Báo chí không chỉ sáp nhập cơ học, mà phải tinh - gọn - mạnh

Ngành báo chí đang tái cấu trúc toàn diện - từ mô hình tổ chức đến chiến lược nội dung và cách vận hành, khi cả nước rục rịch tinh giản bộ máy hành chính và hướng đến kỷ niệm 100 năm báo chí cách mạng Việt Nam.

Tọa đàm Báo chí tinh - gọn - mạnh do VTV9 tổ chức sáng 12/6 là diễn đàn để lãnh đạo cơ quan báo chí cùng thảo luận những bài toán lớn: Làm thế nào để cơ quan báo chí sau sáp nhập vẫn giữ được bản sắc và hoạt động hiệu quả? Đâu là con đường để báo chí tự chủ tài chính nhưng vẫn hoàn thành nhiệm vụ chính trị?

Mô hình đa phương tiện, phóng viên đa nhiệm

Tại Bình Phước, mô hình hợp nhất báo - đài đã vận hành 6 năm. Theo bà Nguyễn Thị Minh Nhâm, Giám đốc - Tổng biên tập Đài Phát thanh - Truyền hình và Báo Bình Phước cho biết đơn vị ghi nhận hiệu quả trong việc tinh giản đầu mối, tiết kiệm nguồn lực nhưng vẫn nâng cao chất lượng. Đội ngũ phóng viên ở đây phải học thêm kỹ năng để tạo ra sản phẩm cho nhiều nền tảng - từ báo in, báo nói, báo hình đến báo điện tử.

Riêng đối với những tin tức, sự kiện giàu tính thời sự, đơn vị lựa chọn cách làm đặc biệt để tối ưu nguồn lực: Phóng viên có mặt trực tiếp, tính toán, căn chỉnh, thu thập đủ "nguyên liệu" để tạo ra sản phẩm của cả bốn loại hình; rồi gửi về cho biên tập viên ở tòa soạn "chế biến". Cách làm này giúp đơn vị đảm bảo được tốc độc và sản lượng tin bài.

Từ trái qua: Tổng biên tập Báo Cao Bằng Sầm Việt An, Tổng biên tập Đài Phát thanh - Truyền hình và Báo Bình Phước Nguyễn Thị Minh Nhâm và Tổng biên tập Báo và Đài Phát thanh - Truyền hình Đồng Tháp Ngô Thị Ngọc Hạnh. Ảnh: Hải Dương.

Phóng viên đài học thêm kỹ năng, phóng viên báo cũng cần học thêm kỹ năng và trở nên đa nhiệm hơn. Sau khi sáp nhập, đơn vị tổ chức nhiều hoạt động đào tạo, tập huấn và khuyến khích nhân sự bổ trợ, học hỏi từ nhau. Giám đốc - Tổng biên tập Đài Phát thanh - Truyền hình và Báo Bình Phước nhận định sáp nhập không chỉ giúp đơn vị tinh gọn bộ máy mà còn khiến đội ngũ gắn kết hơn, chuyên nghiệp hơn.

Đồng tình với nhận định trên, Tổng biên tập Báo và Đài Phát thanh - Truyền hình Long An Lê Hồng Phước khẳng định: Sáp nhập báo đài không chỉ trên phương diện hình thức, mang tính "cơ học", mà sau sáp nhập cần thể hiện rõ nét hiệu quả hoạt động, đáp ứng đúng yêu cầu của thời đại.

Dưới áp lực cạnh tranh, chuyển đổi số và tự chủ tài chính, việc đổi tên cơ quan báo chí được nhìn nhận như một phần trong chiến lược tái định vị - nhưng không nên xem là tất cả. Điều quan trọng hơn là phải đổi mới tư duy làm báo, cách tổ chức sản xuất nội dung, cách vận hành đội ngũ trong mô hình hội tụ.

Sau sáp nhập, chọn lựa một cái tên mới vừa thể hiện được bản sắc, vừa tái định vị thương hiệu cũng là điều mà nhiều cơ quan báo chí quan tâm. Bên cạnh cách chọn đặt "báo"- "đài" hoặc "đài" - "báo", một số địa phương đã chọn tên phản ánh được xu thế chuyển dịch của báo chí trong nước và quốc tế như trung tâm truyền thông, tổ hợp báo chí truyền thông chủ lực đa phương tiện...

Theo Tổng biên tập Báo Pháp luật TP.HCM, Phó chủ tịch Hội Nhà báo TP.HCM Mai Ngọc Phước, điều quan trọng hơn cả định danh là làm sao để sau sáp nhập, cơ quan báo chí trở nên tinh - gọn - mạnh hơn.

Ông cũng cho rằng thời đại công nghiệp số đòi hỏi mô hình tòa soạn tập trung, nhà báo tất yếu phải trở nên đa nhiệm và biết tận dụng công nghệ trong quá trình sản xuất tin bài, khẳng định: AI có thể hỗ trợ, nhưng không thể viết thay góc nhìn, tình cảm và trách nhiệm công dân của người làm báo.

Bài toán kinh tế báo chí: Cân bằng giữa tự chủ và sứ mệnh

Là các đơn vị sự nghiệp, cơ quan báo chí đang có "hai vai": vừa vận hoành như doanh nghiệp trong môi trường cạnh tranh gay gắt với các phương tiện truyền thông xã hội khác, vừa thực hiện nhiệm vụ chính trị.

Tổng biên tập báo Người Lao Động Tô Đình Tuân (trái) và Tổng biên tập báo Thanh Niên Nguyễn Ngọc Toàn tại tọa đàm. Ảnh: VTV9.

Chia sẻ về giai đoạn khó khăn vào năm 2023-2024, Quyền Giám đốc Đài Phát thanh - Truyền hình Bình Dương Nguyễn Thanh Quang cho biết đơn vị chủ trương tăng cường chương trình để đảm bảo nguồn thu, từ đó đảm bảo chi trả lương - nhuận cho đội ngũ nhân sự. Theo Giám đốc Đài Phát thanh - Truyền hình tỉnh Tây Ninh Vũ Xuân Trường, từ khi theo cơ chế tự chủ, sản xuất theo đặt hàng thì khối lượng công việc tại đơn vị tăng gấp 3, đảm bảo thu nhập cho phóng viên. Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh: Cần tách bạch rõ ràng để người làm báo có thể chuyên tâm tác nghiệp mà không phải "ôm đồm" cả việc tìm kiếm quảng cáo, nhà tài trợ.

Tổng biên tập báo Thanh Niên Nguyễn Ngọc Toàn cho biết hiện một phần lớn nguồn thu của đơn vị đến từ hoạt động tổ chức sự kiện và quảng cáo (kiểm soát nội dung chặt chẽ và cạnh tranh cao). Những nguồn thu này giúp đơn vị duy trì được các mảng khác: chẳng hạn báo in hầu như không còn lãi, song vẫn duy trì để thực hiện sứ mệnh chính trị và đảm bảo đa dạng loại hình tiếp cận độc giả.

Vững mạnh tài chính và uy tín, đơn vị báo chí có thể đóng góp cho xã hội qua nhiều hình thức, chẳng hạn làm cầu nối các chương trình thiện nguyện hoặc tổ chức các tọa đàm, hội nghị xoay quanh các vấn đề thời sự bức thiết. Theo ông Toàn, doanh nghiệp đồng hành với những hoạt động như vậy đôi khi thậm chí không yêu cầu quyền lợi truyền thông, mà xem như chung tay vì trách nhiệm xã hội.

Chia sẻ ý kiến trên, Tổng biên tập báo Người Lao Động Tô Đình Tuân bày tỏ quan niệm xây dựng thương hiệu báo chí trong lòng độc giả: “Cống hiến cho cộng đồng thì cộng đồng sẽ trở lại với mình”, từ đó có thể mở rộng ảnh hưởng và tìm kiếm nguồn hỗ trợ chính đáng.

Ngoài ra, ông cũng cho rằng đầu tư cho con người và công nghệ là then chốt để báo chí theo kịp với thời đại, dẫu điều này đòi hỏi nguồn kinh phí lớn: “Muốn trụ vững thì phải có chiến lược tổng thể, rồi từ đó có hình dung cụ thể. Ví dụ, làm chuyển đổi số là xu thế tất yếu, do đó không thể chờ có tiền mới làm, mà làm từng bước”.

Các đại biểu kỳ vọng sẽ có những chỉ thị thiết thực sau sáp nhập, đồng thời xem xét điều chỉnh hành lang chính sách và Luật Báo chí để tạo điều kiện cho cơ quan báo chíhoàn thành sứ mệnh chính trị, xã hội và vươn ra thế giới.

Phong Khang