng đầu khác, tạm dừng hoặc đóng băng hàng tỷ USD tiền tài trợ liên bang và thiết lập một lực lượng đặc nhiệm để điều tra các trường bị cáo buộc không bảo vệ đầy đủ cho sinh viên Do Thái.

Để đối phó với những cáo buộc về chủ nghĩa bài Do Thái, Harvard đã thành lập một lực lượng đặc nhiệm riêng, kêu gọi hành động mạnh mẽ hơn chống lại "sự quấy rối, lạm dụng và đe dọa" đồng thời áp dụng kỷ luật nhất quán hơn đối với những người vi phạm.

Trường cũng đã thắt chặt các quy định về biểu tình trong khuôn viên, coi hành vi "doxing" (công khai thông tin cá nhân) là vi phạm quy tắc chống quấy rối và bắt nạt, đồng thời mở rộng "các nỗ lực hòa nhập" để bao gồm cả sinh viên Do Thái.

Tuy nhiên, những biện pháp này dường như chưa đáp ứng được yêu cầu của chính quyền Trump. Trong khi các tổ chức như Liên đoàn Chống phỉ báng và chi nhánh Hillel của Harvard đã bày tỏ đánh giá cao đối với việc chính quyền tập trung vào chủ nghĩa bài Do Thái, họ cũng lên án việc cắt giảm tài trợ là quá mức và có thể gây hại cho chính sinh viên Do Thái.

Nếu tình trạng miễn thuế 501(c)(3) của Harvard thực sự bị thu hồi, hậu quả sẽ rất nghiêm trọng. Trường sẽ phải nộp thuế thu nhập đối với thu nhập ròng, và các nhà tài trợ sẽ không còn được khấu trừ thuế cho các khoản đóng góp của họ - điều này có thể làm suy giảm đáng kể nguồn tài chính của trường.

Harvard có thể khiếu nại bất kỳ quyết định thu hồi nào về tình trạng miễn thuế tại tòa án, nhưng quá trình này có thể kéo dài và tốn kém.

Quan trọng hơn, cuộc chiến này đặt ra những câu hỏi lớn về sự can thiệp của chính trị vào hoạt động của các cơ sở giáo dục và sự độc lập học thuật trong một "xã hội dân chủ". Như Hiệu trưởng Garber đã cảnh báo, việc sử dụng bất đồng chính trị làm cơ sở để đe dọa các tổ chức giáo dục có thể tạo ra một tiền lệ nguy hiểm.

Cuộc phỏng vấn mở rộng của ông Garber với Tổng biên tập của Wall Street Journal Emma Tucker dự kiến sẽ được công bố vào thứ Hai tới (ngày 5/5), có thể sẽ cung cấp thêm thông tin về quan điểm và kế hoạch của Harvard trong cuộc chiến pháp lý đầy cam go này.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc