Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu - 'đại dịch thầm lặng' đang gia tăng

Béo phì, thừa cân là nguyên nhân chính gây gan nhiễm mỡ. (Ảnh: oxfordgutandliver)

Trong những năm gần đây, thế giới đã ghi nhận sự gia tăng đáng lo ngại về bệnh gan ở những người trẻ tuổi, đặc biệt là bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD), hay còn được gọi là bệnh gan nhiễm mỡ liên quan đến rối loạn chuyển hóa (MASLD).

NAFLD xảy ra khi có quá nhiều chất béo hình thành trong tế bào gan. Thông thường, gan lấy thức ăn trực tiếp từ ruột và xử lý chất béo, carbohydrate và protein thành năng lượng và các protein khác. Sự mất cân bằng trong quá trình này có thể dẫn đến tình trạng dư thừa chất béo trong gan.

NAFLD hiện đang trở thành nguyên nhân hàng đầu gây bệnh gan mạn tính có thể dẫn tới xơ hóa gan tiến triển, bệnh gan giai đoạn cuối và cuối cùng dẫn đến tử vong. Bên cạnh đó, NAFLD còn làm tăng các biến cố tim mạch.

Báo cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) năm 2022 và các nghiên cứu thuộc dự án Nghiên cứu về Gánh nặng bệnh tật toàn cầu đều chỉ ra rằng NAFLD đang trở thành nguyên nhân hàng đầu gây bệnh gan trên toàn thế giới, với xu hướng gia tăng rõ rệt ở các quốc gia đang phát triển và tại các đô thị lớn.

Tạp chí Hepatology năm 2023 đã công bố một nghiên cứu cho thấy tỷ lệ mắc NAFLD ở nhóm tuổi từ 18-35 đã tăng từ khoảng 10% lên hơn 20% trong vòng một thập kỷ. Nghiên cứu nhấn mạnh mối liên hệ chặt chẽ giữa lối sống hiện đại, chế độ ăn uống quá nhiều đường, chất béo bão hòa và việc thiếu hoạt động thể chất với sự gia tăng thầm lặng của NAFLD.

Tại Việt Nam, bệnh gan nhiễm mỡ cũng đang trở thành vấn đề sức khỏe đáng báo động trong cuộc sống hiện đại. Thống kê của Hội Gan Mật Việt Nam cho thấy khoảng 50-60% dân số Việt Nam trưởng thành bị bệnh gan nhiễm mỡ, điều đáng lo ngại là tỷ lệ mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu ở người trẻ đang ngày càng gia tăng.

Các nguyên nhân làm gia tăng bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu

Theo các chuyên gia y tế, sự gia tăng của bệnh gan nhiễm mỡ ở người trẻ có liên quan mật thiết đến xu hướng sống ít vận động, tiêu thụ nhiều thực phẩm chế biến sẵn, giàu đường và chất béo bão hòa.

Những yếu tố này góp phần vào tình trạng tích tụ mỡ trong gan, từ đó làm tăng nguy cơ mắc các biến chứng nghiêm trọng như viêm gan nhiễm mỡ, xơ gan và thậm chí ung thư gan.

Ăn nhiều đồ ăn nhanh, đồ ăn nhiều dầu mỡ... là một trong những nguyên nhân gây béo phì, dẫn đến gan nhiễm mỡ. (Ảnh: iStock)

Phó Giáo sư-Tiến sỹ Trịnh Thị Ngọc, Phó Chủ tịch Hội Gan Mật Việt Nam cho biết thừa cân và béo phì là nguyên nhân chính gây gan nhiễm mỡ. Chế độ ăn không cân bằng với quá nhiều lượng thịt, đồ chiên, thức ăn nhanh, kết hợp với lối sống ít vận động, làm rối loạn quá trình chuyển hóa, từ đó tăng nguy cơ mắc bệnh.

Ngoài ra, quá trình điều trị tiểu đường và việc dùng thuốc tây không đúng chỉ định, đặc biệt là corticoid, càng góp phần làm suy yếu chức năng gan và thúc đẩy sự hình thành gan nhiễm mỡ.

Triệu chứng gan nhiễm mỡ không do rượu

Triệu chứng của gan nhiễm mỡ không do rượu thường khá âm ỉ ở giai đoạn đầu, nhưng khi bệnh tiến triển, người bệnh có thể gặp một số dấu hiệu sau:

Mệt mỏi và chán ăn: Người bệnh thường cảm thấy mệt mỏi kéo dài và thiếu năng lượng.

Đau hoặc cảm giác khó chịu ở vùng bụng trên bên phải: Có thể cảm nhận được cảm giác nặng hoặc đau nhẹ ở vùng gan.

Gan phì đại: Gan có thể trở nên to hơn bình thường, được phát hiện qua siêu âm hoặc kiểm tra y tế.

Men gan tăng: Xét nghiệm máu thường cho thấy các chỉ số men gan (ALT, AST) tăng, phản ánh tổn thương tế bào gan.

Khó tiêu, buồn nôn: Một số người có thể gặp vấn đề về tiêu hóa như đầy hơi, khó tiêu hoặc cảm giác buồn nôn.

Những triệu chứng này thường không đặc hiệu và có thể bị nhầm lẫn với các vấn đề sức khỏe khác, vì vậy việc kiểm tra và chẩn đoán sớm là rất quan trọng để có biện pháp can thiệp kịp thời.

(Ảnh: iStock)

Gan nhiễm mỡ không do rượu sẽ trở nên nghiêm trọng hơn khi chuyển thành viêm gan. Viêm gan dai dẳng sẽ gây ra các mô sẹo ở xung quanh gan và các mạch máu gần đó gây nên tình trạng xơ gan nhưng gan vẫn hoạt động được bình thường.

Biến chứng nghiêm trọng nhất của gan nhiễm mỡ không do rượu là suy gan và ung thư gan. Do đó cần thay đổi thói quen ăn uống, sinh hoạt trước khi bệnh xuất hiện những biến chứng nghiêm trọng hơn.

Phòng ngừa gan nhiễm mỡ

Để phòng ngừa bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu, cần thực hiện những biện pháp sau:

Chế độ ăn uống lành mạnh

Ưu tiên ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và thực phẩm giàu chất xơ. Hạn chế đồ ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn, đồ chiên và các loại thực phẩm chứa nhiều đường, chất béo bão hòa.

Tăng cường vận động

Cố gắng duy trì hoạt động thể chất đều đặn, ít nhất 30 phút mỗi ngày, giúp cải thiện chuyển hóa và kiểm soát cân nặng.

Theo dõi cân nặng và sức khỏe định kỳ

Đo cân nặng thường xuyên và thực hiện các chỉ số sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm những dấu hiệu bất thường liên quan đến gan.

Quản lý các bệnh lý liên quan

Kiểm soát tốt các vấn đề về chuyển hóa như tiểu đường, béo phì và rối loạn lipid để hạn chế tác động tiêu cực lên gan.

Sử dụng thuốc theo chỉ định

Tránh sử dụng thuốc tây không đúng chỉ định, đặc biệt là các loại thuốc chứa corticoid, trừ khi có sự hướng dẫn của bác sỹ.

Những biện pháp này không chỉ giúp bảo vệ gan mà còn góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống và ngăn ngừa các biến chứng liên quan đến bệnh gan nhiễm mỡ./.

(Vietnam+)