Bê bối tham nhũng nhấn chìm chính phủ Colombia

Thất bại của Chính phủ

Trung tuần tháng 12, tờ Colombia Report đưa tin, Quốc hội nước này đã bác bỏ đề xuất tài chính ngân sách của chính phủ, nhằm chi tiêu thêm 2,8 tỷ USD cho các dịch vụ công. Trước đó, các ủy ban kinh tế của Quốc hội Colombia cũng đã bác bỏ dự luật cải cách thuế được Tổng thống Gustavo Petro ủng hộ cùng nhiều đề xuất khác về ngân sách.

Nhận định về việc này, nhiều nhà phân tích cho rằng, Tổng thống Gustavo Petro cùng chính quyền của ông đã cố gắng thoát khỏi chủ nghĩa chính trị tân tự do thống trị chi tiêu của chính phủ từ những năm 1970 đến nay. Nhưng kế hoạch chi tiêu tiến bộ của ông Petro cuối cùng vẫn bị phe đối lập bảo thủ và cực hữu phản đối dữ dội. Những người này khăng khăng đòi thắt lưng buộc bụng để bù đắp cho việc tăng chi tiêu trong cuộc khủng hoảng do đại dịch COVID-19 gây ra vào năm 2020 và 2021. Và quyết định của Quốc hội gần như buộc chính phủ phải từ bỏ các kế hoạch ngân sách ưu tiên xây dựng hòa bình và giảm nghèo.

Tổng thống Colombia Gustavo Petro đang đối mặt với bê bối tham nhũng có nguy cơ nhấn chìm chính phủ của ông.

Tờ Colombia Report viết: “Tổng thống có quyền ban hành ngân sách quốc gia theo sắc lệnh riêng nhưng không thể tăng thâm hụt nếu không có sự chấp thuận của Quốc hội. Điều quan trọng là bây giờ Tổng thống sẽ làm gì tiếp theo bởi trước đó ông từng nói sẽ đảm bảo rằng người nghèo không bị ảnh hưởng bởi sự phản đối của Quốc hội đối với các đề xuất chi tiêu của chính phủ”. Nhắc lại cam kết phân phối của cải công bằng hơn cho người dân và đặc biệt là cho các vùng nông thôn bị bỏ quên của đất nước, tờ The American Conservative thì đánh giá rằng, một trong những nền tảng chính trong chương trình nghị sự của Tổng thống Gustavo Petro cùng phong trào cánh tả của ông đang cận kề sự thất bại.

Phân phối lại của cải một cách công bằng hơn là phương cách mà phe cánh tả muốn thực hiện nhằm xoa dịu người dân trong bối cảnh tình trạng bạo lực và hoạt động của các tổ chức bán quân sự ngày càng gia tăng ở Colombia. Bằng cách thành lập các khu vực phát triển đặc biệt ở những khu vực bị ảnh hưởng bởi xung đột, Tổng thống Gustavo Petro hy vọng sẽ giảm bớt tình trạng bất ổn xã hội và nghèo đói, khiến người dân Colombia từ bỏ việc tham gia vào các nhóm du kích và đường dây tội phạm có tổ chức. Nhưng bê bối tham nhũng liên quan đến các thành viên trong nội các cũng như các thành viên trong gia đình ông Gustavo Petro đang đe dọa nhấn chìm mọi nỗ lực của chính phủ.

Bộ trưởng Tài chính mới bị sa thải hồi đầu tháng 12 Ricardo Bonilla.

Sự ra đi của Bộ trưởng Tài chính

Thực tế, việc Quốc hội Colombia có thể phủ nhận một cách nhanh chóng và dễ dàng với đề xuất tài chính ngân sách và dự luật cải cách thuế của Chính phủ bắt nguồn từ sự ra đi vào hồi đầu tháng 12 của nhà kinh tế Ricardo Bonilla, Bộ trưởng Tài chính Colombia, một trong những đồng minh chủ chốt của Tổng thống. Ông Ricardo Bonilla là người đã giúp định hình chiến lược kinh tế của chính phủ và chỉ đạo thành công một số mục quan trọng trong chương trình nghị sự của Tổng thống thông qua quá trình lập pháp. Ông Ricardo Bonilla cũng đã hỗ trợ lập ngân sách mới và cải cách thuế đi kèm việc huy động thêm tiền mà Tổng thống cần để thực hiện các chương trình xã hội như đã hứa.

Một số nhà kinh tế học cho hay, ông Ricardo Bonilla thậm chí còn vui vẻ chấp nhận gợi ý của Tổng thống về việc từ chức và bị thay thế bởi Thứ trưởng Bộ Tài chính Diego Guevara. Song sự ra đi của ông không làm dịu mọi chuyện mà ngược lại, trở thành khởi đầu cho nhiều rắc rối hơn nhằm vào chính phủ.

Bê bối tham nhũng đang tiếp tục kéo chính quyền xuống khi nhiều bằng chứng hơn được các nhà điều tra tiết lộ. Và ông Ricardo Bonilla là Bộ trưởng Tài chính thứ hai rời khỏi chính phủ của Tổng thống Gustavo Petro. Năm 2023, ông Ricardo Bonilla đã tiếp quản vị trí này từ ông Jose Antonio Ocampo, sau khi Tổng thống đột ngột cải tổ nội các. Nhưng chỉ vài tháng sau đó, bê bối nhằm hạ bệ ông Ricardo Bonilla đã nổ ra khi văn phòng công tố viên mở cuộc điều tra về các hợp đồng lớn cho Đơn vị quản lý rủi ro thiên tai quốc gia (UNGRD). Một số giao dịch liên quan đến các hợp đồng trị giá 10,5 triệu USD mua các xe bồn chở nước bị lỗi dành cho tỉnh La Guajira, nơi người dân phải vật lộn để tiếp cận nguồn nước sạch đã bị kiểm tra.

Cựu Giám đốc UNGRD Olmedo Lopez bị cáo buộc dùng ảnh hưởng của mình tác động đến các hợp đồng mua bán. Tòa án tối cao Colombia sau đó đã chỉ ra rằng cuộc điều tra của họ xoay quanh cáo buộc "tội hối lộ và làm giàu bất hợp pháp". Cựu Phó giám đốc UNGRD Sneyder Pinilla - người cũng đang bị điều tra đã trở thành nhân chứng chính và chấp thuận hợp tác với các nhân viên điều tra. Các luật sư của Sneyder Pinilla cho biết, ông này đã cung cấp bằng chứng về "cấu trúc tội phạm" liên kết UNGRD với các quan chức liên bang cấp cao, trong đó có ông Ricardo Bonilla. Ngay sau đó, Văn phòng Tổng chưởng lý Colombia đã quyết định đưa ông Ricardo Bonilla và những đồng minh thân cận khác của Tổng thống Gustavo Petro vào cuộc điều tra về tham nhũng tại UNGRD.

Cụ thể, trong lời khai bị rò rỉ tại tòa án, cựu Giám đốc UNGRD Olmedo Lopez đã cáo buộc ông Ricardo Bonilla và cựu Bộ trưởng Nội vụ Luis Fernando Velasco ra lệnh hối lộ cho các thành viên của Quốc hội. Cựu Phó giám đốc UNGRD Sneyder Pinilla cũng cáo buộc cựu Giám đốc phụ trách các vấn đề khu vực Sandra Ortiz và cựu Giám đốc bộ phận lập kế hoạch DAPRE Carlos Ramon Gonzalez, đã ra lệnh thanh toán bằng tiền mặt cho Chủ tịch Thượng viện và Chủ tịch Hạ viện thời điểm đó Andres Calle và Ivan Name.

Ngoài ra, Văn phòng Tổng chưởng lý Colombia còn bổ sung thêm 9 nghị sĩ vào cuộc điều tra tham nhũng. Olmedo Lopez và Sneyder Pinilla đã tìm kiếm quyền miễn trừ cho hành vi của mình bằng việc thừa nhận vai trò trong việc tham gia hối lộ và biển thủ công quỹ. Quyền Tổng kiểm toán Carlos Mario Zuluaga khi xuất hiện trước báo giới cho hay, bê bối tham nhũng tại UNGRD đã gây thiệt hại hơn 60 triệu USD kể từ năm 2022 và rằng tham nhũng tại UNGRD đã trở nên có hệ thống sau những thay đổi trong hoạt động quản lý tài chính của đơn vị này nhằm hợp lý hóa phản ứng của chính phủ đối với đại dịch COVID-19 vào năm 2020.

Phiên họp tại Quốc hội Colombia ngày 20/7/2023.

Và những tiết lộ mới về quan hệ giữa chính phủ và ELN

Chưa hết, khi bê bối ở UNGRD ngày càng trầm trọng, Olmedo López, còn tiết lộ rằng, ngoài các hợp đồng nổi tiếng được trao cho các thành viên Quốc hội để đảm bảo phiếu ủng hộ cho các cải cách chính trị của Tổng thống Gustavo Petro, cũng như cuộc bầu cử địa phương vào tháng 10/2023, ông đã được chỉ thị cụ thể chuyển các hợp đồng của chính phủ cho Quân đội Giải phóng quốc gia (ELN) với mục đích là để duy trì chương trình nghị sự "hòa bình hoàn toàn" sau khi nhóm này đe dọa tiếp tục bắt cóc dân thường. Theo Olmedo López, chiến lược của chính phủ là hỗ trợ tài chính cho nhóm khủng bố này để đảm bảo chúng vẫn ngồi vào bàn đàm phán ở Caracas, Venezuela.

Tuyên bố của cựu Giám đốc UNGRD được đưa ra trước Tòa án tối cao Colombia bao gồm thông tin chi tiết về các bộ trưởng, quan chức cấp cao, thị trưởng và nhà thầu được hưởng lợi trực tiếp từ các hợp đồng béo bở này. "Điều này liên quan đến một bên có năng lực quân sự đáng kể. Tên trong tài liệu mà tôi trình lên tổng chưởng lý, được tóm tắt trong tuyên bố của tôi, là ELN và ảnh hưởng đáng kể của tổ chức này tại tỉnh Arauca", Olmedo López nói và cho biết đã rất lo sợ cho tính mạng của mình vì nhận được những lời đe dọa rõ ràng từ nhóm này nhằm bịt miệng ông.

Ngay lập tức, ông Ricardo Bonilla bị phát hiện sử dụng quyền lực để gây ảnh hưởng đến các nhà lãnh đạo Quốc hội Colombia, cụ thể là hối lộ hàng triệu USD cho Ivan Name, cựu Chủ tịch Thượng viện và Andres Calle, cựu Chủ tịch Hạ viện. Rồi ông Ricardo Bonilla còn bị cáo buộc là chủ mưu đằng sau một kế hoạch bí mật chuyển hướng nguồn tài trợ từ các chương trình của chính phủ, trong đó có vụ mua 40 xe bồn chở nước với giá niêm yết cao hơn nhiều so với giá trị thực tế. Một phần số tiền dùng để mua xe bồn chở nước sau đó được cho là đã được gửi cho ELN.

Ban đầu, khi 3 ông Ricardo Bonilla, Ivan Name và Andres Calle cùng phủ nhận các cáo buộc, mọi việc đã có vẻ lắng xuống. Tổng thống Gustavo Petro còn lên tiếng ủng hộ Bộ trưởng Tài chính của mình và đảm bảo với công chúng rằng ông tin rằng Ricardo Bonilla vô tội. Nhưng khi cố vấn chính trị cũ làm chứng rằng Bộ trưởng Tài chính biết về tình trạng tham nhũng đang diễn ra trong UNGRD, ông Ricardo Bonilla đã gửi một lá thư tới Văn phòng Tổng chưởng lý với cáo buộc, Nicolás Alcocer Petro, con trai nuôi của Tổng thống và Ricardo Roa, cựu Giám đốc chiến dịch tranh cử đã lạm dụng ảnh hưởng của họ để gây ra việc xử lý sai các hợp đồng của chính phủ tại một công ty điện lực nhà nước. Và đòn giáng nặng nề chính là việc con trai ruột của Tổng thống là Nicolás Petro Burgos trở thành đối tượng của một cuộc điều tra cấp cao vì có khả năng biển thủ hàng triệu USD trong thời gian làm giám đốc chiến dịch khu vực khi ông tranh cử Tổng thống.

Người dân tập trung tại quảng trường Bolivar khi các cựu thành viên của Lực lượng Quân đội Colombia diễu hành phản đối Tổng thống Gustavo Petro tại Bogota, Colombia ngày 23/11/2024.

Đương nhiên là Tổng thống Gustavo Petro đã bác bỏ các cáo buộc tham nhũng trong chính phủ của mình. Hồi tháng 10, khi các quan chức bầu cử tuyên bố họ đang điều tra các hành vi vi phạm tài chính trong chiến dịch vận động tranh cử, ông Gustavo Petro còn coi “những nỗ lực này là hành vi phá hoại”. Tổng thống thậm chí còn viết trên mạng xã hội rằng "cuộc đảo chính đã bắt đầu".

Theo giới quan sát, dù sớm loại bỏ Bộ trưởng Tài chính Ricardo Bonilla nhưng có vẻ như mọi bước đi lúc này của Tổng thống Gustavo Petro đều rất mạo hiểm và rất khó đoán định tương lai chính trị ở quốc gia Nam Mỹ này.

Chu Nguyễn