Bộ Công Thương ban hành kế hoạch hành động thực hiện đột phá phát triển khoa học, công nghệ

Động lực chính để phát triển nhanh lực lượng sản xuất hiện đại

Ngày 13/1/2025, Bộ trưởng Bộ Công Thương ban hành Quyết định số 116/QĐ-BCT về Kế hoạch hành động của Bộ Công Thương thực hiện Nghị quyết số 03/NQ-CP ngày 9/1/2025 của Chính phủ về Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Hoạt động nghiên cứu khoa học và công nghệ ngành Công Thương - Ảnh: Quỳnh Nga

Mục tiêu của Kế hoạch hành động nhằm tổ chức cụ thể hóa và thực hiện đầy đủ các quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp đã đề ra trong Nghị quyết số 03/NQ-CP ngày 9/1/2025 của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Xác định các nhiệm vụ, giải pháp cụ thể của các đơn vị thuộc Bộ, doanh nghiệp ngành Công Thương làm căn cứ tổ chức thực hiện một cách đồng bộ và hiệu quả Nghị quyết số 03/NQ-CP, hiện thực hóa mục tiêu đưa khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là đột phá quan trọng hàng đầu, là động lực chính để phát triển nhanh lực lượng sản xuất hiện đại, hoàn thiện quan hệ sản xuất, đổi mới phương thức quản trị quốc gia, phát triển kinh tế - xã hội, ngăn chặn nguy cơ tụt hậu, đưa đất nước phát triển bứt phá, giàu mạnh trong kỷ nguyên mới.

Quyết định số 116/QĐ-BCT nêu rõ 7 nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu gồm: Thứ nhất, nâng cao nhận thức, đột phá về đổi mới tư duy, xác định quyết tâm chính trị mạnh mẽ, quyết liệt lãnh đạo, chỉ đạo, tạo xung lực mới, khí thế mới trong toàn xã hội về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Thứ hai, khẩn trương, quyết liệt hoàn thiện thể chế; xóa bỏ mọi tư tưởng, quan niệm, rào cản đang cản trở sự phát triển; đưa thể chế thành một lợi thế cạnh tranh trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Thứ ba, tăng cường đầu tư, hoàn thiện hạ tầng cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia

Thứ tư, phát triển, trọng dụng nhân lực chất lượng cao, nhân tài đáp ứng yêu cầu phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Thứ năm, đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo trong hoạt động của các cơ quan trong hệ thống chính trị; nâng cao hiệu quả quản trị quốc gia, hiệu lực quản lý nhà nước trên các lĩnh vực, bảo đảm quốc phòng và an ninh.

Thứ sáu, thúc đẩy mạnh mẽ hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong doanh nghiệp.

Thứ bảy, tăng cường hợp tác quốc tế trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Khẩn trương, quyết liệt hoàn thiện thể chế

Đáng chú ý, trong các nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu trên, Quyết định số 116/QĐ-BCT nhấn mạnh việc: Khẩn trương, quyết liệt hoàn thiện thể chế; xóa bỏ mọi tư tưởng, quan niệm, rào cản đang cản trở sự phát triển; đưa thể chế thành một lợi thế cạnh tranh trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Tạo hành lang pháp lý thuận lợi thúc đẩy khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo - Ảnh: Quỳnh Nga

Theo đó, Vụ Khoa học và Công nghệ là đầu mối tổng hợp, tham mưu: Báo cáo lãnh đạo Bộ có ý kiến về nội dung của Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo và các luật có liên quan trong dự án xây dựng Luật để: Tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc, tạo hành lang pháp lý thuận lợi thúc đẩy khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; đơn giản hóa thủ tục hành chính, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong công tác quản lý nhà nước; tập trung nguồn lực đầu tư từ ngân sách nhà nước, thu hút đầu tư ngoài ngân sách cho khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; chấp nhận rủi ro, đầu tư mạo hiểm và độ trễ trong nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo; giao quyền tự chủ trong sử dụng kinh phí nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ; chính sách bảo hộ sở hữu trí tuệ gắn với cơ chế chia sẻ lợi ích từ kết quả nghiên cứu, ứng dụng;

Kiện toàn Hội đồng Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo của Bộ; hoàn thiện Quy chế hoạt động của Hội đồng và đơn vị giúp việc của Hội đồng; tiếp tục rà soát, hoàn thiện để trình Lãnh đạo Bộ ban hành Quy chế quản lý hoạt động khoa học và công nghệ của Bộ Công Thương.

Phối hợp với Văn phòng Bộ rà soát, tổ chức hướng dẫn áp dụng hồ sơ, thủ tục quản lý sử dụng và thanh quyết toán đối với hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và chuyển đổi số.

Xây dựng và đề xuất Lãnh đạo Bộ cơ cấu nguồn ngân sách chi sự nghiệp khoa học và công nghệ bảo đảm có trọng tâm, trọng điểm, không dàn trải; tập trung vào nghiên cứu phục vụ quản lý nhà nước của Bộ và phát triển và ứng dụng công nghệ trong các ngành công nghiệp nền tảng, công nghiệp ưu tiên; phát triển các công nghệ lõi, công nghệ chiến lược.

Đánh giá tình hình hoạt động của các Viện trực thuộc Bộ; xây dựng và đề xuất lộ trình phát triển, phương án sắp xếp các Viện giai đoạn đến năm 2030, tầm nhìn đến 2050; hướng dẫn các Viện xây dựng, triển khai Kế hoạch phát triển các Viện giai đoạn 2026 - 2030, trong đó, tập trung triển khai các nhiệm vụ phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số gắn với các ngành, lĩnh vực ưu tiên, chiến lược của Bộ; đồng thời tổ chức, sắp xếp các Viện theo hướng tinh gọn, hiệu quả.

Vụ Kế hoạch - Tài chính - đầu mối tổng hợp, tham mưu: Có ý kiến đối với việc xây dựng, ban hành cơ chế đặc thù về đầu tư, đầu tư công, mua sắm công các sản phẩm là kết quả của nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, sản phẩm, dịch vụ số để đẩy nhanh chuyển đổi số quốc gia.

Hướng dẫn, tổ chức đánh giá hiệu quả tổng thể doanh nghiệp nhà nước thuộc phạm vi quản lý của Bộ Công Thương để thúc đẩy đổi mới sáng tạo và đổi mới doanh nghiệp; quy định về phân cấp, giao quyền tự chủ cho các tổ chức khoa học công nghệ, cơ sở giáo dục đại học công lập trong sử dụng viện trợ không hoàn lại không thuộc hỗ trợ phát triển chính thức của các cơ quan, tổ chức, cá nhân nước ngoài dành cho Việt Nam theo hướng.

Chủ động nghiên cứu và sớm có hướng dẫn về trình tự, thủ tục xây dựng, phê duyệt chi sự nghiệp khoa học và công nghệ cho các nhiệm vụ về: Duy trì, bảo dưỡng hệ thống thông tin khoa học và công nghệ, cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ hoạt động V; nâng cấp, cải tạo, mở rộng, xây dựng mới hạng mục công trình; mua sắm tài sản, trang thiết bị đối với các tổ chức khoa học và công nghệ… theo quy định về cơ chế tài chính và đầu tư cho khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Hướng dẫn các Viện về thực hiện cơ chế tự chủ tài chính; sử dụng tài sản hữu hình và trí tuệ để liên kết, hợp tác khoa học và công nghệ với các tổ chức, doanh nghiệp.

Cục Thương mại Điện tử và Kinh tế số chủ trì phối hợp với các đơn vị chuyên ngành: Rà soát, báo cáo Lãnh đạo Bộ để đề xuất cấp có thẩm quyền Đề án cơ chế thí điểm để doanh nghiệp thử nghiệm công nghệ mới, mô hình kinh doanh mới có sự giám sát của Nhà nước trong các ngành, lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý của Bộ Công Thương.

Rà soát, đề xuất hoàn thiện hành lang pháp lý thuận lợi cho hoạt động số hóa và chuyển đổi số cho doanh nghiệp, đặc biệt là thương mại điện tử xuyên biên giới; nghiên cứu, thí điểm các sáng kiến về chuyển đối số hoạt động kết nỗi chuỗi giá trị toàn cầu, các hoạt động thương mại xuyên biên giới không giấy tờ, thanh toán điện tử, giao dịch điện tử…trên các nền tảng số cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Tổng hợp, tham mưu để báo cáo Lãnh đạo Bộ có ý kiến đối với việc bổ sung các chính sách tháo gỡ điểm nghẽn và hoàn thiện Luật Công nghiệp công nghệ số trình Quốc hội ban hành.

Vụ Tổ chức Cán bộ đầu mối, phối hợp với các đơn vị trong Bộ: Chỉ đạo, hướng dẫn các trường đại học thuộc Bộ thực hiện đánh giá hoạt động của các trường, công tác nghiên cứu khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong các trường giai đoạn 2021 - 2025 và xây dựng và triển khai các kế hoạch, chương trình nghiên cứu, phát triển khoa học, công nghệ, chuyển đổi số giai đoạn 2026 - 2030, trong đó gắn kết chặt chẽ giữa nghiên cứu, ứng dụng và đào tạo; xây dựng các chỉ tiêu cụ thể để đo lường, đánh giá kết quả thực hiện.

Chủ động phối hợp với các đơn vị trong Bộ, các Trường đại học rà soát, đánh giá để phối hợp, có ý kiến đối với phương án giao Bộ Giáo dục và Đào tạo quản lý trực tiếp các cơ sở giáo dục đại học đa ngành, đa lĩnh vực khi có yêu cầu.

Vụ Pháp chế đầu mối, phối hợp với các đơn vị trong Bộ rà soát các quy định pháp luật chuyên ngành để đảm bảo sự thống nhất, tháo gỡ kịp thời các điểm nghẽn phục vụ hoạt động phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; đề xuất việc hoàn thiện quy định pháp luật để đảm bảo hành lang pháp lý cho hoạt động của mọi ngành, lĩnh vực trên môi trường số.

Đầu tư, hoàn thiện hạ tầng cho khoa học, công nghệ

Về nhiệm vụ tăng cường đầu tư, hoàn thiện hạ tầng cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Quyết định 116 nêu: Vụ Khoa học và Công nghệ chủ trì, phối hợp các đơn vị quản lý chuyên ngành, các Viện, Trường đại học trực thuộc Bộ, doanh nghiệp: Xây dựng, ban hành và tổ chức triển khai các cụm, chuỗi nhiệm vụ, dự án trọng điểm để làm chủ, ứng dụng thương mại hóa các công nghệ chiến lược phục vụ phát triển các ngành công nghiệp chiến lược, công nghiệp nền tảng, ưu tiên, thương mại, thương mại điện tử thuộc phạm vi quản lý của ngành Công Thương.

Hoạt động nghiên cứu khoa học và công nghệ - Ảnh: Quỳnh Nga

Xây dựng và tổ chức thực hiện lộ trình đổi mới, phát triển công nghệ trong các ngành công nghiệp nền tảng, ngành, lĩnh vực công nghiệp ưu tiên; thương mại, thương mại điện tử; sản phẩm công nghiệp trọng điểm của ngành Công Thương.

Phối hợp với đơn vị đầu mối của Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Tài chính xây dựng Quy chế đặc biệt trong nghiên cứu, tiếp cận, mua các bí mật công nghệ, học hỏi, giải mã các công nghệ tiến tiến của nước ngoài.

Đề xuất và tổ chức triển khai các chương trình, nhiệm vụ nhằm làm chủ và đưa vào ứng dụng, thương mại hóa các công nghệ phục vụ phát triển các ngành, lĩnh vực, sản phẩm công nghiệp ưu tiên, nền tảng, các công nghệ chiến lược như năng lượng, môi trường, công nghệ sinh học, trí tuệ nhân tạo, vật liệu tiên tiến, bán dẫn, công nghệ lượng tử, robot và tự động hóa… thông qua cơ chế đặc biệt trong nghiên cứu, tiếp cận, mua các bí mật công nghệ, học hỏi, sao chép các công nghệ tiên tiến, công nghệ chiến lược của nước ngoài.

Xây dựng, trình ban hành và tổ chức triển khai Lộ trình hoàn thiện hệ thống TCVN, QCVN trong ngành Công Thương giai đoạn đến 2030, trong đó, ưu tiên xây dựng, trình ban hành theo thẩm quyền các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về dữ liệu trong các ngành, lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý của Bộ Công Thương.

Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo, Vụ Dầu khí và Than rà soát, báo cáo và đề xuất xây dựng đề án phát triển hạ tầng năng lượng, nhất là năng lượng mới, năng lượng sạch và bảo đảm an ninh năng lượng cho phát triển khoa học, công nghệ, các ngành công nghiệp chiến lược.

Vụ Kế hoạch - Tài chính chủ trì, phối hợp với Vụ Khoa học và Công nghệ, các tổ chức khoa học và công nghệ trực thuộc Bộ, các đơn vị có liên quan: Xây dựng, trình Lãnh đạo Bộ phê duyệt Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026 - 2030 và kế hoạch hằng năm để triển khai các nhiệm vụ theo tuân thủ quy định pháp luật, trong đó ưu tiên đầu tư, tăng cường năng lực cho các tổ chức khoa học và công nghệ công lập triển khai nghiên cứu, phát triển và ứng dụng công nghệ chiến lược, công nghệ phục vụ phát triển các ngành công nghiệp ưu tiên, nền tảng; phát triển hệ thống các trung tâm nghiên cứu, thử nghiệm, các phòng thí nghiệm trọng điểm quốc gia, tập trung cho công nghệ chiến lược.

Cục Công nghiệp, Vụ Dầu khí và Than rà soát, tổ chức quản lý chặt chẽ, khai thác, sử dụng có hiệu quả các nguồn tài nguyên khoáng sản thuộc phạm vi quản lý của Bộ Công Thương để phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo.

Cục Thương mại Điện tử và Kinh tế số chủ trì xây dựng Kế hoạch của Bộ Công Thương triển khai triển khai Chương trình phát triển kinh tế số, xã hội số với các mục tiêu được lượng hóa cụ thể; giao trách nhiệm người đứng đầu các đơn vị trực tiếp phụ trách, chỉ đạo; xây dựng bộ tiêu chí đánh giá; định kỳ đo lường, công bố công khai kết quả; đánh giá mức độ hoàn thành nhiệm vụ dựa trên kết quả phát triển kinh tế số, xã hội số.

Quyết định số 116/QĐ-BCT cũng nêu việc tổ chức ứng dụng trí tuệ nhân tạo dựa trên dữ liệu lớn trong ngành Công Thương. Theo đó, Vụ Khoa học và Công nghệ, Cục Công Thương địa phương lựa chọn và triển khai thí điểm, từng bước mở rộng áp dụng các giải pháp ứng dụng công nghệ Internet vạn vật (IoT) để thực hiện chuyển đổi số cho các cụm công nghiệp để trở thành cụm công nghiệp thông minh.

Cục Công nghiệp, Vụ Khoa học và Công nghệ nghiên cứu xây dựng và tổ chức triển khai ứng dụng Internet vạn vật (IoT) trong một số ngành công nghiệp nền tảng, công nghiệp ưu tiên.

Vụ Dầu khí và Than, Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo chỉ đạo, hướng dẫn các tập đoàn, doanh nghiệp trong lĩnh vực năng lực phát triển, ứng dụng Internet vạn vật (IoT) trong lĩnh vực năng lượng.

Cục Thương mại Điện tử và Kinh tế số, Vụ Thị trường trong nước nghiên cứu xây dựng và tổ chức triển khai ứng dụng Internet vạn vật (IoT) trong lĩnh vực thương mại, thương mại điện tử.

Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo, Vụ Dầu khí và Than, Viện Năng lượng rà soát, bổ sung các quy hoạch về điện đảm bảo có nguồn điện xanh - sạch, đảm bảo dự phòng cao để thu hút doanh nghiệp đầu tư phát triển Trung tâm dữ liệu.

Ngoài ra, Cục Thương mại Điện tử và Kinh tế số chủ trì, phối hợp với các đơn vị trong Bộ: Xác định và phê duyệt các cơ sở dữ liệu chuyên ngành của Bộ và lộ trình triển khai xây dựng, hoàn thành.

Đầu mối tổ chức, hướng dẫn việc xây dựng, kết nối, khai thác và chia sẻ dữ liệu chuyên ngành trong Bộ; kết nối, khai thác và chia sẻ dữ liệu chuyên ngành trong Bộ với cơ sở dữ liệu quốc gia.

Mặt khác, xây dựng Đề án ứng dụng trí tuệ nhân tạo dựa trên dữ liệu lớn đối với một số ngành, lĩnh vực quan trọng. Cụ thể, Vụ Khoa học và Công nghệ phối hợp Cục Công nghiệp, Cục Hóa chất nghiên cứu, xây dựng kế hoạch, lộ trình ứng dụng trí tuệ nhân tạo dựa trên dữ liệu lớn đối với một số ngành, lĩnh vực sản xuất công nghiệp nền tảng, quan trọng.

Cục Thương mại Điện tử và Kinh tế số xây dựng kế hoạch, lộ trình ứng dụng trí tuệ nhân tạo dựa trên dữ liệu lớn đối với lĩnh vực thương mại, thương mại điện tử.

Quỳnh Nga