BS Nguyễn Đức Cảnh: Sản xuất, pha chế thuốc phóng xạ cho điều trị tại các bệnh viện còn manh mún

Kiến nghị được TS.BS Nguyễn Đức Cảnh, Trưởng khoa Y học hạt nhân, Bệnh viện Chợ Rẫy góp ý tại tọa đàm lấy ý kiến dự thảo Kế hoạch thực hiện Quy hoạch phát triển, ứng dụng năng lượng nguyên tử thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 do Cục An toàn Bức xạ và hạt nhân (Bộ Khoa học và Công nghệ) tổ chức tại TP.HCM, sáng 30/5.

Theo TS Cảnh, hiện việc sản xuất và pha chế thuốc phóng xạ phục vụ cho điều trị bệnh nhân, đặc biệt là bệnh nhân ung thư diễn ra manh mún tại các bệnh viện. Tuy nhiên, thực tế không phải bệnh viện nào cũng xây dựng được phòng kiểm tra chất lượng thuốc phóng xạ đạt chuẩn như GMP.

Thiết bị phục vụ chăm sóc sức khỏe bệnh nhân tại Khoa Y học hạt nhân, Bệnh viện Chợ Rẫy. Ảnh: Hà An.

Do đó, TS Cảnh mong muốn Bộ Y tế cần đưa vào quy hoạch xây dựng các trung tâm đạt chuẩn GMP về phân phối thuốc phóng xạ đặt tại các bệnh viện lớn hoặc một trung tâm độc lập. Đây là mô hình nhiều nước như Singapore, Thái Lan… đã triển khai dưới sự hỗ trợ của Cơ quan năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA).

Hiện, việc phân bổ thuốc phóng xạ đang phân tán tại một số cơ sở y tế lớn. Mặc dù nhu cầu bệnh nhân dùng thuốc phóng xạ tăng, song nhiều cơ sở y tế ngại đầu tư hệ thống pha chế thuốc phóng xạ vì công việc xây dựng chuẩn GMP rất phức tạp, tiêu chuẩn khắt khe, kinh phí lớn. Ngoài ra, đặc điểm của nhiều thuốc phóng xạ, phổ biến như 18F-FDG (dùng để xác định vị trí và giai đoạn của ung thư) là có tuổi thọ thấp, thời gian bán rã ngắn, nên việc sử dụng phải được tiến hành ngay sau khi sản xuất. Do đó, TS Cảnh đề xuất việc xây dựng trung tâm phân phối thuốc phóng xạ sẽ khắc phục những vấn đề trên.

Các bệnh viện nhỏ có thể đặt trước liều thuốc tại trung tâm phân phối thuốc phóng xạ. Khi trung tâm này tiếp nhận đơn sẽ tiến hành pha chế, cung cấp tới bệnh viện cần sử dụng. Đây được coi là phương pháp hiệu quả, an toàn, đảm bảo chất lượng thuốc phóng xạ cho bệnh nhân. Không những thế, theo TS Cảnh việc thành lập trung tâm phân phối thuốc phóng xạ, cơ quan nhà nước dễ quản lý vì chỉ cần nắm dữ liệu trung tâm này sẽ biết được chất lượng thuốc phóng xạ khi đưa vào người bệnh.

Bà Lương Mai Anh, Phó Cục trưởng Cục Khoa học Công nghệ và Đào tạo, Bộ Y tế cho biết, sẽ tiếp thu ý kiến của Bệnh viện Chợ Rẫy và kiến nghị Bộ rà soát đưa vào nội dung kế hoạch triển khai Quyết định 245 của Thủ tướng về phê duyệt quy hoạch phát triển, ứng dụng năng lượng nguyên tử thời kỳ đến năm 2030, tầm nhìn 2050.

Về nhân lực chuyên về y học hạt nhân tại các bệnh viện, đại diện Bộ Y tế cho biết, sẽ hoàn thiện, xây dựng mới, chuẩn hóa các chương trình đào tạo bác sĩ chuyên khoa và kỹ thuật viên xạ trị, y học hạt nhân, nhà vật lý y khoa, dược sỹ phóng xạ trong các cơ sở đào tạo đại học; tổ chức các chương trình đào tạo liên tục, thực tập lâm sàng cho các đối tượng nêu trên phù hợp với thông lệ quốc tế. Chương trình đào tạo này được hoàn thiện trong năm 2026.

Nhiệm vụ ngành y tế trong y học hạt nhân

Theo TS Trần Bích Ngọc, Phó Cục trưởng Cục An toàn bức xạ và Hạt nhân (Bộ Khoa học và Công nghệ) để thực hiện Quyết định 245 của Thủ tướng, Bộ Y tế và các Bộ, ngành, địa phương, đề xuất kế hoạch chi tiết và tiến độ thực hiện các mục tiêu cụ thể, định hướng phát triển các cơ sở nghiên cứu và đào tạo liên quan đến năng lượng nguyên tử. Bộ Y tế được ưu tiên phát triển, ứng dụng bức xạ và đồng vị trong ngành y tế, phục vụ chăm sóc sức khỏe bệnh nhân.

Theo dự thảo kế hoạch thực hiện Quyết định 245, ngành y tế phải đạt tỷ lệ 50 - 60% cơ sở khám chữa bệnh có khoa ung bướu có thiết bị xạ trị (hoặc khoa xạ trị) và có khoa y học hạt nhân là 40 - 50%, trong đó ưu tiên đầu tư tại các vùng mà hiện nay việc đầu tư còn hạn chế như Trung du và miền núi phía Bắc, Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung, Tây Nguyên, Đồng bằng sông Cửu Long.

Các chuyên gia chia sẻ tại hội nghị lấy ý kiến. Ảnh: Hà An.

Ngành y tế cần có kế hoạch phát triển mạng lưới y học bức xạ theo hướng hiện đại và phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội và mô hình bệnh lý của từng vùng; nâng tỷ lệ bệnh nhân ung thư được hưởng dịch vụ xạ trị từ 25% hiện tại lên 30 - 40%, nâng cao hiệu quả, bảo đảm chất lượng và an toàn trong chẩn đoán và điều trị.

Về chỉ tiêu thiết bị, ngành y tế cần đạt tỷ lệ 1,1 máy xạ trị gia tốc/triệu dân; 0,5 máy xạ hình (SPECT, SPECT/CT, PET/CT, PET/MRI)/triệu dân; 15 máy CT/triệu dân, một máy chụp can thiệp mạch (DSA)/triệu dân và 50% cơ sở khám chữa bệnh tuyến chuyên môn cơ bản có máy chụp X-quang vú.

Cơ sở sản xuất dược chất phóng xạ từ các hệ thống cyclotron và lò phản ứng hạt nhân hiện có phải đầu tư hiệu quả các thiết bị cyclotron phù hợp mô hình bệnh lý của địa phương và ở các vùng có nhu cầu. Các bệnh viện cần nâng cao năng lực kỹ thuật về kiểm định chất lượng các loại dược chất phóng xạ; hoàn thiện các thủ tục cấp phép xuất nhập khẩu dược chất phóng xạ sử dụng trong y tế; cấp giấy phép lưu hành thuốc và chứng nhận GMP đối với các cơ sở sản xuất dược chất phóng xạ.

Hà An