Bàn về khả năng răn đe hạt nhân của Hoa Kỳ

Theo Gabriel Honrada, khi chi phí tăng cao và các đối thủ cạnh tranh mạnh lên, kho vũ khí hạt nhân của Hoa Kỳ đang đứng trước ngã ba đường giữa việc hiện đại hóa cấp bách và vươn xa về mặt chiến lược.

Bài viết trích báo cáo vừa được Văn phòng Ngân sách Quốc hội Hoa Kỳ (CBO) công bố nêu rõ mức chi phí dự kiến để duy trì và hiện đại hóa kho vũ khí hạt nhân của Hoa Kỳ đã tăng đáng kể 25%, đang ước tính ở mức 946 tỷ USD trong giai đoạn 2025-2034. Theo báo cáo hai năm một lần này, nguyên nhân chủ yếu là do chi phí cho các dự án như chương trình tên lửa đạn đạo xuyên lục địa (ICBM) Sentinel tăng 81% so với ước tính ban đầu và do thay đổi khung thời gian.

Khoản phân bổ này bao gồm 357 tỷ USD cho việc vận hành, 309 tỷ USD cho hiện đại hóa hệ thống phân phối, 72 tỷ USD cho nâng cấp cơ sở vật chất, 79 tỷ USD cho hiện đại hóa chỉ huy và kiểm soát và 129 tỷ USD để dự phòng.

Một vụ phóng ICBM Minuteman III của Hoa Kỳ. Ảnh: Không quân Hoa Kỳ

Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ (DOD) và Bộ Năng lượng (DOE) chia sẻ trách nhiệm tài trợ, trong đó DOD tập trung vào các hệ thống phân phối và DOE, thông qua Cơ quan An ninh Hạt nhân Quốc gia, quản lý việc nâng cấp đầu đạn.

Các hệ thống chiến lược, bao gồm tàu ngầm và ICBM, chiếm 454 tỷ USD, với các hệ thống chiến thuật dự kiến là 15 tỷ USD, với chi phí liên quan đến chỉ huy và kiểm soát hạt nhân lên tới 154 tỷ USD. Chi phí cao nhất dự kiến vào năm 2031, vượt quá 13,2% tổng ngân sách mua sắm của DOD.

Báo cáo nhấn mạnh chi phí tài chính ngày càng tăng của quá trình hiện đại hóa hạt nhân trong bối cảnh các yêu cầu chiến lược, đặt ra câu hỏi về quản lý chi phí và tính bền vững của ngân sách.

Chiến lược hiện đại hóa hạt nhân hiện tại của Hoa Kỳ có nguy cơ bị kéo căng quá mức vì chi phí tăng cao, kho vũ khí cũ kỹ, cơ sở công nghiệp quá tải và quan điểm không rõ ràng đối với chiến tranh hạt nhân hạn chế làm suy yếu khả năng răn đe hiệu quả Trung Quốc trong khi vẫn duy trì sự ổn định toàn cầu.

Báo cáo lưu ý kể từ khi Chiến tranh Lạnh kết thúc, Hoa Kỳ đã cắt giảm 85% kho vũ khí của mình, để lại khoảng 1.700 đầu đạn chiến lược cũ kỹ - đầu đạn mới nhất hiện đã 35 năm tuổi. Ban đầu được thiết lập để thay thế vào những năm 1980, những đầu đạn và hệ thống phân phối này vẫn tồn tại trong các chương trình kéo dài tuổi thọ thời Chiến tranh Lạnh.

Ngược lại hoàn toàn, Robert Peters lưu ý trong báo cáo tháng 3/2025 của Heritage Foundation rằng Trung Quốc đang chế tạo 100 vũ khí hạt nhân mỗi năm, mà ông mô tả là tốc độ “ngoạn mục”.

Nhấn mạnh thêm quan điểm này, Báo cáo Sức mạnh Quân sự Trung Quốc năm 2024 (CMPR) của Bộ Quốc phòng Hoa Kỳ ước tính Trung Quốc có 600 đầu đạn hạt nhân vào năm 2024 và có thể có hơn 1.000 đầu đạn vào năm 2030.

Báo cáo cho biết kho vũ khí ngày càng lớn mạnh của Trung Quốc có thể nhắm tới nhiều thành phố, cơ sở quân sự... của Hoa Kỳ hơn bao giờ hết, được hỗ trợ bởi những tiến bộ trong tên lửa đạn đạo, máy bay ném bom tầm xa, vũ khí siêu thanh và hệ thống ném bom quỹ đạo phân đoạn (FOB).

Cũng theo bản báo cáo, trong khi Hoa Kỳ rút lực lượng hạt nhân khỏi Thái Bình Dương sau Chiến tranh Lạnh, Trung Quốc hiện nắm giữ lợi thế hạt nhân trong khu vực. Báo cáo cảnh báo việc Hoa Kỳ thiếu vũ khí hạt nhân chiến thuật sẽ hạn chế khả năng phản ứng của nước này nếu Trung Quốc tấn công các mục tiêu quân sự ở Đài Loan (Trung Quốc), Guam hoặc trên biển.

Nhấn mạnh vào khoảng cách năng lực đó, Paul Giarra lập luận trong bài báo của Biên bản báo cáo tháng 7/2023 rằng Hoa Kỳ, nếu chỉ dựa vào vũ khí hạt nhân chiến lược, có nguy cơ trở nên cứng nhắc và dễ bị tổn thương trong một thế giới mà các đối thủ của nước này nghĩ đến việc tiến hành một cuộc chiến tranh hạt nhân hạn chế.

Để giải quyết nhu cầu đó, Hoa Kỳ đang chế tạo Tên lửa hành trình phóng từ biển có vũ khí hạt nhân (SLCM-N), một loại vũ khí hạt nhân chiến thuật giúp tăng cường sự hiện diện hạt nhân trong khu vực trên các tàu chiến và tàu ngầm của Hoa Kỳ và cung cấp cho Tổng thống Hoa Kỳ các lựa chọn truyền tín hiệu bổ sung trong trường hợp khủng hoảng.

Phân biệt giữa vũ khí hạt nhân chiến lược và chiến thuật, James Gifford đề cập trong bài báo năm 2025 cho Joint Force Quarterly rằng loại vũ khí đầu tiên được phóng từ tàu ngầm tên lửa đạn đạo hạt nhân (SSBN), ICBM hoặc máy bay ném bom, trong khi loại vũ khí thứ hai được phóng bằng pháo binh, tên lửa hành trình, tên lửa đạn đạo tầm ngắn đến trung bình (SRBM/MRBM) và các phương pháp phóng khác trên chiến trường.

Hơn nữa, loại đầu tiên được coi là vũ khí “chiến thắng trong chiến tranh”, có khả năng gây ra nhiều thiệt hại đến mức có thể chấm dứt xung đột, trong khi loại thứ hai là vũ khí có sức công phá thấp, nhắm vào các mục tiêu mà việc phá hủy chúng sẽ tạo ra lợi thế quân sự thay vì chiến thắng hoàn toàn.

Chỉ ra tình thế tiến thoái lưỡng nan với vũ khí hạt nhân chiến thuật, Gifford cho biết ngay cả những vũ khí có năng suất nhỏ nhất cũng có tác động chiến lược có thể đạt đến cấp cao nhất của chính phủ. Ông cho biết trong một cuộc xung đột giữa hai đối thủ có vũ khí hạt nhân, có thể leo thang từ một cuộc tấn công hạt nhân đơn lẻ thành một cuộc trao đổi hạt nhân hạn chế thành một cuộc chiến tranh hạt nhân toàn diện nếu một hoặc cả hai bên phản ứng thái quá.

Trong bài báo của Trung tâm Stimson tháng 8/2024, Geoff Wilson đề cập ngành công nghiệp quốc phòng Hoa Kỳ đã chứng tỏ không có khả năng chi trả cho tất cả các chi phí khổng lồ mới liên quan đến chi tiêu hạt nhân, với lý do là sự chậm trễ và chi phí vượt mức liên quan đến tên lửa đạn đạo liên lục địa Sentinel, SSBN lớp Columbia và máy bay ném bom B-21.

Ông cho biết ngay cả khi ngành công nghiệp quốc phòng Hoa Kỳ có thể hấp thụ được những chi phí này, tình trạng lãng phí tràn lan và sự chậm trễ trong sản xuất vẫn sẽ thách thức khả năng triển khai vũ khí mới của ngành này.

Wilson cũng cảnh báo việc triển khai vũ khí hạt nhân chiến thuật như SLCM-N sẽ làm mờ ranh giới giữa các cuộc tấn công thông thường và hạt nhân, buộc đối thủ phải nghĩ đến tình huống tồi tệ nhất và làm tăng nguy cơ leo thang hạt nhân vô tình.

Ông lập luận Hoa Kỳ nên tập trung vào việc tăng cường năng lực tấn công thứ hai an toàn thông qua tàu ngầm tên lửa đạn đạo thế hệ tiếp theo thay vì theo đuổi vũ khí hạt nhân chiến thuật gây mất ổn định.

Thay vào đó, ông chỉ ra các nhà lập pháp Hoa Kỳ đã quyết định phát triển đồng thời từng nhánh của bộ ba hạt nhân Hoa Kỳ và cho phép theo đuổi các hệ thống và nhiệm vụ hoàn toàn không cần thiết (tức là vũ khí hạt nhân chiến thuật, các cuộc tấn công hạt nhân hạn chế) đã làm suy yếu khả năng răn đe toàn cầu và gây nghi ngờ về cam kết của Hoa Kỳ đối với các hiệp ước kiểm soát vũ khí hạt nhân.

Nếu Hoa Kỳ không thể điều chỉnh tham vọng hạt nhân của mình cho phù hợp với nhu cầu chiến lược và thực tế công nghiệp, nước này có thể thấy mình bị vượt mặt không phải bởi đối thủ mà bởi chính những lựa chọn không bền vững của mình.

(Theo Asiatimes)

Tuệ Minh