Bộ Tài chính nói bất công khi hộ kê khai nộp thuế gấp 7 lần giao khoán

Bộ Tài chính đánh giá việc thay đổi hình thức thu thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh là cần thiết, đặc biệt đối với các hộ có doanh thu lớn nhưng trước đây nộp thuế thấp do áp dụng mức khoán cố định. Ảnh: Nam Khánh.

Bộ Tài chính vừa có Tờ trình báo cáo Chính phủ về đề xuất xây dựng dự án Luật Quản lý thuế (thay thế) để bổ sung vào chương trình lập pháp năm 2025.

Đề cập đến việc thay đổi hình thức thu thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh, Bộ cho biết việc duy trì thuế khoán đã không còn phù hợp với xu hướng minh bạch hóa quản lý thuế theo chuẩn mực quốc tế, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu kinh tế số chiếm 30% GDP vào năm 2030, đòi hỏi hệ thống quản lý thuế hiện đại và tích hợp.

Thống kê của Bộ Tài chính cho thấy đến cuối năm 2024, Việt Nam có khoảng 3,6 triệu hộ và cá nhân kinh doanh, với tổng số thu thuế đạt gần 26.000 tỷ đồng.

Đáng chú ý, hơn 4.000 hộ kinh doanh có doanh thu trên 10 tỷ đồng nhưng hơn một nửa vẫn nộp thuế khoán với mức thuế rất thấp, chỉ khoảng 0,4% doanh thu, trong khi hộ kê khai phải nộp thuế lên tới 25-30% doanh thu.

"Mức thuế khoán bình quân hiện khoảng 672.000-700.000 đồng/tháng/hộ, trong khi mức thuế bình quân theo phương pháp kê khai là khoảng 4,6 triệu đồng/tháng/hộ, tức cao gấp gần 7 lần", Bộ Tài chính nêu, đồng thời đánh giá điều này tạo bất công và cạnh tranh không lành mạnh.

Các con số kể trên cũng cho thấy thuế khoán vẫn là phương thức phổ biến nhất đối với hộ kinh doanh cá thể, nhưng mức thuế thu được từ phương pháp kê khai lại cao gấp nhiều lần so với thuế khoán. Điều này cho thấy sự chênh lệch lớn trong việc phản ánh doanh thu thực tế và nghĩa vụ thuế giữa hai hình thức này.

Chưa kể, trong bối cảnh nền kinh tế số được dự báo sẽ tăng trưởng gấp 11 lần, đạt 220 tỷ USD vào năm 2030, việc không kiểm soát được doanh thu thực tế và giao dịch điện tử của hàng trăm nghìn hộ kinh doanh online cũng sẽ gây trở ngại lớn cho quá trình chuyển đổi số quốc gia.

Cùng với đó, việc không theo dõi được dòng tiền thực tế của 286.000 hộ kinh doanh có doanh thu mỗi năm từ 200 triệu đến dưới 1 tỷ đồng cũng sẽ tạo rủi ro về rửa tiền, gian lận thuế và ảnh hưởng đến an ninh kinh tế.

Trước đó từ ngày 1/6, hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên đã được yêu cầu chuyển sang kê khai thuế và sử dụng hóa đơn điện tử. Từ ngày 1/1/2026, hình thức thuế khoán sẽ chính thức bị bãi bỏ để thay thế bằng phương pháp kê khai nhằm minh bạch hóa hoạt động kinh doanh và tăng hiệu quả quản lý thuế.

Đánh giá về việc chuyển đổi này, Bộ Tài chính nhận định chi phí tuân thủ có thể dao động từ vài triệu đến hàng chục triệu đồng mỗi năm đối với các hộ kinh doanh, tạo áp lực tài chính ban đầu.

Việc chuyển đổi cũng có thể gây khó khăn cho những mô hình siêu nhỏ như quán tạp hóa trong hẻm, quán cà phê vỉa hè, người bán hàng online, đặc biệt là các hộ do người dân tộc thiểu số, người già làm chủ với trình độ công nghệ hạn chế. Nếu áp dụng sẽ có nguy cơ một số hộ kinh doanh nhỏ phải ngừng hoạt động do không đáp ứng được yêu cầu mới.

Tuy nhiên, Bộ Tài chính cho rằng việc thay đổi vẫn là cần thiết nhằm đảm bảo thu đúng, thu đủ, hạn chế thất thu ngân sách, đặc biệt đối với các hộ có doanh thu lớn nhưng trước đây nộp thuế thấp do áp dụng mức khoán cố định. Đồng thời, mở ra cơ hội nâng tầm hộ kinh doanh trở thành doanh nghiệp.

Theo thống kê của Bộ Tài chính, tổng thu ngân sách Nhà nước từ hộ, cá nhân kinh doanh 3 tháng đầu năm nay ước đạt 8.695 tỷ đồng, tăng 25,7% so với cùng kỳ năm 2024. Tổng đóng góp của hộ kinh doanh vào ngân sách Nhà nước năm 2024 là khoảng 25.953 tỷ đồng.

Hồng Nhung