Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của đồng bào dân tộc Sán Dìu

Nhận thức sâu sắc về giá trị bản sắc văn hóa độc đáo của đồng bào dân tộc Sán Dìu, huyện Tam Đảo luôn quan tâm thực hiện các giải pháp giữ gìn, phục dựng các lễ hội truyền thống, bảo tồn làn điệu dân ca Soọng cô và nét đẹp trang phục, tiếng nói, văn hóa ẩm thực, xây dựng các câu lạc bộ văn hóa - văn nghệ dân gian trong cộng đồng đồng bào dân tộc Sán Dìu. Đồng thời, tăng cường hoạt động khảo sát, sưu tầm, thu thập thông tin, dữ liệu và quảng bá nét đẹp văn hóa truyền thống của cộng đồng người Sán Dìu.

Nghệ nhân Lưu Văn Năm, Chủ nhiệm Câu lạc bộ hát Soọng cô xã Minh Quang (Tam Đảo) truyền dạy làn điệu Soọng cô cho thế hệ trẻ. Ảnh Kim Ly

Trong số các địa phương trên địa bàn huyện Tam Đảo, xã Đạo Trù được xem là nơi quần tụ đông đảo nhất của đồng bào dân tộc Sán Dìu. Cộng đồng người Sán Dìu ở Đạo Trù hiện có hơn 14.500 nhân khẩu, chiếm gần 90% dân số toàn xã.

Trong đời sống hiện đại, người Sán Dìu ở Đạo Trù vẫn lưu giữ nhiều giá trị văn hóa truyền thống như tiếng nói, chữ viết, trang phục, ẩm thực, các lễ nghi, tín ngưỡng, phong tục tập quán.

Làn điệu dân ca Soọng cô - một hình thức hát đối đáp giao duyên truyền thống thường xuyên được biểu diễn trong các dịp lễ hội, cưới hỏi, các hoạt động sinh hoạt cộng đồng. Các nghi lễ cấp sắc, lễ cúng tổ tiên, lễ cầu mùa được tổ chức theo phong tục cổ truyền, phản ánh đời sống tâm linh phong phú của người Sán Dìu.

Đồng chí Lưu Xuân Năm, công chức văn hóa - xã hội xã Đạo Trù cho biết: “Mới đây, xã Đạo Trù đã tổ chức thành công chương trình giao lưu văn hóa, văn nghệ quần chúng hát Soọng cô các dân tộc thiểu số lần thứ 5, năm 2025.

Đồng bào dân tộc Sán Dìu ở xã Đạo Trù (Tam Đảo) lưu giữ phong tục làm món bánh trứng kiến, một món ăn mang đậm nét văn hóa đặc trưng. Ảnh: Kim Ly

Tham dự chương trình giao lưu có 17 câu lạc bộ với hơn 100 nghệ nhân, thành viên của Câu lạc bộ Dân ca Soọng cô xã Đạo Trù và một số tỉnh như Phú Thọ, Bắc Giang, Thái Nguyên, Tuyên Quang.

Các câu lạc bộ đã biểu diễn nhiều tiết mục đặc sắc mang đậm đặc trưng văn hóa của đồng bào dân tộc Sán Dìu với nội dung ca ngợi Đảng quang vinh, Bác Hồ vĩ đại, ca ngợi sự đổi mới, giàu mạnh của quê hương, đất nước; thể hiện không khí lao động hăng say, phấn khởi, tinh thần đoàn kết, lòng tin vào chủ trương, đường lối của Đảng của bà con các dân tộc thiểu số.

Cùng với việc bảo tồn nét đẹp của làn điệu dân ca Soọng cô, cấp ủy, chính quyền và các đoàn thể xã Đạo Trù thường xuyên tuyên truyền để người dân tộc Sán Dìu nâng cao ý thức giữ gìn tiếng nói, chữ viết, nét đẹp trang phục, phục dựng các diễn xướng dân gian; xây dựng làng văn hóa kiểu mẫu thôn Lục Liễu gắn với phát triển du lịch trong cộng đồng đồng bào dân tộc Sán Dìu; tổ chức các sân chơi giao lưu văn hóa nghệ thuật quy mô cấp thôn và giao lưu với các địa phương khác; giữ gìn nét đẹp văn hóa ẩm thực và các lễ hội như lễ Đại Phan, Tết Thanh minh, Tết cơm mới…".

Các hoạt động trưng bày, các lễ hội, chương trình xúc tiến quảng bá du lịch được tổ chức thường niên là cơ hội để huyện Tam Đảo đưa nét đẹp văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Sán Dìu đến với du khách gần xa.

Trưởng Ban Quản lý Khu danh thắng Tây Thiên Đỗ Quốc Trọng cho biết: “Đến với không gian văn hóa tại Lễ hội Tây Thiên được tổ chức vào ngày 15 tháng 2 âm lịch hằng năm, du khách được trải nghiệm nét đẹp ẩm thực truyền thống của người Sán Dìu với nhiều món ăn như bánh chưng gù, bánh gio, bánh giầy, bánh trứng kiến, bánh ngỗng, nhộng ong, xôi đen, lươn nấu thân chuối…

Xã Đạo Trù (Tam Đảo) quảng bá nét đẹp văn hóa ẩm thực của đồng bào dân tộc Sán Dìu tại chương trình giao lưu văn hóa - văn nghệ quần chúng hát Soọng cô các dân tộc thiểu số lần thứ 5. Ảnh: Trà Hương

Hội thi làm bánh chưng gù, bánh gio, bánh giầy theo phong tục đặc trưng của đồng bào cũng là một hoạt động độc đáo trong lễ hội, thu hút đông đảo du khách tham gia. Các tiết mục văn nghệ dân gian hát Soọng cô, trình diễn trang phục truyền thống, trò chơi dân gian được tổ chức xen kẽ trong hoạt động lễ hội, tạo nên không gian đặc trưng đa sắc màu, góp phần lan tỏa văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Sán Dìu trong dòng chảy hiện đại”.

Mặc dù đã có nhiều hoạt động để bảo tồn, gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Sán Dìu nói riêng và đồng bào các dân tộc thiểu số khác, tuy nhiên, hiện nay, nhiều giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể đặc trưng của đồng bào các dân tộc thiểu số đang đứng trước nguy cơ mai một.

Vì vậy, huyện Tam Đảo tiếp tục đẩy mạnh công tác khảo sát, sưu tầm, thu thập thông tin, dữ liệu về văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Sán Dìu; tăng cường công tác quảng bá nét đẹp văn hóa bản sắc trên các phương tiện truyền thông, mạng xã hội và tại các sân chơi giao lưu văn hóa nghệ thuật cấp khu vực, cấp quốc gia.

Đồng thời, đẩy mạnh thực hiện đề án “Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Sán Dìu giai đoạn 2022 - 2025, định hướng đến năm 2030” thông qua các giải pháp phục hồi, đưa giá trị văn hóa truyền thống vào cuộc sống hiện đại, thúc đẩy sự phát triển bền vững trong cộng đồng đồng bào dân tộc Sán Dìu.

Bên cạnh hoạt động bảo tồn nét đẹp văn hóa của đồng bào dân tộc Sán Dìu, huyện Tam Đảo thường xuyên tuyên truyền, vận động đồng bào dân tộc thiểu số chấp hành tốt chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.

Cấp ủy, chính quyền địa phương đẩy mạnh triển khai các chính sách chiến lược của Đảng và Nhà nước về quan tâm hỗ trợ đồng bào dân tộc thiểu số; tăng cường vận động người dân đẩy mạnh phát triển kinh tế, ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số vào sản xuất; chăm lo đời sống tinh thần; xây dựng, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân.

Quỳnh Hương