Báo chí đồng hành với cuộc cách mạng chuyển đổi số

Trong bối cảnh công nghiệp 4.0 và kinh tế số đang trở thành xu hướng tất yếu, báo chí Việt Nam ngày càng nhận thức sâu sắc vai trò then chốt của mình trong việc cổ vũ, dẫn dắt và giám sát quá trình chuyển đổi số quốc gia. Như Tổng Bí thư Tô Lâm đã phân tích, chuyển đổi số không chỉ là áp dụng công nghệ mà còn là một cuộc tái cấu trúc toàn diện quan hệ sản xuất, thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển và kiến tạo “phương thức sản xuất số” mới. Trong hành trình này, báo chí giữ vị trí cầu nối quan trọng giữa Đảng, Nhà nước và người dân, góp phần xây dựng xã hội số, nền kinh tế số và chính phủ điện tử.

Ảnh minh họa

Báo chí - cầu nối thông tin, truyền cảm hứng đổi mới

Ngay từ những ngày đầu cách mạng Tháng Tám, báo chí cách mạng đã đồng hành với sự nghiệp giải phóng dân tộc, lan tỏa chủ trương, đường lối của Đảng đến đồng bào. Ngày nay, với mục tiêu đến năm 2030 đưa Việt Nam vào nhóm 50 quốc gia dẫn đầu thế giới về chính phủ điện tử và kinh tế số, các tòa soạn phải chủ động ứng dụng công nghệ: từ báo điện tử, báo nghe–nhìn đến các nền tảng mạng xã hội, podcast, livestream… Việc này không chỉ mở rộng phạm vi tiếp cận, tăng tốc phản ánh thông tin, mà còn tạo ra các hình thức tương tác mới mẻ, gắn kết bạn đọc chặt chẽ hơn.

Thách thức về chất lượng và tính chuyên nghiệp

Trí tuệ nhân tạo (AI) và học máy đang trở thành trợ thủ đắc lực cho quy trình sản xuất tin bài: tự động thu thập, xử lý dữ liệu và soạn thảo bản tin ngắn. Nhờ đó, nhà báo tiết kiệm thời gian cho các bước thủ công, tập trung vào phóng sự điều tra chuyên sâu, mang giá trị nhân văn cao. Tuy nhiên, điều này cũng đặt ra thách thức lớn: nguy cơ lan truyền “fake news” với tốc độ chóng mặt buộc phải có công cụ xác minh tự động kết hợp quy trình kiểm chứng - đối chiếu - công bố chặt chẽ.

Áp lực cạnh tranh từ nền tảng thông tin toàn cầu và mạng xã hội cũng yêu cầu báo chí giữ vững tính xác thực, khách quan, đồng thời sáng tạo trong cách chuyển tải tin bài, tránh “tin giật gân”. Do vậy, mỗi cơ quan báo chí cần đầu tư mạnh vào đào tạo nguồn nhân lực số, xây dựng đội ngũ phóng viên - biên tập viên vừa có bản lĩnh chính trị, vừa thành thạo công nghệ, am hiểu phân tích dữ liệu và khai thác nội dung đa phương tiện. Việc duy trì đạo đức nghề nghiệp trong kỷ nguyên máy móc tham gia soạn thảo là yếu tố sống còn, để báo chí không chỉ nhanh mà còn đúng và có trách nhiệm xã hội.

Hoàn thiện cơ chế, pháp lý hỗ trợ báo chí số

Theo định hướng của Tổng Bí thư Tô Lâm, cần nhanh chóng xây dựng và hoàn thiện khung pháp lý cho nền kinh tế số, trong đó có ngành báo chí. Luật Báo chí cùng các nghị định, thông tư về báo điện tử, báo mạng cần được rà soát, cập nhật để bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, đảm bảo an ninh, an toàn thông tin và quyền riêng tư của công dân. Cơ chế cấp phép và phân bổ nguồn lực công khai, minh bạch sẽ khuyến khích báo chí mạnh dạn đầu tư vào nghiên cứu, phát triển nền tảng công nghệ mới như AI, phân tích Big Data, thực tế ảo - những công cụ đang định hình “phương thức sản xuất số” trong truyền thông.

Đổi mới mô hình tổ chức và vận hành

Cải cách bộ máy, tinh gọn biên chế và tăng cường phân quyền quản lý là một trong những giải pháp trọng tâm. Cơ quan báo chí cần áp dụng mô hình quản trị hiện đại, kết hợp tự chủ tài chính với giám sát của cơ quan chủ quản; đồng thời xây dựng hệ thống quản lý tòa soạn điện tử (CMS) và chia sẻ dữ liệu nội bộ, cho phép phóng viên tác nghiệp mọi lúc, mọi nơi. Việc lưu trữ, phân tích thông tin người dùng giúp báo chí hiểu rõ nhu cầu độc giả, tối ưu hóa quy trình sản xuất - phát hành và nâng cao trải nghiệm tương tác.

Đa dạng hóa mô hình kinh doanh

Trước áp lực cạnh tranh từ các nền tảng số đa quốc gia, báo chí phải đa dạng hóa nguồn thu: kết hợp quảng cáo truyền thống với mô hình thu phí người đọc cho nội dung độc quyền, hợp tác với doanh nghiệp công nghệ để chia sẻ doanh thu quảng cáo, thương mại điện tử, và tổ chức sự kiện số (webinar, hội thảo ảo). Cách tiếp cận này giúp giảm phụ thuộc vào ngân sách Nhà nước, đồng thời tạo động lực đổi mới sáng tạo liên tục.

Đẩy mạnh hợp tác, chia sẻ nguồn lực

Chuyển đổi số đòi hỏi kết nối đồng bộ giữa báo chí, cơ quan quản lý, doanh nghiệp công nghệ và các viện đào tạo truyền thông hiện đại. Báo chí cần hợp tác chặt chẽ với các trung tâm đào tạo, viện nghiên cứu công nghệ truyền thông để nâng cao trình độ đội ngũ. Đồng thời, liên kết với doanh nghiệp công nghệ giúp phát triển nền tảng phân phối nội dung mới, ứng dụng AI hỗ trợ soạn thảo, biên tập và cá nhân hóa thông tin đến từng nhóm độc giả.

Phạm Việt Long