Điều gì sẽ xảy ra nếu chính phủ Mỹ đóng cửa ngay trước kỳ nghỉ lễ?

Chính phủ Mỹ đối mặt với nguy cơ đóng cửa sau khi dự luật ngân sách không được Hạ viện thông qua. Ảnh: AFP.

Nguồn ngân sách liên bang sẽ hết hạn vào nửa đêm 20/12. Trước đó, một thỏa thuận về chi tiêu của lưỡng đảng bị bác bỏ sau khi Tổng thống đắc cử Donald Trump và tỷ phú Elon Musk lên tiếng phản đối hôm 18/12, buộc các đảng viên Cộng hòa trong Quốc hội phải gấp rút đưa ra một dự luật ngân sách mới. Tuy nhiên, dự luật này không được thông qua trong tối 19/12.

Trong lúc Quốc hội thảo luận về các bước đi tiếp theo để ngăn chặn tình trạng bế tắc, các hoạt động của chính phủ và tiền lương của hàng triệu công chức liên bang có thể bị đình trệ.

Sau đây là những điều cần biết về việc chính phủ Mỹ đóng cửa và tác động mà nó mang lại cho các tổ chức, người dân Mỹ.

Tình trạng chính phủ đóng cửa là gì?

Hiến pháp Mỹ trao cho Quốc hội quyền quản lý hầu bao, nghĩa là hầu hết mọi quyết định về ngân sách hoạt động của chính phủ đều diễn ra ở Đồi Capitol. Hàng năm, Quốc hội Mỹ phải thông qua dự luật chi tiêu trước ngày 1/10, ngày bắt đầu năm tài chính mới, nếu không chính phủ sẽ hết tiền để tiếp tục hoạt động.

Nếu Quốc hội không hành động trước ngày đó, Hạ viện và Thượng viện cũng có thể thông qua Nghị quyết tiếp tục (Continuing resolution), một dự luật chi tiêu khẩn cấp để duy trì hoạt động đầy đủ của chính phủ trong một khoảng thời gian ngắn. Trở lại tháng 9, Quốc hội đã thực hiện chính xác điều đó và ấn định ngày 20/12 là hạn chót mới.

Hiện tại, Quốc hội phải hành động trước cuối ngày 20/12 nếu không nguồn ngân sách sẽ bị thiếu hụt. Sau đó, tất cả các chức năng không cần thiết của chính phủ sẽ dừng lại.

Tại sao điều này xảy ra?

Quy trình chi tiêu của chính phủ được thiết kế để hoạt động như sau: Hàng năm, các ủy ban phân bổ ngân sách ở cả hai viện Quốc hội có nhiệm vụ thông qua hàng chục dự luật chi tiêu để chi trả cho các cơ quan liên bang khác nhau. Sau đó, các dự luật phải được cả Hạ viện và Thượng viện thông qua trước khi được chuyển đến bàn Tổng thống để ký thành luật.

Nhưng điều đó hiếm khi xảy ra ở Quốc hội hiện đại. Như thông lệ hiện nay, Quốc hội đã hết thời gian để hoàn tất quy trình vào tháng 9 nên đã thông qua việc gia hạn ngân sách ngắn hạn.

Mặc dù Quốc hội đã biết về thời hạn ngày 20/12 từ mùa Thu nhưng vẫn chưa đưa ra được thỏa thuận nào để tránh việc đóng cửa chính phủ, tính cho đến thời điểm hiện tại.

Vào tối 17/12, Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson, thuộc đảng Cộng hòa, đã công bố thỏa thuận được ký kết giữa các đảng viên Cộng hòa và Dân chủ hàng đầu trong Quốc hội. Thỏa thuận này sẽ gia hạn nguồn ngân sách của chính phủ cho đến ngày 14/3/2025 và cung cấp hỗ trợ kinh tế cho nông dân và cứu trợ cho các khu vực bị bão tàn phá. Nó cũng bao gồm việc tăng lương cho các thành viên Quốc hội, tối đa là 3,8%, lần đầu tiên sau hơn một thập kỷ.

Trước khi Hạ viện lên lịch bỏ phiếu, tỷ phú Elon Musk đã bắt đầu đăng bài tiêu cực về dự luật cho hơn 200 triệu người theo dõi trên nền tảng X của ông. Ông Trump và một loạt thành viên cực hữu của Quốc hội cũng phản đối kế hoạch này, gọi đó là một “món quà” dành cho đảng Dân chủ và chỉ trích một số điều khoản chính sách, chẳng hạn như việc tăng lương của Quốc hội.

Ông Trump cũng đưa ra yêu cầu vào phút chót: Quốc hội phải ban hành luật để giải quyết trần nợ. Mỹ được dự kiến sẽ không đạt giới hạn vay cho đến năm sau, nhưng hôm 19/12, ông Trump nói với NBC News rằng ông muốn Quốc hội loại bỏ hoàn toàn trần nợ.

Đảng Cộng hòa tại Hạ viện đã cố gắng thông qua dự luật ngân sách thứ hai để giải quyết những lo ngại của ông Trump, nhưng nó đã thất bại, trong đó gần như mọi đảng viên Dân chủ và 38 đảng viên Cộng hòa bỏ phiếu chống lại. Bây giờ, họ sẽ phải tìm ra một con đường mới khi đồng hồ điểm gần đến thời hạn chót.

Hạ viện Mỹ đã thất bại trong việc thông qua dự luật ngân sách thứ hai trong tối 19/12. Ảnh: Reuters.

Khi nào chính phủ đóng cửa? Tình trạng này kéo dài bao lâu?

Trong trường hợp Quốc hội không có hành động vào phút chót, việc đóng cửa sẽ bắt đầu lúc 00:01 sáng ngày 21/12, vì vậy tác động của nó sẽ không được cảm nhận ngay lập tức cho đến hôm đầu tuần sau.

Rất khó để dự đoán việc đóng cửa có thể kéo dài bao lâu, nhưng nếu điều đó xảy ra, nó có thể diễn ra trong một thời gian khá dài do có sự chia rẽ ở Đồi Capitol và những ngày nghỉ lễ sắp tới.

Đảng Cộng hòa đang nắm giữ thế đa số hẹp trong Hạ viện và đảng Dân chủ kiểm soát Thượng viện. Điều đó sẽ thay đổi từ ngày 3/1/2025 khi đảng Cộng hòa tiếp quản cả hai viện của Quốc hội, và sau đó ông Trump sẽ nhậm chức vào ngày 20/12025.

Dân biểu Marjorie Taylor Greene, đảng Cộng hòa, đã đăng trên X rằng bà sẽ ủng hộ việc đóng cửa chính phủ cho đến Ngày nhậm chức của ông Trump.

Những bộ phận nào của chính phủ bị ảnh hưởng?

Trong thời gian đóng cửa, chính phủ liên bang sẽ không thể trả lương cho hàng triệu nhân viên, bao gồm cả quân nhân và quân dự bị, ngay trước kỳ nghỉ lễ.

Hàng trăm nghìn nhân viên chính phủ có thể bị cho nghỉ việc tạm thời, nghĩa là họ sẽ tạm thời ngừng đi làm. Trong thời gian chính phủ đóng cửa vào năm 2013, khoảng 850.000 nhân viên đã phải nghỉ việc tạm thời. Ngay cả những người phải tiếp tục thực hiện các nhiệm vụ thiết yếu cũng sẽ không được trả lương trong thời gian ngừng hoạt động.

Các nhân viên liên bang sẽ nhận được tiền lương khi chính phủ mở cửa trở lại. Nhưng điều này trước đây không phải lúc nào cũng được đảm bảo, mà phải mãi cho đến khi Quốc hội thông qua luật sau sự kiện đóng cửa vào năm 2019.

Một số chức năng của chính phủ sẽ được duy trì, bao gồm quân sự và an toàn công cộng, như kiểm soát không lưu và Cục An ninh Vận tải. Mọi cơ quan liên bang đều có một “kế hoạch dự phòng” quy định về cách vận hành trong thời gian chính phủ ngừng hoạt động và những nhân viên nào bị cho nghỉ việc tạm thời.

Ví dụ, Bộ Quốc phòng sẽ yêu cầu các quân nhân tại ngũ tiếp tục trình diện để làm nhiệm vụ, đồng thời việc chăm sóc bệnh nhân nội trú và chăm sóc ngoại trú khẩn cấp tại các cơ sở điều trị y tế của Lầu Năm Góc sẽ tiếp tục trong thời gian chính phủ đóng cửa.

Theo một quan chức Lầu Năm Góc, các khoản trợ cấp cho quân nhân nghỉ hưu sẽ tiếp tục được chi trả vì chúng đến từ một quỹ ủy thác riêng biệt, không phải từ sự phân bổ của Quốc hội, nhưng có thể bị chậm do thiếu nhân sự để xử lý.

Tổng thống Joe Biden và các thành viên Quốc hội đều sẽ tiếp tục làm việc và được trả lương theo quy định của pháp luật.

Phúc lợi và an sinh xã hội có bị ảnh hưởng?

Các khoản séc chi trả An sinh xã hội được gửi tới 73 triệu người ở Mỹ mỗi tháng sẽ tiếp tục được duy trì trong thời gian chính phủ ngừng hoạt động, vì đây được coi là chi tiêu “bắt buộc” và không được rót thông qua các dự luật phân bổ mà Quốc hội phải thông qua mỗi năm.

Các khoản chi tiêu bắt buộc khác bao gồm các khoản thanh toán từ chương trình Medicare, Medicaid, hỗ trợ tạm thời cho các gia đình nghèo khó và phúc lợi cho cựu chiến binh.

Lần đóng cửa chính phủ dài nhất là khi nào?

Quốc hội Mỹ đã gặp phải tình trạng tranh cãi về ngân sách hoạt động nhiều lần trong suốt 4 thập kỷ qua, dẫn đến 20 lần ngừng hoạt động kéo dài ít nhất một ngày.

Lần đóng cửa lâu nhất cũng là lần gần đây nhất: Chính phủ đóng cửa 34 ngày từ ngày 21/12/2018 đến ngày 25/1/2019.

Trong thời gian đóng cửa, các công viên quốc gia vẫn mở cửa nhưng rác thải bắt đầu chất đống do nhiều nhân viên công viên phải tạm nghỉ việc. Các nhân viên của Cơ quan An toàn Giao thông, những người được yêu cầu tiếp tục làm việc không lương, bắt đầu xin nghỉ ốm, dẫn đến sự chậm trễ tại các sân bay. Ban quản lý cơ quan này đã cảnh báo rằng việc đóng cửa trong năm nay sẽ dẫn đến việc hành khách phải chờ đợi lâu hơn trước kỳ nghỉ lễ.

Huyền Chi