Ông Bolsonaro bị cáo buộc âm mưu đảo chính

Cựu Tổng thống Brazil Jair Bolsonaro. Ảnh: Reuters.

Cựu Tổng thống Jair Bolsonaro nhiều lần phủ nhận liên quan tới nỗ lực lật ngược kết quả cuộc bầu cử năm 2022, khi ông thua sít sao trước đối thủ cánh tả Luiz Inácio Lula da Silva, Guardian đưa tin.

Tuy nhiên, một báo cáo dài 884 trang của cảnh sát liên bang Brazil đưa ra hôm 26/11 cáo buộc cựu Tổng thống Jair Bolsonaro đứng đầu việc lập kế hoạch và tổ chức âm mưu đảo chính, đồng thời tìm cách thuyết phục các thành viên cấp cao nhất trong quân đội tham gia.

Theo Reuters, báo cáo - là kết quả của cuộc điều tra kéo dài gần 2 năm - đưa ra bằng chứng thu thập từ lệnh khám xét, nghe lén, hồ sơ tài chính và lời khai thương lượng.

"Bolsonaro lên kế hoạch, chỉ đạo và thực hiện hiệu quả, phối hợp với các quan chức khác ít nhất từ năm 2019, có các hành động cụ thể nhằm xóa bỏ chế độ pháp quyền dân chủ, trong khi đang đương nhiệm", báo cáo nêu.

Tiết lộ chi tiết phía sau hậu trường

Một số thành viên cấp cao trong lực lượng vũ trang được cho là đã đồng thuận, trong đó có chỉ huy Hải quân, Đô đốc Almir Garnier Santos và chỉ huy Tác chiến mặt đất, Tướng Estevam Theophilo.

“Chúng ta đã đến rất gần với một cuộc đảo chính”, Octavio Guedes - nhà bình luận chính trị - nói về các kế hoạch bắt giữ/ám sát các nhà lãnh đạo hàng đầu, trong đó có ông Lula, trước khi chiếm giữ các đài truyền hình và phát thanh nhằm tuyên bố quân đội tiếp quản đất nước.

Báo cáo mô tả cựu Bộ trưởng Quốc phòng, Tướng Walter Braga Netto, là một trong những “kiến trúc sư” chính trong âm mưu này. Không chỉ khuyến khích đồng minh công kích những chỉ huy lực lượng vũ trang trên mạng xã hội vì không tham gia âm mưu đảo chính, ông còn tổ chức họp tại nhà riêng, nơi thảo luận và phê duyệt vụ ám sát ông Lula và Phó tổng thống đắc cử Geraldo Alckmin.

Cảnh sát cũng phát hiện ông Bolsonaro "biết rõ" về kế hoạch ám sát ông Lula và "phó tướng".

Ông Braga Netto - 67 tuổi, ứng viên phó tổng thống của ông Bolsonaro trong cuộc bầu cử năm 2022 - đã phủ nhận. Ông Garnier Santos và Theophilo chưa bình luận công khai về các cáo buộc này.

Cũng theo báo cáo, ông Bolsonaro cuối cùng từ bỏ âm mưu kéo dài 3 năm sau khi những người đứng đầu quân đội và không quân - Tướng Marco Antônio Freire Gomes và Chuẩn tướng Không quân Carlos de Almeida Baptista Júnior - từ chối ủng hộ.

Người ủng hộ ông Jair Bolsonaro biểu tình phản đối Tổng thống Luiz Inacio Lula da Silva bên ngoài Tòa nhà Quốc hội Brazil tại Brasilia hôm 8/1/2023. Ảnh: Reuters.

Trong một cuộc đột kích vào trụ sở chính trị của ông Bolsonaro, cảnh sát phát hiện một tài liệu viết tay, phác thảo một chiến dịch gồm 6 giai đoạn nhằm tận dụng quân đội ngăn chặn quá trình chuyển giao quyền lực và hủy bỏ cuộc bầu cử năm 2022. Đoạn cuối của tài liệu kết thúc bằng một dòng chữ về “trạng thái chính trị mong muốn”: Ngăn chặn ông Lula bước chân vào dinh tổng thống nhậm chức.

“Tại sao họ nghĩ thế giới sẽ chấp nhận điều này?”, ông Guedes đặt câu hỏi. Vị chuyên gia này tin rằng áp lực từ chính quyền Mỹ đóng vai trò quan trọng giúp âm mưu này thất bại, cũng như khiến các chỉ huy quân đội từ chối liên quan.

Ông Guedes cho rằng Brazil “nợ nền dân chủ” với ông Biden, vì mọi chuyện sẽ chuyển biến rất khác “nếu ông Trump nắm quyền”.

Khi chi tiết về âm mưu bị cáo buộc dần được tiết lộ, những người ủng hộ dân chủ tại Brazil đã ăn mừng vì hệ thống tư pháp của nước này dường như đang trên đà chuẩn bị xét xử ông Bolsonaro. Điều này trái ngược với tình hình ở Mỹ, nơi đồng minh của ông Bolsonaro, Donald Trump, vẫn chưa bị quy trách nhiệm, trong đó có kích động người ủng hộ xông vào tòa nhà Quốc hội Mỹ vào tháng 1/2021 và cố gắng lật ngược kết quả bầu cử.

Báo cáo tuyên bố vụ bạo loạn ở Quốc hội và Dinh tổng thống ngày 8/1/2023 ở Brasília là một phần âm mưu giúp ông Bolsonaro bám giữ quyền lực.

Ông Bolsonaro được cho là đã không chấp thuận kế hoạch đảo chính quân sự vào tháng 12/2022, đêm trước lễ nhậm chức của ông Lula vào ngày 1/1/2023. Tuy nhiên, nhóm chủ mưu hy vọng tình trạng hỗn loạn sau lễ nhậm chức ở Brasília có thể trở thành lý do chính đáng để quân đội can thiệp. Một vị tướng gọi tình huống này là “sự kiện châm ngòi”.

“Nỗ lực châm ngòi cho sự kiện này diễn ra vào ngày 8/1/2023”, báo cáo nêu.

Sau cùng, lực lượng an ninh đã kiềm chế được tình hình bất ổn. Gần 2 năm sau, ông Lula vẫn tại vị trong khi các phương tiện truyền thông đưa tin ông Bolsonaro có thể phải đối mặt với án tù dài hàng thập niên nếu bị kết tội tham gia âm mưu phá hoại nền dân chủ Brazil.

Tương lai của ông Bolsonaro đi về đâu?

“Chưa bao giờ khả năng ông ấy bị bắt cao tới vậy”, Celso Rocha de Barros - chuyên gia về chính trị và tác giả sách - nhận định, song không loại trừ khả năng kịch bản này không xảy ra và cựu tổng thống quay lại chính trường.

Ông Barros - một trong những người dành nhiều năm cảnh báo ông Bolsonaro và các đồng minh âm mưu đảo chính - không ngạc nhiên trước kết luận mới nhất từ cảnh sát.

“Vào năm 2018, tôi từng viết một bài báo: ‘Bolsonaro sắp dàn dựng đảo chính’”, ông nói. “Ông ấy chưa bao giờ che giấu tham vọng này, mọi lời nói rõ như ban ngày. Những người duy nhất không nhìn thấy mục đích này là những cá nhân cố tình phớt lờ hoặc được hưởng lợi”.

Phát biểu hôm 26/11, ông Bolsonaro thừa nhận có thể bị bắt, song tuyên bố mình là nạn nhân của đàn áp chính trị và gọi những cáo buộc chống lại ông là “điên rồ”.

Trong khi đó, đồng minh của ông Lula đã lấy bản báo cáo của cảnh sát để phản đối yêu cầu ân xá cho hàng trăm người tham gia bạo loạn hôm 8/1/2023 từ phe cánh hữu. “Chúng ta đang đối phó với những cá nhân rất nguy hiểm, không thể ân xá”, Gleisi Hoffmann - Chủ tịch đảng Lao động Brazil - nói.

Trong khi đó, ông Guedes nhận định vẫn chưa rõ liệu ông Bolsonaro có chịu án tù hay không, lưu ý: “Lịch sử Brazil là lịch sử của sự miễn trừ, không phải sự trừng phạt”.

“Lịch sử chính trị đầy rẫy những bước ngoặt bất ngờ”, ông nói thêm, viện dẫn chính trường hợp của tổng thống đương nhiệm. Ông Lula tưởng chừng như không thể quay lại chính trường vì tội tham nhũng năm 2018, nhưng sau đó đã có màn trở lại ngoạn mục đánh bại đối thủ Bolsonaro vào năm 2022.

Vị chuyên gia tin rằng tương lai của ông Bolsonaro sẽ được quyết định bởi cách "phe dân chủ cánh hữu" phản ứng với các cáo buộc đảo chính, và liệu những chính trị gia bảo thủ hàng đầu như Thống đốcbang São Paulo và Minas Gerais có xa lánh cựu tổng thống không.

Phương Linh