Bảo hiểm xã hội bắt buộc: Đối tượng nào phải tham gia?

Tuyên truyền chính sách BHXH tự nguyện cho tiểu thương. Ảnh: Ngọc Yến.

Đề xuất hai phương án

Để chuẩn bị triển khai hiệu quả Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) 2024, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025, hiện Bộ LĐTBXH đang phối hợp với các cơ quan liên quan nghiên cứu, xây dựng các dự thảo văn bản quy định chi tiết thi hành Luật, từ đó làm cơ sở cho việc tổ chức thực hiện. Tại dự thảo Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật BHXH về BHXH bắt buộc, Bộ này đã đề xuất 2 phương án quy định đối tượng tham gia BHXH bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh.

Phương án 1: Chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh nộp thuế theo phương pháp kê khai. Chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh không thuộc đối tượng trên mà có đề nghị tham gia BHXH bắt buộc.

Phương án 2: Chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh và có đề nghị tham gia BHXH bắt buộc.

Theo thống kê hiện cả nước có khoảng 5 triệu hộ kinh doanh, trong đó khoảng 2 triệu hộ có đăng ký kinh doanh. Dự thảo đưa ra 2 phương án chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh tham gia BHXH bắt buộc.

Cho ý kiến về dự thảo, ông Dương Văn Hào - Trưởng Ban Quản lý Thu- Sổ, thẻ (BHXH Việt Nam) cho rằng quy định pháp luật phải mang tính khả thi khi đưa vào thực tiễn. Đặc biệt, cần nghiên cứu và xem xét khía cạnh là trong công tác thu và phát triển người tham gia, đối tượng là chủ hộ kinh doanh Đề xuất phương án thu BHXH đối với chủ hộ kinh doanh. Còn ông Lò Quân Hiệp - Giám đốc BHXH TPHCM, cho biết TP có khoảng 215.000 hộ kinh doanh, vì vậy cần phải có phương án đóng, thu phù hợp, vì thực tiễn khối lương công việc của đơn vị này hiện rất lớn, không đủ lực lượng để thu trực tiếp đối với các hộ kinh doanh này.

Bà Đỗ Thị Hằng - Phó Giám đốc BHXH tỉnh Đắk Lắk cũng cho rằng về chủ hộ kinh doanh tham gia BHXH, nên chọn phương án 1 là chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh nộp thuế theo phương pháp kê khai, nộp thuế.

Đây là hộ đã thuộc diện kinh doanh và có thu nhập ổn định, nên sẽ có khả năng và nhu cầu tham gia BHXH. Với xu hướng ngày càng mở rộng đối tượng tham gia BHXH để hướng tới BHXH toàn dân.

Nhận diện đúng đối tượng

Ông Võ Oanh Liệt - Phó Giám đốc BHXH Tiền Giang cũng kiến nghị lựa chọn phương án 1 là chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh nộp thuế theo phương pháp kê khai. Còn theo ông Phạm Thanh Nam - Giám đốc BHXH quận Gò Vấp (TPHCM) nói rằng Luật BHXH 2024 có nhiều điểm mới mang tính nhân văn, hướng đến người lao động, đảm bảo an sinh. Song ông Nam cũng bày tỏ sự lo lắng khi cấp quận huyện trực tiếp thực hiện sẽ có nhiều vấn đề khó khăn, phát sinh nhiều công việc trong phát triển đối tượng, chi trả chế độ chính sách nếu không có quy định phù hợp.

Pháp luật hiện hành quy định, việc đăng ký hộ kinh doanh là quyền của các hộ kinh doanh. Hiện nay, hộ kinh doanh được quy định tại Điều 79 Nghị định 01/2021 của Chính phủ về đăng ký doanh nghiệp. Cụ thể, hộ kinh doanh do một cá nhân hoặc các thành viên hộ gia đình đăng ký thành lập và chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với hoạt động kinh doanh của hộ.

Trường hợp các thành viên hộ gia đình đăng ký hộ kinh doanh thì ủy quyền cho một thành viên làm đại diện hộ kinh doanh. Cá nhân đăng ký hộ kinh doanh, người được các thành viên hộ gia đình ủy quyền làm đại diện hộ kinh doanh là chủ hộ kinh doanh.

Hộ gia đình sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp, làm muối và những người bán hàng rong, quà vặt, buôn chuyến, kinh doanh lưu động, kinh doanh thời vụ, làm dịch vụ có thu nhập thấp không phải đăng ký hộ kinh doanh, trừ trường hợp kinh doanh các ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện. Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương quy định mức thu nhập thấp áp dụng trên phạm vi địa phương.

Bộ LĐTBXH cũng cho biết theo quy định của pháp luật về BHXH hiện hành, chủ hộ kinh doanh không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. Tuy nhiên theo đánh giá việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh sẽ giúp Nhà nước giảm áp lực trong việc đảm bảo an sinh xã hội cho những người lao động này khi họ đến tuổi nghỉ hưu, hoặc đến tuổi hưởng trợ giúp xã hội.

Người tham gia là chủ hộ kinh doanh sẽ được bảo vệ khỏi những rủi ro, được hưởng các chế độ ốm đau, thai sản, hưu trí, tử tuất, mức hưởng tương đương với mức đóng góp.

Khanh Lê