BRICS đẩy nhanh trao đổi năng lượng và chống đô la hóa

Hình minh họa

BRICS, bao gồm các quốc gia có vị trí chiến lược về cả khai thác và tiêu thụ năng lượng, đang tăng cường nỗ lực nhằm định hình lại bối cảnh năng lượng toàn cầu. Kể từ khi nhóm mở rộng với sự tham gia của các thành viên như Iran và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) vào đầu năm 2024, tác động của họ đối với thị trường dầu mỏ toàn cầu ngày càng tăng. Hiện nay, họ chiếm gần 41% sản lượng dầu mỏ toàn cầu và 35% lượng tiêu thụ, những con số này sẽ tăng lên nếu Ả Rập Saudi chính thức xác nhận gia nhập.

Tại Tuần lễ Năng lượng Nga ở Moscow, các Bộ trưởng Năng lượng BRICS thảo luận các vấn đề hiện tại liên quan đến thị trường năng lượng, bao gồm nguồn cung dầu khí, cũng như các cơ hội thương mại bên ngoài hệ thống đồng đô la Mỹ. Chống đô la hóa là ưu tiên hàng đầu của nhóm, khi một số thành viên tìm cách giảm sự phụ thuộc vào đồng tiền Mỹ trong các giao dịch dầu mỏ. Tuy nhiên, có rất nhiều trở ngại cho quá trình chuyển đổi này, từ khả năng chuyển đổi của đồng nội tệ cho đến những rủi ro liên quan đến biến động tỷ giá hối đoái.

Các giới hạn cơ cấu của việc phi đô la hóa

Dù cho có sự quan tâm lớn đến việc phi đô la hóa, đặc biệt là từ phía Nga, quá trình này vẫn còn phức tạp. Kể từ khi sáp nhập Crimea vào năm 2014 và chịu các lệnh trừng phạt tiếp theo của phương Tây, Nga đã tìm cách đa dạng hóa các giao dịch của mình và chuẩn bị cho kịch bản bị loại trừ hoàn toàn khỏi thị trường tài chính phương Tây. Chiến lược này càng được đẩy mạnh sau xung đột Ukraine – Nga nổ ra vào năm 2022, khiến Moscow cần phải rời xa đồng đô la.

Tuy nhiên, việc thiết lập giao dịch dầu thô ngoài khuôn khổ đồng đô la vẫn còn hạn chế. Khó khăn chính nằm ở việc thiếu các loại tiền tệ thay thế ổn định và được chấp nhận rộng rãi. Đồng nhân dân tệ của Trung Quốc có thể được xem là một giải pháp, đặc biệt trong thương mại giữa Trung Quốc và Ả Rập Saudi, nhưng điều này còn phụ thuộc vào khả năng các nhà xuất khẩu dầu sử dụng đồng tiền này trong các giao dịch thương mại khác.

Các thành viên mới và triển vọng khu vực

Việc UAE và Iran gia nhập BRICS cũng đang làm thay đổi cán cân thương mại năng lượng trong khu vực. UAE, một thành viên chủ chốt của OPEC, gần đây đã ký kết các bản ghi nhớ với Ấn Độ và Ethiopia, cũng là các thành viên của BRICS, để khám phá hoạt động giao dịch bằng đồng nội tệ.

Tuy nhiên, triển vọng dài hạn của các thỏa thuận này vẫn chưa chắc chắn. Ví dụ, đồng dirham chưa có đủ sự ổn định hoặc khối lượng thương mại cần thiết để đóng vai trò chính trong thương mại năng lượng toàn cầu. Ngoài ra, việc sử dụng các loại tiền tệ như đồng nhân dân tệ vẫn bị hạn chế ở một số khu vực nhất định, làm giảm khả năng áp dụng rộng rãi trong ngắn hạn.

Trong bối cảnh này, thương mại các sản phẩm dầu mỏ tinh chế không dùng đồng đô la có vẻ hứa hẹn hơn so với dầu thô. Các nhà phân tích cho rằng khối lượng và tính thanh khoản cao của thị trường dầu thô khiến việc chuyển đổi dần dần sang thương mại phi đô la trở nên khó khăn. Mặt khác, các sản phẩm dầu mỏ như nhiên liệu hoặc các sản phẩm phái sinh cho thấy sự đa dạng hóa nhanh hơn trong thương mại ngoài khuôn khổ đồng đô la.

Chiến lược chung, ưu tiên khác nhau

Tuy nhiên, BRICS phải đối mặt với sự khác biệt về ưu tiên giữa các thành viên. Mặc dù mong muốn chung nhằm giảm sự phụ thuộc vào đồng đô la tạo nên sự đoàn kết, nhưng thực tế kinh tế của từng quốc gia lại rất khác nhau. Trung Quốc, quốc gia tiếp tục nổi lên là nước nhập khẩu dầu hàng đầu, ủng hộ việc sử dụng đồng nhân dân tệ nhiều hơn. Ngược lại, các thành viên khác như Ấn Độ hay Brazil, những quốc gia có nền kinh tế thiên về thương mại đa tiền tệ, lại ngần ngại áp dụng chính sách tiền tệ thống nhất xoay quanh một loại tiền tệ duy nhất.

Vai trò của Thổ Nhĩ Kỳ, quốc gia bày tỏ sự quan tâm đến việc gia nhập BRICS, có thể tăng cường dòng chảy năng lượng trong khu vực, đặc biệt nhờ vào vị trí chiến lược giữa châu Âu, Nga và Trung Đông. Thổ Nhĩ Kỳ, vốn là nước đóng vai trò chủ chốt trong lĩnh vực vận chuyển khí đốt, có thể thúc đẩy các tuyến năng lượng mới nếu nước này chính thức tham gia vào khối.

Hướng tới tăng cường ảnh hưởng trên thị trường năng lượng

Bằng cách mở rộng phạm vi ảnh hưởng của mình, BRICS cuối cùng có thể thay đổi đáng kể luật chơi trên thị trường năng lượng toàn cầu. Tuy nhiên, sự phân mảnh trong các ưu tiên quốc gia và những trở ngại mang tính cơ cấu đối với việc phi đô la hóa khiến cho việc hợp tác nhanh chóng khó có thể xảy ra. Tuy nhiên, tầm quan trọng chiến lược của BRICS tiếp tục tăng lên, cả về mặt thương mại dầu mỏ lẫn việc tìm kiếm một hệ thống tiền tệ thay thế.

Nh.Thạch

AFP