Băn khoăn về chương trình cân ký rác thải sinh hoạt tại nguồn

Thu gom rác tại nguồn ở huyện Hóc Môn.

Theo quy định, từ ngày 24/2/2025 đến ngày 9/3/2025, hai huyện Hóc Môn và Bình Chánh thí điểm cân ký rác theo hộ gia đình với định mức 4 kg rác/hộ/ngày. Theo Phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Hóc Môn, con số 120 kg rác/hộ/tháng được áp dụng cân thí điểm là theo quy chuẩn tại Thông tư số 22/2019/TT-BXD của Bộ Xây dựng về ban hành Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về Quy hoạch xây dựng quy định mỗi người trung bình phát sinh rác từ 0,8 đến 1,3 kg/ngày.

Địa bàn huyện Hóc Môn có khoảng 575.000 dân với khối lượng rác sinh hoạt trung bình đạt 450-500 tấn/ngày. Căn cứ theo đó, mỗi người thải ra gần 1 kg rác/ngày và bình quân mỗi hộ có bốn người, phát sinh khoảng 4 kg rác/ngày. Tại huyện Bình Chánh, lượng chất thải rắn thu gom đạt khoảng 423,5 tấn/ngày, tương đương lượng chất thải rắn phát sinh bình quân là 0,5 kg/người/ngày.

Tuy nhiên, sau thời gian thí điểm, chương trình đã bộc lộ một số bất cập. Chị Lê Hồng Linh (xã Bà Điểm, huyện Hóc Môn), người làm công việc thu gom rác nhiều năm nay, từ khi Ủy ban nhân dân huyện Hóc Môn thực hiện chủ trương thí điểm cân rác với quy định 4 kg rác/hộ/ngày, hầu hết hộ dân không đồng ý cho cân rác. Nhiều hộ còn cho rằng tiền rác đã thu 75.000 đồng/tháng (gồm phí thu rác và phí vận chuyển) cho nên có rác thì phải thu gom, không phân biệt loại rác, số lượng,... “Nhiều hộ thải ra khối lượng rác nhiều hơn 4 kg nhưng chúng tôi không thể không thu gom để xử lý” - chị Linh cho biết.

Ông Trịnh Thanh Long, chủ đường dây thu gom rác dân lập tại ấp Đông Lân (xã Bà Điểm, huyện Hóc Môn) cho rằng, nhiều hộ dân chưa có thói quen phân loại rác tại nguồn. Việc áp dụng cân ký thì họ càng không đồng ý và lực lượng thu gom gặp khó. “Thực tế có trường hợp, người dân bỏ đất hoặc cát xây dựng vào chung với rác sinh hoạt, khi thu gom chúng tôi không thể lọc cát và đất ra ngoài. Làm vậy thì mất mỹ quan đô thị, còn nếu thu gom luôn thì khó cho chúng tôi vì sai quy định”, ông Long nói.

Tại huyện Hóc Môn có ba trạm trung chuyển rác, gồm trạm Bà Điểm, Xuân Thới Thượng và Tân Thới Nhì. Tất cả được lắp đặt hệ thống cân điện tử. Lãnh đạo Công ty Dịch vụ công ích huyện Hóc Môn cho biết, đơn vị đang tập trung vận hành các trạm trung chuyển rác bảo đảm quy định. Trong giai đoạn thí điểm, các trạm cân chưa thu tiền mà chỉ ghi nhận khối lượng rác làm cơ sở đối chiếu, tổng hợp số liệu. Cùng với đó, Ủy ban nhân dân các xã có đặt ba trạm trung chuyển, tiếp nhận ý kiến phản hồi từ các đường dây thu gom rác và người dân để có hướng đề xuất phù hợp.

Tiến sĩ Phạm Viết Thuận, Viện trưởng Viện Kinh tế tài nguyên và môi trường Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng, quy định về cân ký rác thải tại nguồn thiếu tính thực tiễn cho nên cần xem xét, điều chỉnh cho phù hợp. Trong câu chuyện quản lý về rác, khối lượng thu gom rác từng hộ gia đình không nên chốt số tuyệt đối mà phải tính theo phương pháp tương đối. Tiến sĩ Thuận phân tích: “Đối với hộ gia đình, mục tiêu là phân loại rác tại nguồn chứ không phải cân để tăng nguồn thu. Hai vấn đề hoàn toàn khác nhau”.

Theo ông Thuận, thay vì quy định cứng 4 kg rác/hộ/ngày thì có thể nghiên cứu, điều chỉnh lại bằng giải pháp phát phiếu đăng ký mức thải rác sinh hoạt cho từng hộ dân. Mỗi hộ cân nhắc đăng ký theo mức phù hợp và cam kết không để rác xây dựng, rác công nghiệp... vào chung rác sinh hoạt. Điều này tạo thuận lợi cho việc thu gom rác theo ngày chẵn, lẻ. Thí dụ, ngày chẵn thu rác sinh hoạt, ngày lẻ thu rác xây dựng, rác công nghiệp,... Muốn giảm lượng rác thải ra thì phải phân loại rác hiệu quả ngay tại nguồn, từ đó mới có những biện pháp quản lý phù hợp thực tiễn.

Bài và ảnh: Nhật Thành